Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM) 

Audiovisuele productie: bioscoopfilm ‘The Hole’, hierna te noemen: de Film  

1. De procedure
Klaagster heeft op 18 maart 2011 een klacht ingediend over de Film.  

De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen. 

Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 28 maart 2011.  

De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar vergadering van 1 april 2011. 

Klaagster heeft, na deugdelijke oproeping, geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten.

Beklaagde is ter zitting verschenen.

2. De bestreden audiovisuele productie
De film gaat over twee broers, Dane en Lucas, die net verhuisd zijn. Ze ontdekken in de kelder een luik met grote sloten erop. Als de broers uit nieuwsgierigheid het luik openen, ontdekken ze dat het luik een bodemloze put is (‘The Hole’). Na het openen van het luik worden ze samen met hun buurmeisje Julie geconfronteerd met hun grootste angst. 

De Film is door Beklaagde op 24 januari 2011 geclassificeerd met behulp van het toen geldende NICAM classificatieformulier. De leeftijdsclassificatie is uitgekomen op 'let op met kinderen tot 9 jaar' op basis van de inhoudscategorie angst ('spinnetje’).

3. De klacht
Klaagster is met twee kinderen van 12 jaar naar de Film geweest. Klaagster heeft de film verlaten omdat beide kinderen de Film te eng vonden. Vooral de joker, het meisje dat bloed huilt en de spanning werden hen te veel. Klaagster vindt dat de Film 12 zou moeten hebben.

4. Het verweer
In haar verweerschrift voert Beklaagde het volgende aan.  

De Film is een familiefilm. Om het verhaal voor de jongere kijker begrijpelijk te houden, is er gekozen voor een duidelijke chronologische opbouw. De Film heeft als moraal dat angst vaak psychisch is en dat als je niet wegloopt voor je angst het allemaal goed afloopt. De chronologische opbouw zorgt ervoor dat elk van de drie hoofdpersonages om de beurt met zijn angst geconfronteerd wordt. Na de confrontatie moet het personage ermee leren omgaan of leren deze angst te verslaan. Er zit dus geen tijdspanne tussen; er is een angstmoment, er volgt een leerproces, er volgt een oplossing. Hierna is het volgende personage aan de beurt en herhaalt het proces zich. In alle gevallen loopt het met de angstige mensen steeds direct goed af. De hoofdpersonen raken niet gewond en gaan niet dood.

Beklaagde vindt niet dat de griezeleffecten in de Film aansluiten bij de voorbeelden van hevige griezeleffecten zoals de scènes uit de films ‘The Shining, ‘The Birds’ en ‘Jaws’ die vermeld staan in de toelichting op de vragenlijst. De hoofdpersonen worden niet met de dood bedreigd of bevinden zich in een situatie die dodelijk zou kunnen aflopen. Nergens in de Film is een scène die resulteert of kan resulteren in ernstige verwondingen.

Beklaagde is van mening dat de angstwekkende scenes zich niet in een realistische omgeving afspelen omdat het een fantasiewereld is. Als de drie hoofdpersonen hun angsten hebben overwonnen, blijkt ‘The Hole’ helemaal niet te bestaan. Beklaagde vindt dat een fantasiewereld waarin je je angsten bevecht geen realistische omgeving is.

Dat de Film eng gevonden wordt door kinderen vanaf 9 jaar is ook de bedoeling. Het doel was immers een spannende familiefilm te maken. De classificatie 9 geeft daar uiting aan. Tevens staat er op posters en andere reclame uitingen: ‘waar ben jij bang voor?’ om aan te duiden dat het voor de doelgroep een ‘enge’ film is.

Beklaagde is daarom van mening dat de Film correct geclassificeerd is maar betreurt desondanks dat sommige kinderen de Film voor hun persoonlijk, iets te eng vonden.

5. De mondelinge behandeling
De vertegenwoordigers van Beklaagde hebben ter zitting hun standpunt gehandhaafd en nader toegelicht.

Beklaagde betreurt het dat kinderen met hun ouders naar de Film zijn gegaan en dat zij huilend de zaal verlaten hebben. Beklaagde vindt Kijkwijzer een goed initiatief. De keuze om naar de Film toe te gaan, valt echter wel onder de verantwoordelijkheid van de ouders. De aard van de klacht is dat de Film eng is. Dat is ook het doel van de Film, de Film is hierin geslaagd.
Uit de klachten maakt Beklaagde op dat ouders niet weten wat de inhoud van de Film is. De media noemt onder andere het volgende met betrekking tot de Film: ‘horror’, ‘tienerfilm’, ‘ouderwets griezelen voor het gehele gezin’, ‘familiefilm met griezeleffecten’ en ‘familiehorror’.

Desgevraagd antwoordt Beklaagde dat zij de Film vergeleken heeft met ‘Kruistocht in Spijkerbroek’ en ‘De Griezelbus’ omdat dezelfde doelgroep bereikt wordt; ondanks dat er griezelige elementen in voorkomen, gaat het niet om horror. Ouders zijn in de gelegenheid gesteld om na te gaan of de Film spannend is.

Desgevraagd antwoordt Beklaagde dat de film aanvankelijk de classificatie ‘let op met kinderen tot 12 jaar’ heeft op basis van angst. In België heeft de Film ‘Alle Leeftijden’. In eerste instantie heeft Beklaagde hevige griezeleffecten gescoord. Later heeft Beklaagde bij de herclassificatie ingevuld dat er griezeleffecten in de Film voorkomen die echter niet hevig zijn.

Beklaagde is van mening dat de angstwekkende situaties zich in een onrealistische omgeving afspelen omdat het om een droom gaat die zich in het hoofd van de hoofdpersonen afspeelt. Deze drie hoofdpersonen worden in chronologische volgorde belicht en zij gaan hun angst te lijf.

6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht.

De Klachtencommissie heeft het thans geldende classificatieformulier zelf toegepast op de Film en behandelt hieronder de relevante vragen. 

Ten aanzien van de inhoudscategorie geweld is de Klachtencommissie van mening dat vraag 2.2.1. (Komen er in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord moet worden. De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere op de scène, waar vader en zoon met elkaar vechten. 

Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘nooit’ worden beantwoord. In de toelichting op de vragenlijst staat dat bij indringende geweldsacties de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt en dat dit ook de bedoeling van de agressor is. De Klachtencommissie is van oordeel dat dit onder andere in de voornoemde scène niet het geval is.
Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet met ‘nooit’ beantwoord worden.

De aanwezigheid van geweld dat niet indringend is, leidt tot de classificatie 6 op basis van geweld.

In de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.1. (Komen er beelden van zeer angstige mensen voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie verwijst hierbij onder andere naar de scène waar Lucas op een luchtbed in het zwembad ligt en opeens het water in wordt getrokken. Ook Julie is zeer angstig. Julie ziet op het toilet een meisje met een schoen en een sok die bloed huilt. Het licht valt uit, de deur kan niet meer open en het meisje komt op Julie afgelopen. Dan gaat het licht aan en komen er twee meisjes het toilet in. De Klachtencommissie is van mening dat Julie in shock is tijdens deze scène.

Verder doelt de Klachtencommissie op de scène waar Lucas vecht met een clown en de scène waar Lucas met Dane in de kast zit, in afwachting van de komst van de vader.
Vraag 3.1.2 (Loopt het met de zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed af?) moet met ‘nee’ worden beantwoord. De Klachtencommissie is van mening dat met name in de scène waar Lucas in het zwembad op een luchtbed ligt en opeens het water in wordt getrokken, het niet direct goed met hem afloopt. Hij ligt ’s avonds weliswaar in zijn bed maar de angst bij alle drie de hoofdpersonen is echter nog aanwezig. ‘The Hole’ is immers nog steeds open. De Klachtencommissie merkt op dat de hoofdpersonen langdurig angstig zijn hetgeen is af te leiden uit het feit dat Lucas uit angst bij Dane op de slaapkamer slaapt.

Vraag 3.4.1 (Komen er griezeleffecten in de productie voor?) moet naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord en vraag 3.4.2. (Zijn de griezeleffecten hevig?) dient naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord.

In de toelichting op de Vragenlijst wordt onder griezeleffecten verstaan: ‘alle elementen waarmee angst en/of weerzin bij de kijker kunnen worden opgewekt’. Griezeleffecten kunnen het gevolg zijn van acties van levende wezens (mensen, mensachtigen, fantasiewezens of dieren) of van bovennatuurlijke krachten. Griezeleffecten kunnen meer of minder hevig zijn. Voorbeelden van minder hevige griezeleffecten zijn: 'Harry Potter and the Prisoner of Azkaban', de oplichtende ogen van bezeten personages in 'Charmed', de griezelige busscène in 'De Griezelbus'.

In de toelichting op de Vragenlijst staat dat hevige griezeleffecten zo intens zijn dat de kijker er moeilijk afstand van kan nemen. Bij hevige griezeleffecten gaat het vaak om situaties waarbij iets verschrikkelijks gebeurt of staat te gebeuren. Onder hevige griezeleffecten wordt onder andere verstaan: de onheilspellende sfeer in ‘The Sixth Sense’, de aanvallen van de vogels in ‘The Birds’, de man met de bijl in ‘The Shining’, het lijk bij ‘Jaws’ dat verschijnt voor het gat in de boot en de douchescène in ‘Psycho’.

De Klachtencommissie neemt hiertoe onder andere in aanmerking de scène met Julie in het toilet die reeds bij vraag 3.3.1 genoemd is. Deze scène wordt tevens ondersteund door opzwepende muziek. Daarnaast is er de scène waar Dane het zwembad inspringt en vanuit het water een schaduw van een man ziet staan. Dane komt uit het water en ziet voetstappen van water aan de rand van het zwembad. Daarna wordt Lucas van het luchtbed afgetrokken. Vervolgens is een scène waar een politieagent in huis is. Aan de achterkant van zijn hoofd zijn hersenen te zien. De agent laat een foto zien van twee meisjes. Lucas laat de foto die hij van de politieagent gekregen heeft, aan zijn broer zien. Achter Dane staat een grote man. De politieagent gaat naar de kelder en kruipt in het hol. Deze scène wordt naar het oordeel van de Klachtencommissie eveneens ondersteund door opzwepende muziek. Daarnaast wordt naar het oordeel van de Klachtencommissie de spanning dermate opgebouwd dat er sprake is van een onheilspellende sfeer. De onheilspellende sfeer wordt in de toelichting van de vragenlijst als voorbeeld genoemd van een hevig griezeleffect.

Vraag 3.5.1 (Komen er beelden van verwondingen in de productie voor?) moet met ‘nooit’ worden beantwoord.

Vraag 3.12.1. (Spelen de angstwekkende scènes zich af in een realistische omgeving?) dient met '1 keer of vaker' te worden beantwoord. De angstwekkende scènes van de Film spelen zich af in de huidige tijd in onder andere een kelder en slaapkamer van een gewoon huis met gewone mensen. Dat er mogelijk sprake is van een droom, zoals Beklaagde aanvoert, doet daar niet aan af. In de toelichting op de vragenlijst staat vermeld dat het bij de beantwoording van deze vraag alleen gaat om de omgeving waarin de angstwekkende scènes zich afspelen, niet om de gebeurtenissen en personages. Zo is bijvoorbeeld bij ‘Spiderman’ sprake van een realistische omgeving ondanks de onrealistische gebeurtenissen en sommige personages.

Vraag 3.12.2. (Komen er één of meer onrealistische personages voor in de angstwekkende scènes?) moet met ‘ja’ beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt hierbij op de clowns die Lucas angst aanjagen.

De beantwoording van bovengenoemde vragen leidt tot de classificatie 16 op basis van angst. 

De overige inhoudscategorieën en vragen zijn op de Film niet van toepassing.

De Klachtencommissie wenst het volgende op te merken. Beklaagde geeft in haar verweerschrift en tijdens de mondelinge behandeling aan dat de reclame-uitingen van Beklaagde en recensies in de media een duidelijk beeld van de Film hebben gegeven door elementen weer te geven die kenmerkend zijn voor het genre en waarin angst een rol speelt.

De Klachtencommissie constateert dat het verweer van Beklaagde niet relevant is met betrekking tot de schadelijke elementen in de Film. De Klachtencommissie stelt in dit verband voorop dat voor het goed functioneren van het Kijkwijzersysteem van belang is dat consumenten moeten kunnen afgaan op de classificatie die gevoerd wordt.

Gelet op het voorgaande beslist de Klachtencommissie als volgt.

7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond

De classificatie van de Film komt uit op 16 op basis van angst.

Beklaagde heeft vanaf de dagtekening van de begeleidende brief bij deze uitspraak twee weken de tijd om alle maatregelen te nemen die ertoe leiden dat de onjuiste leeftijdsclassificatie 9 ongedaan wordt gemaakt en wordt omgezet in de leeftijdsclassificatie 16 in combinatie met het inhoudspictogram voor angst.

Bij de release op DVD dient Beklaagde de door de Klachtencommissie toegekende classificatie 16, met het inhoudspictogram voor angst te hanteren, onder verbeurte van een dwangsom van € 1000,- per dag, te rekenen vanaf de dag dat deze release in de handel wordt gebracht, met een maximum van € 25.000,-.

De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken (o.a. klachtnr. 040610.01: ‘Underworld’ en  050428.01 trailer ‘Unleashed’) jegens Beklaagde klachten gegrond zijn verklaard en boetes zijn opgelegd. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn.

De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Film is verkeerd geclassificeerd. Beklaagde sub 1 is een landelijk opererende filmdistributeur, waarvoor elk punt € 2.000,- is.

Indien de originele classificatie en het oordeel van de Klachtencommissie twee of meer leeftijdsclassificaties verschilt, dan geldt A=6 punten.

Nu de leeftijdscategorie verhoogd wordt van 9 naar 16 op basis van twee leeftijdscategorieën en één inhoudscategorie (angst), brengt dit voor Beklaagde een boete met zich mee van € 12.000, -.

Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt separaat toegezonden.

Conform artikel 15 lid 2 Klachtenreglement heeft de Klachtencommissie de bevoegdheid, om al dan niet op verzoek van één der partijen, haar eigen beslissing, voor zover naar haar oordeel redelijkerwijs noodzakelijk, uitvoerbaar bij voorraad te verklaren. Dit betekent dat er aan haar beslissing direct gevolg dient te worden gegeven. In de onderhavige kwestie ten aanzien van de Film, doch in alle gevallen waar een bioscoopfilm in het geding is, is de Klachtencommissie de mening toegedaan dat het in redelijkheid noodzakelijk is om van deze bevoegdheid gebruik te maken. Op deze manier wil de Klachtencommissie voorkomen dat de gewraakte film in de bioscopen met verkeerde pictogrammen wordt vertoond en in de follow up op DVD met verkeerde pictogrammen op de markt wordt gebracht.

De Klachtencommissie verklaart deze uitspraak derhalve uitvoerbaar bij voorraad.

Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM.  Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te  worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.  

Hilversum, 7 april 2011


Beslissing van de Commissie van Beroep van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)

Audiovisuele productie: Bioscoopfilm ‘The Hole’, hierna te noemen: de Film

1. De uitspraak van de Klachtencommissie
Bij beslissing van 7 april 2011 heeft de Klachtencommissie van het NICAM de klacht van Klaagster in eerste aanleg met betrekking tot de Film beoordeeld. De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld en angst en Klaagster heeft tevens aangegeven dat er enge personages in de Film voorkomen. Klaagster is met twee kinderen van 12 jaar naar de Film geweest en is daar eerder uitgegaan, omdat beide kinderen het te eng vonden. De Film is naar haar idee totaal niet geschikt voor kinderen van 9 jaar.

De Film is door Opposant op 24 januari 2011 geclassificeerd met behulp van het toen geldende NICAM classificatieformulier, versie 6.15. De leeftijdsclassificatie is uitgekomen op ‘Let op met kinderen tot 9 jaar’ (9) op basis van de inhoudscategorie angst (pictogram: spinnetje).

De Klachtencommissie heeft Klaagster in eerste aanleg ontvankelijk, en de klacht gegrond verklaard. Om de juiste classificatie vast te kunnen stellen, heeft de Klachtencommissie het huidige classificatieformulier, versie 8.1, zelf op de Film toegepast. De classificatie van de Film is uitgekomen op ‘Let op met kinderen tot 16 jaar’ (16) op grond van de inhoudscategorie angst.

Opposant heeft vanaf de dagtekening van de begeleidende brief bij de uitspraak twee weken de tijd gekregen om alle maatregelen te nemen die ertoe leiden dat de onjuiste leeftijdsclassificatie 9 wordt omgezet in 16.

Bij de release op DVD dient Opposant 16 angst te hanteren, onder verbeurte van een dwangsom van € 1.000,00 per dag met een maximum van € 25.000,00.

De Klachtencommissie is conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement overgegaan tot het opleggen van een boete aan Opposant, nu er in de eerdere uitspraken ‘Underworld’  (klachtnummer: 040610.01) en 'Unleashed’ (klachtnummer: 050428.01) tegen Opposant klachten gegrond zijn verklaard en sancties zijn opgelegd.

Bij de berekening van de boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Film is verkeerd geclassificeerd. Opposant is een landelijk opererende Filmdistributeur, waarvoor één punt € 2000,00 is. Indien de originele classificatie en het oordeel van de Klachtencommissie twee of meer leeftijdsclassificaties verschilt, dan geldt A=6 punten. Nu de leeftijdsclassificatie wordt verhoogd van 9 naar 16 brengt dit voor Opposant een boete met zich mee van € 12.000,00.

Afschrift van deze beslissing is aan partijen verzonden op 7 april 2011.

2. De procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van 7 april 2011in beroep gegaan bij beroepschrift van 21 april 2011, bij de Commissie van Beroep op diezelfde datum binnengekomen.

De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 29 april 2011, alwaar Opposant is verschenen.

Klaagster in eerste aanleg heeft per e-mail van 22 april 2011 nogmaals aangegeven het onvoorstelbaar te vinden dat de Film geschikt is bevonden voor kinderen van 9 jaar. De twee kinderen van 12 jaar vonden de Film echt heel erg eng en durfden hem niet af te kijken. De Film krijgt van Klaagster een horrorwaardering. Welke classificatie de Film verdient, laat Klaagster aan de Commissie over.
 
De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie, evenals op het behandelde ter zitting.

3. De gronden voor het hoger beroep
Tegen de uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift de volgende, enigszins verkorte, gronden aan. Het volledige beroepschrift wordt als ingelast beschouwd.

Opposant geeft aan dat het vooral gaat over de correctheid van de invulling van de volgende vragen en wil graag toelichten hoe zij geredeneerd heeft en tot de classificatie 9 jaar is gekomen:

3.1.2.  (Loopt het met de zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed af?)
Om deze vraag met ‘ja’ te mogen beantwoorden, moeten de angstwekkende situaties in alle gevallen in dezelfde scène of eerstvolgende scène worden opgelost.

De Klachtencommissie is van mening dat vooral de scène waar Lucas in het zwembad op een luchtbed ligt en opeens onder water wordt getrokken niet direct goed afloopt. De motivering daarbij is: “Hij ligt ’s avonds weliswaar in zijn bed maar de angst bij alle drie de hoofdpersonen is echter nog aanwezig.”

Opposant wil de scène en de manier waarop die door haar is geïnterpreteerd nader belichten. Lucas ligt op zijn luchtbed en hoort een belletje waarvan hij schrikt. Op dat moment is er even een angstig moment, tot blijkt dat dit belletje van de hond is. De angst van Lucas verdwijnt direct, maar vlak daaropvolgend lijkt het dat Lucas iets naar voren schiet met zijn luchtbed en belandt hij in het water. Zijn broer Dane en zijn buurmeisje Julie springen hem na en halen hem uit het water. In de scène loopt het met Lucas gelijk goed af. Het feit dat hij in de volgende scène in bed ligt en gewoon rustig slaapt, onderstreept alleen maar dat Lucas niet langer angstig is. De vraag kan dus met ‘ja’ beantwoord worden. Zelfs als deze met ‘nee’ was beantwoord, zou de classificatie nog steeds uitkomen op 9 op basis van angst.

3.3.1.  (Komen er zeer angstaanjagende geluiden of geluidseffecten voor?)
Deze vraag is met ‘ja’ beantwoord.

3.4.2. (Zijn de griezeleffecten hevig?)
Om deze vraag met ‘ja’ te mogen beantwoorden, moet er sprake zijn van hevige griezeleffecten waarvan de kijker moeilijk afstand kan nemen. Typerend hiervoor is dat dergelijke griezeleffecten een langere spanningsboog hebben en leiden tot hevige angst of gruwel, ook wel zogenoemde horror- of thrillereffecten (zie vragenlijst).

De Klachtencommissie geeft ter verduidelijking aan dat het niet zozeer over het visuele aspect in de scènes gaat, maar dat de beelden in combinatie met de muziek zodanig worden opgebouwd dat er sprake is van een ‘onheilspellende sfeer’, die de kwalificatie ‘hevig griezeleffect’ zou kunnen rechtvaardigen.

Allereerst betwist Opposant of deze combinatie correct is, gezien bij vraag 3.3.1. reeds is gevraagd naar de griezeleffecten met betrekking tot geluid, welke Opposant met ‘ja’ heeft beantwoord. Uit de jurisprudentie van de Commissie van Beroep in de zaak ‘UP’ (klachtnummer: 091016.02) citeert Opposant het volgende: “De Commissie van Beroep wenst op het voornaamste commentaar van Opposant dat er gekeken moet worden naar de context van de Film op te merken dat er binnen het systeem van Kijkwijzer juist gekeken wordt naar ‘wat zichtbaar in beeld wordt gebracht’. Op die manier tracht Kijkwijzer objectief en wetenschappelijk onderbouwd tot een classificatie te komen.”

Wanneer Opposant objectief, naar wat zichtbaar in beeld wordt gebracht, de scènes bekijkt, kan Opposant niet anders concluderen dat de griezeleffecten nooit een lange spanningsboog hebben en/of leiden tot hevige angst en/of gruwel, waarvan de kijker moeilijk afstand kan nemen. Uit de toelichting op de vragenlijst blijkt duidelijk dat van deze factoren sprake moet zijn om een griezeleffect aan te kunnen duiden als ‘hevig’. Door de Klachtencommissie wordt onterecht de indruk gewekt dat de spannende scènes elkaar direct opvolgen, waardoor de spanning zodanig wordt opgebouwd dat er sprake is van een ‘onheilspellende sfeer’ wat volgens de Klachtencommissie automatisch als ‘hevig griezeleffect’ aangemerkt moet worden. De scènes worden los van elkaar opgebouwd met een korte spanningsboog, waarna telkens weer duidelijk opluchting bij de hoofdpersonen op te merken is, alvorens een nieuwe spannende scène zich aandient. De muziek sterft hierbij ook telkens weg. Daarbij dient te worden opgemerkt dat uit de toelichting op de vragenlijst niet per definitie blijkt dat een onheilspellende sfeer als een hevig griezeleffect moet worden aangemerkt. Opposant citeert het volgende uit de toelichting op de vragenlijst: “Bij griezeleffecten gaat het om zichtbare effecten die tot schrik, beklemming en/of angst kunnen leiden. Doorgaans in combinatie met een onheilspellende sfeer. Jonge kinderen zijn eerder bang van producties met waarneembare gevaren, terwijl oudere kinderen banger zijn voor producties met impliciete of gesuggereerde gevaren. De griezeleffecten kunnen meer of minder hevig zijn.” Opposant kan hier niet uit opmerken dat een onheilspellende sfeer per definitie toe te rekenen is aan hevige griezeleffecten, zoals de Klachtencommissie suggereert.

Wanneer Opposant de scènes objectief beoordeelt, concludeert zij dat er telkens na een spannende scène opluchting bij de hoofdpersonen blijkt of dat de muziek die de onheilspellende sfeer typeert, wegsterft, waardoor er nooit sprake is van zogenoemde horror- of thrillereffecten, waarvan de kijker moeilijk afstand kan nemen. Hierdoor moet deze vraag met ‘nee’ worden beantwoord, wat tot de classificatie 9 leidt.

3.12.1. (Spelen de angstwekkende scènes zich in een realistische omgeving af?)
Bij het nader bekijken van de Film komt Opposant tot de conclusie dat de omgeving waarbinnen de Film zich afspeelt voor een deel inderdaad als realistisch aangemerkt kan worden. Er zijn echter ook duidelijk scènes die zich in een onrealistische sfeer afspelen. Dit maakt voor de classificatie 9 op basis van angst geen verschil.

Zowel de Klachtencommissie als Opposant zijn het er over eens dat er 1) geen ernstige verwondingen, 2) geen ernstige gehavende lijken en/of 3) zelfverminking voorkomen in de Film.

Volgens de omslagpuntenlijst van het NICAM kan een realistische omgeving en een onrealistische omgeving met onrealistische personages in combinatie met 1) zeer angstige mensen met wie het direct goed afloopt (3.1.1. en 3.1.2.) en 2) griezeleffecten (3.4.1.) nog steeds geclassificeerd worden als 9.

Ondanks dat het hier gaat om een Film die wellicht iets aan de spannende kant is voor kinderen van 9 jaar kan Opposant niet anders concluderen dat dat de Film objectief gezien middels het Kijkwijzer classificatiesysteem alleen op 9 op basis van angst geclassificeerd kan worden en dat er geen fouten zijn gemaakt. De Film is wel lastig te classificeren omdat in de bioscoop de 3D-film is vertoond, waardoor deze als angstiger ervaren kan worden dan 2D. Opposant is er voorstander van om het ‘3D-effect’ van films op te nemen in de Kijkwijzer classificatie om dergelijke situaties in de toekomst te voorkomen.

Naast het feit dat de Film correct is geclassificeerd, wil Opposant er op wijzen dat de Klachtencommissie ten onrechte punten binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’ aanrekent, daar de inhoudscategorie angst reeds bij de eerste classificatie door Opposant naar voren is gekomen en deze inhoudsclassificatie niet ter discussie is gesteld.

Gelet hierop verzoekt Opposant de Commissie van Beroep opnieuw uitspraak te doen en, Primair: de Klachtencommissie niet-ontvankelijk te verklaren en de uitspraak geheel te vernietigen, althans, Subsidiair: de uitspraak van de Klachtencommissie geheel te vernietigen en voor de verdere behandeling en motivering van de boete deze zaak terug te verwijzen naar de klachtencommissie, althans, Meer subsidiair: de uitspraak van de Klachtencommissie geheel te vernietigen en opnieuw rechtdoende de boete te matigen met inachtneming van het juiste aantal punten verschil tussen de originele classificatie en de uiteindelijke classificatie en door toepassing van de correctiefactor uit het Sanctiereglement.

4. De behandeling ter zitting
De voorzitter van de Commissie van Beroep vat kort samen waar het in deze beroepszaak met name om gaat, namelijk of de griezeleffecten hevig zijn en of het met de zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed afloopt?

Opposant wil niet nogmaals ingaan op de standpunten, zoals die zijn verwoord in het beroepschrift. Hij vindt het vreemd dat wanneer het classificatieformulier serieus en te goeder trouw wordt ingevuld er vervolgens een boete wordt opgelegd van € 12.000,00. De boete is niet in verhouding, aangezien Opposant niets fout heeft gedaan. Wanneer is iets heftig of extreem? Wie bepaalt dat?

Vervolgens zijn in dit geval ouders onverantwoord geweest. De betreffende ouders hadden kennelijk geen idee in wat voor film zij terecht kwamen, terwijl er door Opposant  steeds uitgebreid gecommuniceerd is, ook via persberichten, dat het een tiener horrorfilm betreft.

De voorzitter van de Commissie geeft aan dat Kijkwijzer een zelfreguleringsysteem is, gedekt door de wetgever. Het is wetenschappelijk onderbouwd. Boetes moeten bij een dergelijke opzet uitgedeeld kunnen worden. En voor ouders geeft de informatie van Kijkwijzer vaak de doorslag.

Opposant vindt het systeem prima, begrijpt ook dat er sancties uitgedeeld moeten kunnen worden, maar is van mening dat het in deze zaak om een interpretatieverschil gaat, waardoor de boete buitensporig hoog is. Het systeem gaat over schadelijkheid. Opposant betwijfelt of de Film echt schadelijk is.

De Commissie van Beroep geeft aan dat de nieuwe categorie 9 jaar goed werkt. Deze categorie zegt dat de Film mogelijk schadelijk is voor kinderen jonger dan 9 jaar en dat er voor kinderen boven die leeftijd niets te vrezen valt.

Desgevraagd antwoordt Opposant dat de classificatie 16 meebrengt dat de Film niet meer bekeken zal worden. Jongeren ouder dan 16 jaar zijn films als ‘Saw’ gewend. Opposant had als classificatie voor de Film eerst 12 jaar. In België werd de classificatie AL, vandaar dat er in Nederland toch voor 9 is gekozen. Dat geeft ook de mogelijkheid om broertjes en zusjes mee te nemen; het is immers een familiefilm.

Het engste in de Film is het meisje, maar zij heeft helemaal geen kwaad in de zin. Bovendien is de spanningsboog kort. Het jongetje wordt steeds met de clown geconfronteerd, maar verslaat hem ook iedere keer, waarna de scène klaar is. Het jongetje wordt kort onder water getrokken in het zwembad, er is de politieagent met een niet ernstige verwonding en de jongens in de kast. De Klachtencommissie stelt dat de griezeleffecten worden opgezweept door de muziek en dat het zo een onheilspellende sfeer wordt. Maar een onheilspellende sfeer staat niet gelijk aan een hevig griezeleffect.

Voorts haalt Opposant jurisprudentie aan; in de zaak ‘Up’ is gesteld dat alleen wat zichtbaar in beeld is, geclassificeerd mag worden. En in de vragenlijst staan als voorbeelden voor een onheilspellende sfeer scènes uit ‘The Birds’ en ‘The Shining’. Deze scènes zijn echt niet te vergelijken met de scènes in de Film. Nogmaals benadrukt Opposant dat een onheilspellende sfeer geen hevig griezeleffect is. De Commissie merkt hier over op dat in de zaak ‘Up’ is gesteld dat er niet naar de context van de hele film gekeken mag worden. Maar bijvoorbeeld muziek kan wel bijdragen aan de sfeer van een scène. De vraag of er hier sprake is van een (hevig) griezeleffect, staat los van de opmerking over de contextstelling in de motivatie bij de film ‘Up’.

Er wordt besproken dat de scène met het meisje in de achtbaan direct goed afloopt. En Opposant is van mening dat de Film zich afspeelt in een onrealistische sfeer, omdat het gedachten zijn.

Tot slot vraagt Opposant zich af of zij de vragenlijst meer moet invullen vanuit kinderogen, nu er kennelijk ruimte bestaat voor interpretatieverschillen. De Commissie meldt dat codeurs objectief moeten beoordelen wat zij waarnemen. En daarbij moeten zij de klassieke voorbeelden, zoals opgenomen in de vragenlijst, in hun oordeel betrekken.

Desgevraagd legt de Commissie uit dat een boete van € 12.000,00 wordt opgelegd wanneer er sprake is van een verschil van twee of meer leeftijdsclassificaties. Inhoudscategorieën spelen daarbij geen rol.

5. De beoordeling
Ten aanzien van de aangevoerde gronden tot vernietiging van de beslissing van de Klachtencommissie overweegt de Commissie het volgende.

De Commissie van Beroep is het eens met het oordeel van de Klachtencommissie ten aanzien van het geweld in de Film. Ook de Commissie is van mening dat er sprake is van niet indringend geweld, dat leidt tot de classificatie 6.

Ten aanzien van de inhoudscategorie angst is de Commissie van Beroep van mening dat er beelden van angstige mensen in de Film voorkomen, zodat vraag 3.1.1. terecht met ‘ja’ is beantwoord.

De Commissie is het echter niet eens met de beslissing van de Klachtencommissie om vraag 3.1.2. over de goede afloop met ‘nee’ te beantwoorden. De Commissie meent dat het in alle scènes met de zeer angstige mensen wel goed afloopt, soms al in dezelfde scène en in ieder geval in de eerstvolgende scene. De Klachtencommissie heeft bij haar beantwoording van de onderhavige vraag de scène bij het zwembad als voorbeeld genomen. Lucas is na het ondertrekken inderdaad zeer angstig. Hij huilt, maar wordt direct daarna getroost door Dane en Julie. ’s Avonds in bed is er bij de hoofdpersonen geen angst meer te ontdekken. Lucas slaapt inderdaad bij Dane op de kamer, maar daaruit mag volgens de Commissie niet worden afgeleid dat het niet direct goed afloopt met de hoofdpersonen. Op het moment dat zij gaan slapen is er bij beiden geen angst meer aanwezig. De Commissie is van mening dat voor alle scènes in de Film geldt dat het met de zeer angstige mensen goed afloopt in de zin van vraag 3.1.2.

De Commissie is het daarentegen wel eens met de Klachtencommissie dat er griezeleffecten voorkomen (vraag 3.4.1.) en dat die ook hevig zijn (vraag 3.4.2.). De Commissie wijst daarbij op dezelfde scènes als die door de Klachtencommissie zijn genoemd, namelijk de scène met Julie in de WC, de scène bij het zwembad, de clown die steeds opduikt en achter Lucas aangaat, de agent en de vader in het huis van de jongens. De Klachtencommissie is van oordeel geweest dat de spanning zo wordt opgebouwd dat er sprake is van een onheilspellende sfeer, wat volgens de toelichting op de vragenlijst als voorbeeld wordt genoemd van een hevig griezeleffect. Opposant is van mening dat een onheilspellende sfeer niet gezien mag worden als een hevig griezeleffect is. De Commissie van Beroep begrijpt de opmerking van de Klachtencommissie over de onheilspellende sfeer, maar is zelf van oordeel dat de hierboven kort aangehaalde scènes reeds voldoende zijn om van hevige griezeleffecten te spreken.

Vraag 3.12.1. of de angstwekkende situaties zich afspelen in een realistische sfeer is terecht met ‘ja’ beantwoord. De opmerking van Opposant dat de Film zich afspeelt in gedachten, legt de Commissie naast zich neer. De scènes spelen zich af in een normaal huis, in een normale buurt. Daarbij gaat het erom dat de realistische sfeer zichtbaar in beeld is, los van de gedachten achter de Film. Ook bij een combinatie van realistische en onrealistische scènes, zoals aan de orde in de Film, dient deze vraag positief beantwoord te worden.

Tot slot is ook de Commissie van Beroep van mening dat vraag 3.12.2. bevestigend beantwoord moet worden. De clown moet gezien worden als een onrealistisch personage die voorkomt in de angstwekkende scènes.

De classificatie voor de Film wordt daarom 12 op basis van angst.

Nu de leeftijdsclassificatie slechts één leeftijdscategorie omhoog is gegaan, namelijk van 9 jaar naar 12 jaar, wordt er conform de Sanctierichtlijn een boete opgelegd van € 2.000,00.

De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende:

Vernietigt de beslissing van de Klachtencommissie van 7 april 2011 en brengt de classificatie terug van 16 naar 12 op grond van de inhoudscategorie angst; de boete wordt verlaagd van € 12.000,00 naar € 2.000,00. 
     
Hilversum, 25 mei 2011

Alle leeftijden

Het leeftijdsadvies Alle leeftijden (AL) geeft aan dat een film, serie of televisieprogramma géén schadelijke beelden bevat.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 6 jaar

Voor kinderen jonger dan 6 kan het schadelijk zijn om beelden te zien van geweld, enge dieren of fantasiefiguren (zoals monsters en heksen) of van verwondingen. Kinderen onder de 6 hebben nog veel moeite om het verschil tussen ‘echt’ en ‘nep’ te zien.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 9 jaar

Voor kinderen jonger dan 9 kan het schadelijk zijn om griezelige beelden te zien, geweld tegen kinderen of dieren, of slachtoffers van bijvoorbeeld een ramp of oorlog.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 12 jaar

Beelden van hard geweld, bloederige wonden, lijken, mensen of dieren die doodsbang zijn, of beelden van alcohol/drugs, discriminatie of seks kunnen schadelijk zijn voor kinderen jonger dan 12.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 14 jaar

Beelden van gevaarlijk gedrag (zoals stunts en challenges) kunnen schadelijk zijn voor jongeren onder de 14. Ook horrorfilms (zowel realistische als onrealistische) zijn mogelijk schadelijk.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 16 jaar

Beelden van heftig geweld, horror, (expliciete) seks en verheerlijking van alcohol en drugs kunnen schadelijk zijn voor pubers van rond de 16. Ze zijn op zoek naar hun eigen grenzen, en naar spanning en sensatie. De invloed van hun leeftijdsgenoten is groot.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 18 jaar

Het leeftijdsadvies 18 jaar geeft aan welke films en programma’s echt alléén voor volwassenen zijn.

Lees meer

Geweld

Er kunnen allerlei soorten geweld voorkomen in producties. Van slaan en schoppen tot schieten, martelen of seksueel geweld. De algemene regel is: hoe heftiger het geweld, hoe hoger de leeftijd. Ook wordt er gekeken naar hoe hard en hoe écht het geweld is, en of er bloed te zien is.

Lees meer

Angst

In de categorie angst kun je verschillende dingen tegenkomen: van verwondingen en lijken tot dierenleed, griezelige geluiden en horror. Maar ook aangrijpende beelden van zelfdoding of zelfbeschadiging. Net zoals bij geweld geldt: hoe echter en duidelijker iets in beeld komt, hoe hoger de leeftijd.

Lees meer

Seks

Het zien van seks kan jongeren, die hun (seksuele) identiteit aan het ontwikkelen zijn, een verkeerd beeld geven van wat 'normaal' is. Hoe ver een seksuele handeling gaat, en hoe vaak en duidelijk het in beeld komt, bepaalt het uiteindelijke leeftijdsadvies.

Lees meer

Grof taalgebruik

Grof taalgebruik gaat over grove woorden, schuttingtaal, schelden of vloeken. Kinderen kunnen hier een voorbeeld aan nemen en het nadoen of overnemen.

Lees meer

Discriminatie

Discriminatie is elke uitspraak of uitdrukking die bepaalde (groepen) mensen als ‘minder’ afschildert, bijvoorbeeld op basis van huidskleur, religie, seksuele geaardheid, geslacht of gender, nationaliteit, etc. Als dit in een productie voorkomt en de discriminerende uitspraak of actie wordt niet direct afgekeurd of afgestraft, dan wordt het pictogram voor discriminatie getoond.

Lees meer

Roken, alcohol en drugs

Als in een film of serie wordt gerookt, veel alcohol wordt gedronken of drugs worden gebruikt, dan krijgt het een Kijkwijzer symbool voor roken, alcohol en drugs. Jongeren kunnen het als iets normaals gaan zien, of zelfs als iets om uit te proberen.

Lees meer

Gevaarlijke challenges of stunts

Het pictogram voor gevaarlijk gedrag geeft aan dat er gevaarlijke challenges of stunts voorkomen.

Lees meer

Geweld

De game bevat geweld. In spellen met PEGI 7 gaat het om niet-realistisch of niet-expliciet geweld. Games in de leeftijdscategorie PEGI 12 kunnen realistisch geweld bevatten tegen fantasiepersonages, en niet-realistisch geweld tegen menselijke personages. In games met een PEGI 16 of PEGI 18 zit steeds realistischer geweld, vaak met bloed.

Angst

Dit pictogram komt voor bij spellen met een PEGI 7-advies als ze beelden of geluiden bevatten die angstaanjagend kunnen zijn voor jongere kinderen. Als er wat heftigere horroreffecten voorkomen leidt dit tot een PEGI 12 of PEGI 16.

Seks

Als dit pictogram voorkomt bij een spel met een PEGI 12-advies, kunnen personages seksueel getinte opmerkingen maken of uitdagend poseren. Bij een PEGI 16 game kan er sprake zijn van erotisch naakt of seks (waarbij geslachtsdelen niet zichtbaar zijn). Bij PEGI 18 wijst dit pictogram op expliciete seksuele activiteit. Aan beelden van niet-seksueel naakt hangt géén leeftijdsadvies.

Drugs

De game toont of verwijst naar het gebruik van illegale drugs, alcohol of tabak. Games met dit inhoudspictogram krijgen altijd het leeftijdsadvies PEGI 16 of PEGI 18.

Discriminatie

Als dit pictogram voorkomt, bevat een spel etnische, religieuze, nationalistische of andere stereotypes die aanzetten tot haat. Dit soort inhoud krijgt altijd een PEGI 18-classificatie en is in veel gevallen strafbaar.

Grof taalgebruik

Een game met dit pictogram bevat grof taalgebruik. In tegenstelling tot Kijkwijzer, waarbij grof taalgebruik niet tot een bepaalde leeftijd leidt, zorgt het bij PEGI voor een PEGI 12, PEGI 16 of PEGI 18. 

PEGI 3

PEGI 3 games zijn geschikt voor alle leeftijden. Een héél milde vorm van geweld kan voorkomen. De game bevat geen geluiden of beelden die jonge kinderen bang kunnen maken. Er is geen grof taalgebruik te horen of te lezen.

PEGI 7

Games met beelden of geluiden die angstaanjagend kunnen zijn voor jongere kinderen, vallen in deze categorie. Een heel milde vorm van geweld (niet-realistisch geweld, zonder al te veel details) kan voorkomen in een game met een PEGI 7 advies.

PEGI 12

Games met iets explicieter geweld tegen fantasiepersonages, of met niet-realistisch geweld tegen menselijke personages, krijgen een PEGI 12 advies. Er kunnen wat scheldwoorden in zitten, of een beetje schunnige opmerkingen. Er komt geen seks in voor.

PEGI 16

Games krijgen een PEGI 16 advies als er geweld voorkomt dat er realistisch uitziet. Een personage reageert dan zoals iemand in het echt ook zou reageren op geweld. Ook kan er grof taalgebruik voorkomen, of seks, of het gebruik van alcohol, drugs en tabak.

PEGI 18

PEGI 18 wordt gebruikt wanneer het gaat om grof geweld, zinloos geweld, of geweld tegen weerloze personages (zoals kinderen of gijzelaars). De verheerlijking van illegaal drugsgebruik, gesimuleerd gokken, en expliciete seksuele activiteit leiden ook tot PEGI 18.

Gokken

De game bevat elementen die gokken aanmoedigen en aanleren. Het gaat hierbij om kansspelen die normaal gesproken voorkomen in casino's of speelzalen. Een aantal oudere spellen hebben dit pictogram in combinatie met een PEGI 12 of PEGI 16, maar sinds 2020 krijgen nieuwe spellen met dit soort inhoud altijd PEGI 18.

In-game aankopen

De game biedt spelers de mogelijkheid om digitale spullen of diensten te kopen met echt geld. Denk hierbij aan bonus levels of kleding voor je personage, maar ook aan virtuele munten of het uitschakelen van advertenties. 

Selecteer een taal