Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘Criminal Minds’, hierna te noemen: de Serie, aflevering uitgezonden op 15 september 2010 omstreeks 20.30 uur, hierna te noemen: De Aflevering.
1. De procedure
Klager heeft op 15 september 2010 een klacht ingediend over de Aflevering.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 12 november 2010.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 17 november 2009.
Klager en Beklaagde zijn ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
In de Serie lossen politieagenten moorden op.
De Serie is geclassificeerd door middel van een steekproef met behulp van het classificatieformulier van het NICAM en heeft de classificatie ‘let op met kinderen tot 12 jaar’ op basis van geweld (pictogram vuistje) en angst (pictogram spinnetje).
De Aflevering maakt geen deel uit van de steekproef.
3. De klacht
Klager klaagt over schokkende beelden. Klager zat te kijken naar een komische serie. Zonder afkondiging van het programma en zonder overgang werd Klager geconfronteerd met een vervolgprogramma waarin te zien was dat een man in een kerk met een mes de keel opensneed van een andere man. De wond is in een volledige close-up te zien, er stroomt bloed uit en er breekt paniek uit. Daarna is een close-up te zien van de man die probeert de wond te dichten terwijl bloed gutsend over zijn hele lijf stroomt.
4. Het verweer
In haar verweerschrift geeft Beklaagde het volgende, hierna kort weergegeven, aan.
Het is Beklaagde gebleken aan de hand van het uitzendschema van 15 september van haar zender dat om 20.20 uur een aankondigingspromo van het nieuwe seizoen van de Serie is uitgezonden. Deze promo is tijdens de break van 'The Big Bang Theorie' uitgezonden, direct voordat het tweede deel van het programma weer begon. In deze promo zijn de beelden niet getoond. De beelden die Klager beschrijft, worden in de Aflevering 'Public Enemy' getoond. De Aflevering maakt deel uit van het vijfde seizoen van de Serie. De Aflevering wordt weliswaar op dezelfde avond uitgezonden, echter pas nadat 'The Big Bang Theorie' als zodanig is afgekondigd. Bij aanvang van de Aflevering wordt de classificatie vertoond en na ongeveer 15 seconden komt een tekst in beeld met 'je kijkt nu naar Criminal Minds'. Aan het begin van de Aflevering wordt de spanning opgebouwd en meerdere malen getoond hoe de moordenaar zich voorbereidt op zijn daad. Vervolgens worden verderop in de Aflevering de beelden getoond. Beklaagde heeft het vijfde seizoen van de Serie conform de regels van het NICAM geclassificeerd door middel van een steekproef en vijf afleveringen. De aflevering waarover geklaagd is, betreft aflevering 106 welke buiten de steekproef viel. Beklaagde heeft besloten de afleveringen van het vijfde seizoen te knippen om deze geschikt te maken voor uitzending om 20.30 uur. Abusievelijk is op 15 september jongstleden een niet aangepaste versie van aflevering 106 uitgezonden, en derhalve op een verkeerd tijdstip. Beklaagde betreurt het dat Klager aanstoot heeft genomen van de beelden maar deelt zijn standpunt niet dat deze zonder afkondiging van het voorgaande programma zonder aankondiging en zonder waarschuwing zouden zijn uitgezonden. Ten aanzien van de classificatie van seizoen 5 door Beklaagde geldt dat de steekproef juist is uitgevoerd en de gewraakte aflevering en niet binnen de steekproef viel en abusievelijk in de verkeerde versie is uitgezonden. Deze aflevering kan dan ook niet representatief geacht worden voor de rest van het seizoen. Beklaagde verzoekt de Commissie dan ook om hiermee bij de beoordeling van deze klacht rekening te houden.
5. Reactie Klager op het verweer
Klager geeft in zijn reactie op het verweer onder andere aan dat de beelden in de promo's van Beklaagde niet de gruwelijke beelden vertonen waarop de klacht van Klager betrekking heeft. Klager is van mening dat Beklaagde zonder afkondiging deze schokkende beelden vertoond heeft. Men heeft als kijker tijd nodig om te realiseren dat er een nieuwe serie is gestart. Er is geen onderbreking tussen de programma's geweest en er wordt geen melding vooraf gemaakt dat deze serie schokkende beelden bevat. Beklaagde laat na enige tijd een tekst lopen om de kijker erop te wijzen dat hij naar een ander programma kijkt. Dit zou niet nodig zijn geweest als er inderdaad sprake was van een aankondiging. De tekst bevat echter geen melding over de verwachte schokkende beelden.
6. De mondelinge behandeling
Klager handhaaft zijn standpunt ter zitting. Als ouder wenst Klager dat bepaalde grenzen gerespecteerd worden.
Beklaagde handhaaft haar standpunt ter zitting. De Aflevering is abusievelijk uitgezonden. Beklaagde doet heel veel classificaties en doet dat heel zorgvuldig. Beklaagde knipt seizoen vijf, deze Aflevering is niet geknipt. Beklaagde vindt het heel vervelend en wenst te benadrukken dat zij Kijkwijzer serieus neemt.
Beklaagde betwist dat de Aflevering zonder afkondiging of aankondiging is uitgezonden. Aansluitend aan het programma ‘The Big Bang Theorie’ is een zwart beeld verschenen en is overgegaan naar de Aflevering.
7. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klager ontvankelijk in zijn klacht.
De Klachtencommissie heeft om de classificatie van de Aflevering vast te stellen, de thans geldende vragenlijst toegepast op de Aflevering en behandelt hieronder de relevante vragen.
Ten aanzien van de inhoudscategorie geweld is de Klachtencommissie van mening dat de vraag 2.2.1. (Komen er in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met '1 keer of vaker' beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt hier onder andere op de scene waarin een man achter een man in de kerk gaat zitten en met een mes zijn keel doorsnijdt. Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet eveneens met ‘1 keer of vaker’ beantwoord moeten worden. In de toelichting op de vragenlijst staat dat bij indringende geweldsacties de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt en dat dat ook de bedoeling van de dader is. De geweldsacties kunnen indringend zijn door de hardheid van de geweldshandelingen of de hardheid van de dader, doordat het geweld hard aankomt bij het slachtoffer of doordat de inslag van de geweldshandelingen gedetailleerd in beeld wordt gebracht. Indringendheid kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd door middel van: het toevoegen van opzwepende muziek aan de geweldsscènes, het accentueren van pijn bij het slachtoffer door geluid of beeld, slow motion, close ups van gevechtshandelingen, het toevoegen van geluidseffecten aan vechtscènes. In de hiervoor genoemde scene is naar het oordeel van de Klachtencommissie sprake van indringend geweld. De Klachtencommissie is van mening dat het geweld hard aankomt bij het slachtoffer. Het slachtoffer valt meteen op de grond en pakt met zijn handen zijn keel vast, hij maakt hierbij gorgelende geluiden.
Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) en vraag 2.4.2 (Zijn er beelden van ernstige verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moeten naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hierbij op de hierboven genoemde scene waar de keel van de man wordt doorgesneden. De wond wordt in beeld gebracht en er is bloed zichtbaar. Daarna is te zien dat de man in de armen van de pastoor ligt met een plas bloed naast zich.
Vraag 2.5.1. (Zitten er geweldsacties in die door mensen uitvoerbaar zijn?) moet met ‘ja’ worden beantwoord.
Bovenstaande wijze van beantwoording leidt tot de classificatie 16 op basis van geweld.
In de categorie angst moet naar het oordeel van de Klachtencommissie vraag 3.5.1 (Komen er beelden van verwondingen in de productie voor?) en vraag 3.5.2 (Zijn deze verwondingen ernstig?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie verwijst hier naar de hierboven bij de inhoudscategorie geweld genoemde verwondingen.
Vraag 3.12.1. (Spelen de angstwekkende scènes zich af in een realistische omgeving?) dient met '1 keer of vaker' te worden beantwoord. De angstwekkende scènes van de Film spelen zich onder andere af in een kerk, een huis en een café.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de leeftijdsclassificatie 12 op basis van angst.
De overige inhoudscategorieën zijn op de Aflevering niet van toepassing.
De hoogste leeftijdsclassificatie is bepalend voor de uiteindelijke classificatie waardoor de classificatie van de Aflevering uitkomt op 16 op basis van de inhoudscategorie geweld.
De classificatie 16 heeft voor Beklaagde als consequentie dat de Aflevering conform artikel 3.1 van het Deelreglement Televisie alleen na 22.00 uur mag worden uitgezonden.
Conform het actuele seriebeleid van het NICAM zijn omroepinstellingen in alle gevallen verantwoordelijk voor de classificatie en het uitzendtijdstip van zowel de serie als geheel, als van de afzonderlijke afleveringen. Als gevolg hiervan kan de Klachtencommissie ook boetes opleggen voor afleveringen die geen deel uitmaakten van de steekproef.
De onderhavige Aflevering is de vijftiende aflevering van het vijfde seizoen van de oorspronkelijke Serie. Beklaagde heeft evenwel de Serie aangepast en geclassificeerd waarbij de aangepaste Serie de classificatie heeft gekregen 'let op met kinderen tot 12 jaar' op basis van de inhoudscategorieën geweld en angst. De onderhavige Aflevering maakte geen deel uit van die aangepaste Serie en had derhalve afzonderlijk geclassificeerd dienen te worden. De Klachtencommissie is derhalve van mening dat de Aflevering niet geclassificeerd is.
Gelet op het voorgaande beslist de Klachtencommissie als volgt.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht van Klager gegrond.
De classificatie van de Aflevering dient uit te komen op 16 op basis van geweld, met als gevolg dat de Aflevering op een te vroeg tijdstip is uitgezonden, namelijk rond 20.30 uur.
Beklaagde dient binnen vier weken na dagtekening van deze uitspraak alle maatregelen te nemen om de onjuiste classificatie ongedaan te maken. Daar valt in ieder geval onder dat Beklaagde de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie 16 in combinatie met het inhoudspictogram voor geweld voor deze Aflevering zelf alsnog door middel van het invullen van het classificatieformulier in te voeren in de database van het NICAM. Verder dient Beklaagde alsnog binnen vier weken het onderhavige seizoen van de Serie, waarvan de Aflevering deel uit maakt, met inachtneming van deze uitspraak in de database van het NICAM in te voeren. Beklaagde kan in plaats van het voorgaande gelet op de wisselende inhoud er ook voor kiezen de afleveringen apart te classificeren.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn, die op 15 november 2004 in werking is getreden. Daarbij is van belang dat diverse malen in eerdere uitspraken (onder andere klachtnummer 061028.01 'Poltergeist' en 081024.01 ‘Promo the Ring’) klachten tegen Beklaagde gegrond zijn verklaard en boetes zijn opgelegd.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering is niet geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2.000,-- is. Het ten onrechte niet classificeren van de Aflevering brengt volgens de Sanctierichtlijn zes punten met zich mee; voor Beklaagde zou de boete derhalve uitkomen op € 12.000,--.
In bovengenoemde Sanctierichtlijn staat opgenomen dat de Klachtencommissie de mogelijkheid heeft een correctiefactor toe te passen. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor naar boven dan wel naar beneden worden bijgesteld. De Klachtencommissie bepaalt per geval of de omstandigheden aanleiding geven tot aanpassing van de boete. Nu Beklaagde verzuimd heeft in de Aflevering te knippen, ziet de Klachtencommissie geen aanleiding de correctiefactor naar beneden toe te passen.
Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt separaat toegezonden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 17 november 2010