Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: DVD ‘Harold & Kumar, Escape from Quantanamo Bay’, hierna te noemen: de Film
1. De procedure
Klager heeft op 17 juli 2010 een klacht ingediend over de Film.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 14 september 2010.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar vergadering van 22 september 2010.
Klager noch Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Film gaat over de Amerikaanse jonge mannen Harold en Kumar, die tijdens een vliegreis naar Amsterdam worden aangezien voor terroristen en naar Guantanamo Bay worden gebracht. Ze ontsnappen en tijdens hun vlucht komen ze onder andere terecht in een huis bij de Ku Klux Klan, een boer en boerin, een seksclub en de ranch van G. Bush.
Ten tijde van het uitbrengen van de DVD in 2008, was de Film niet geclassificeerd. In de database staat één classificatie van 19 januari 2009, verricht door een andere aangeslotene dan Beklaagde. De Film is daarbij geclassificeerd met behulp van het toen geldende classificatieformulier van het NICAM en is uitgekomen op de classificatie ‘let op met kinderen jonger dan 16’ (16) op basis van de inhoudscategorieën seks (pictogram: voetjes) en drugs- en/of alcoholmisbruik (pictogram: spuit), met de toevoeging grof taalgebruik (pictogram: schreeuwend mannetje).
3. De klacht
De klacht richt zich op de Film die op DVD is uitgebracht.
Klaagster voert aan dat haar zoon van bijna 13 jaar de DVD huurde bij de plaatselijke videotheek en dat daarop de leeftijd ‘12’ was vermeld. Bij het raadplegen van de Kijkwijzer website bleek echter dat de film geschikt was bevonden voor 16 jaar en ouder.
4. Het verweer
In het verweerschrift voert Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde erkent dat de Film bij de release geclassificeerd had moeten worden. Dit is om onduidelijke redenen niet gebeurd. Door de vele wisselingen de afgelopen drie jaar in het marketing team van Beklaagde, is niet meer na te gaan waarom deze productie er bij uitzondering tussendoor is geglipt en nooit officieel is geclassificeerd. De enige conclusie kan zijn dat bij de release van de DVD in 2008 de leeftijdsclassificatie van 12 jaar is overgenomen van de eerder door Beklaagde uitgebrachte DVD ‘Harold & Kumar Go To The White Castle’.
Beklaagde is er in 2009 achter gekomen dat de vermelding van 12 jaar op de DVD niet klopte. Beklaagde heeft toen een DVD-verzamelbox met daarin de beide DVD’s van Harold & Kumar uitgebracht met daarop de classificatie 16 met de bijbehorende pictogrammen. De individuele DVD is toen ook aangepast doch de drukker heeft dit niet overgenomen bij extra producties. De klacht heeft betrekking op een verhuur-DVD uit 2008 die na de release in originele inlay in het videotheekschap is blijven staan en derhalve nog de foutieve classificatie vermeldt.
Beklaagde beseft dat zij er niet in voldoende mate in geslaagd is de juiste leeftijdsaanduiding op de bestaande DVD door te voeren. Beklaagde zal per direct de inlay van de DVD bij de drukker vervangen door de juiste versie en de videotheekpartners de nieuwe inlays met de juiste leeftijdsaanduiding opsturen.
5. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie overweegt het volgende.
Volgens artikel 1 van het Algemeen Reglement van het NICAM moet een aangesloten instelling, die verantwoordelijk is voor de openbaarmaking van een audiovisueel product, ieder product classificeren met behulp van het classificatiesysteem van het NICAM.
De Klachtencommissie stelt vast dat de onderhavige Film op DVD is uitgebracht in 2008 en dat, zoals Beklaagde erkent, de Film daarbij niet is geclassificeerd met behulp van het toen geldende classificatieformulier van het NICAM.
Dit betekent dat Beklaagde in strijd met de bovengenoemde hoofdregel uit het Algemeen reglement heeft gehandeld.
De Klachtencommissie heeft het thans geldende classificatieformulier zelf toegepast op de Film en behandelt hieronder de relevante vragen.
In de inhoudscategorie geweld moet vraag 2.2.1. (Komen in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hier onder andere op de scène waar Neil Patrick Harris bij het verlaten van de club door de madame wordt neergeschoten.
Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. In de toelichting op de vragenlijst staat dat bij indringende geweldsacties de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt en dat dat ook de bedoeling van de dader is. De geweldsacties kunnen indringend zijn door de hardheid van de geweldshandelingen of de hardheid van de dader, doordat het geweld hard aankomt bij het slachtoffer of doordat de inslag van de geweldshandelingen gedetailleerd in beeld wordt gebracht. Indringendheid kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd door middel van: het toevoegen van opzwepende muziek aan de geweldsscènes, het accentueren van pijn bij het slachtoffer door geluid of beeld, slow motion, close ups van gevechtshandelingen, het toevoegen van geluidseffecten aan vechtscènes.
In de hiervoor genoemde scène is naar het oordeel van de Klachtencommissie sprake van indringend geweld. Zo is in de scène waar de madame twee keer met een geweer op de wegrennende Neil Patrick Harris schiet sprake van een slowmotion-effect. Het geweld komt hard aan bij het slachtoffer. Te zien is waar de kogel op de rug van Neil Patrick Harris naar binnengaat. Hij valt op zijn knieën voorover terwijl bloed uit zijn mond en buik spat.
Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) en vraag 2.4.2. (Zijn er beelden van ernstige verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moeten naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord.
De Klachtencommissie doelt hierbij op de hierboven genoemde scène. Nadat Neil Patrick Harris wordt beschoten, valt hij voorover en is sprake van uitspattend bloed uit zijn mond en uit zijn buik.
Vraag 2.5.1. (Zitten er geweldsacties in die door mensen uitvoerbaar zijn?) moet met ‘ja’ worden beantwoord. De hiervoor genoemde geweldsactie is gepleegd door een mens en is uitvoerbaar.
Vraag 2.6.1. (Worden er seksuele handelingen opgedrongen?) moet naar het oordeel van de Klachtencommissie eveneens met ‘ja’ worden beantwoord. In de toelichting op de vragenlijst staat dat onder seksuele handelingen wordt verstaan: alle handelingen die erop gericht zijn de actor zelf, een ander persoon in de productie of de kijker op te winden. Met opdringen wordt bedoeld: ruw overhalen, dreigen. Onder opgedrongen seks valt alles van doorgaan als iemand nee zegt, iemand proberen te zoenen en/of betasten, seks zonder toestemming seks met iemand die gedrogeerd is, tot en met aanranding en verkrachting.
De Klachtencommissie doelt hierbij op de scène in de gevangenis van Guantanamo Bay. Nadat de gevangenen in de cel naast Harold en Kumar hebben uitgelegd dat de bewakers langskomen voor ‘een broodje warm vlees’ (in het engels: ‘cock meat sandwich’), komt een bewaker in die cel binnen en laat zijn broek zakken. Vervolgens komt een bewaker met de naam Big Bob de cel van Harold en Kumar binnen voor ‘een broodje warm vlees’. Big Bob zegt tegen hen ‘Op je knieën en mond open. Hopelijk houden jullie van mayo’. Big Bob doet zijn broek omlaag en Harold en Kumar gaan op hun knieën voor hem zitten. Vervolgens klinkt in de andere cel een gil en loopt Big Bob weg omdat de andere bewaker is gebeten’ en de gevangenen wegvluchten. Ook Harold en Kumar slaan dan op de vlucht. Naar het oordeel van de Klachtencommissie is hier sprake van (pogingen tot) seks zonder toestemming, hetgeen moet worden aangemerkt als het opdringen van seksuele handelingen.
Vraag 2.6.2 (Gaat het opdringen van de seksuele handelingen gepaard met indringend geweld?) moet met ‘nee’ worden beantwoord.
Vraag 2.7.1 (Vindt al het geweld plaats in een slapstick-context?) moet naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘nee’ worden beantwoord. In de bovengenoemde scènes is naar het oordeel van de Klachtencommissie geen sprake van slapstick-geweld. Slapstick geweld is immers iets anders dan geweld gebracht met humor. Humoristisch bedoelde elementen maken niet dat het geweld minder hard aankomt en dat geen sprake is van weinig of geen gevolgen voor het slachtoffer.
De beantwoording van bovengenoemde vragen leidt tot de classificatie 16 op basis van geweld.
In de inhoudscategorie angst moet vraag 3.4.1 (Komen er griezeleffecten in de productie voor?) naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. In de toelichting op de Vragenlijst wordt onder griezeleffecten verstaan: ‘alle elementen waarmee angst en/of weerzin bij de kijker kunnen worden opgewekt’. Griezeleffecten kunnen het gevolg zijn van acties van levende wezens (mensen, mensachtigen, fantasiewezens of dieren) of van bovennatuurlijke krachten. Griezeleffecten kunnen meer of minder hevig zijn.
De Klachtencommissie neemt hiertoe in aanmerking de scène waar Harold en Kumar zich verbergen in de kelder van de boeren Raymus en Raylene. Als Harold en Kumar de kelder in lopen, klinkt eerst een speeldoosmuziekje. Kumar loopt door een spinnenweb naar het doosje toe waaruit plots een clowntje verschijnt. Als hij een aansteker die op de grond ligt wil pakken, verschijnt een hand die Kumar vast wil pakken. Harold en Kumar deinzen verschrikt achteruit, waarbij een lamp wordt gebroken en het licht uitgaat. Er is spanningopbouwende muziek en gekraak te horen. Dan verschijnt iemand achter Harold en Kumar. Als Harold en Kumar zich omdraaien, zien ze een jongetje met één oog. Ze gillen het alle drie uit, waarna Harold en Kumar de kelder uitrennen.
Naar het oordeel van de Klachtencommissie is hier sprake van een griezeleffect in de zin van de vragenlijst.
Vraag 3.4.2. (Zijn de griezeleffecten hevig?) dient met 'nooit' beantwoord te worden. In de toelichting op de Vragenlijst is vermeld dat hevige griezeleffecten zo intens zijn dat de kijker er moeilijk afstand van kan nemen. Bij hevige griezeleffecten gaat het vaak om situaties waarbij iets verschrikkelijks gebeurt of staat te gebeuren.
Naar het oordeel van de Klachtencommissie is daarvan in de onderhavige scène geen sprake.
Vraag 3.5.1 (Komen er beelden van verwondingen in de productie voor?) en vraag 3.5.2 (Zijn deze verwondingen ernstig?) moeten met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie verwijst hier naar de hierboven bij de inhoudscategorie geweld genoemde verwondingen.
Vraag 3.12.1. (Spelen de angstwekkende scènes zich af in een realistische omgeving?) dient met '1 keer of vaker' te worden beantwoord. Zo is sprake van een gewoon huis op het platteland en een gewone kelder.
Vraag 3.12.2. (Komen er één of meer onrealistische personages voor in de angstwekkende scènes?) dient naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘nee’ te worden beantwoord. Volgens de toelichting op de Vragenlijst wijken onrealistische personages af van gewone mensen of gewone dieren door een ongewoon uiterlijk of door zeer bijzondere eigenschappen. De zoon van het boerenechtpaar heeft weliswaar maar één oog doch verder is het een gewoon jongetje. Het boerenechtpaar heeft uitgelegd dat zij broer en zus zijn en dat het jongetje hun ‘inteeltzoon’ is.
De overige vragen in deze inhoudscategorie zijn op de Film niet van toepassing.
De beantwoording van bovengenoemde vragen leidt tot de classificatie 12 op basis van angst.
In de inhoudscategorie seks dient vraag 4.1.1 (Komt er in de productie seksueel georiënteerd taalgebruik voor?) naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ te worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hierbij op opmerkingen als: ‘man, ik krijg een stijve van die griet’ en ‘ je mist m’n superlul zeker hé’. Hier is sprake van seksuele toespelingen en grove seksuele grappen. In de toelichting op de vragenlijst wordt hier eveneens op gewezen.
Vraag 4.1.2 (Hoe vaak zijn er seksuele handelingen zichtbaar?) moet naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 of enkele keren’ te worden beantwoord. In de toelichting op de vragenlijst is het volgende vermeld: ‘Onder seksuele handelingen wordt verstaan: alle handelingen die erop gericht zijn de actor zelf, een andere persoon in de productie of de kijker op te winden. Dit kan ook een suggestieve handeling zijn. Onder vaak wordt verstaan dat de seksuele handelingen een relatief groot deel van de tijd van de productie beslaan. Voorbeelden van seksuele handelingen zijn: striptease acts en opwindend strelen en betasten van lichaamsdelen als billen, kruis en borsten.’
De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere op de scène in de club waarbij twee vrouwen elkaar zoenen en betasten en de scène in de droom van Kumar waar hij met Vanessa vrijt.
Vraag 4.1.3 (Komen het seksueel taalgebruik en de seksuele handelingen bij elkaar opgeteld vaak voor?) dient met ‘ja’ te worden beantwoord. De Klachtencommissie is van oordeel dat bij elkaar opgeteld het seksueel georiënteerd taalgebruik en de seksuele handelingen een relatief groot deel van de tijd van de productie beslaan.
Vraag 4.1.4. (Zijn de seksuele handelingen op nadrukkelijke wijze in beeld gebracht?) en vraag 4.1.5. (Zijn er tijdens de seksuele handelingen details van genitaliën zichtbaar?) dienen met ‘nooit’ te worden beantwoord. Daarvan is naar het oordeel van de Klachtencommissie niet gebleken. Tijdens de zwembadscène, waar meisjes ‘bottomless’ (in plaats van topless) in beeld zijn, zijn weliswaar (details van) genitaliën zichtbaar doch hierbij is geen sprake van seksuele handelingen.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de leeftijdsclassificatie 12 op basis van seks met als toevoeging grof taalgebruik.
In de inhoudscategorie discriminatie moet vraag 5.1.1. (Komen er in de productie discriminerende uitingen of gedragingen voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. In de toelichting op de vragenlijst staat dat onder discriminatie verstaan wordt: 'elke uiting waarin bepaalde bevolkingsgroepen als inferieur worden afgeschilderd op grond van bijvoorbeeld ras, religie, huidskleur, sekse, nationaliteit of etnische afstamming.
De Klachtencommissie is van oordeel dat in de Film sprake is van uitingen waarin mensen op grond van hun ras als inferieur worden afgeschilderd. Zo is daarvan sprake in de scène waar de opsporingsambtenaar Ron Fox de ouders van Harold en Kumar verhoort en hij hen onder andere aanspreekt met ‘opperhoofd' en 'spleetoog’ en in de scène met de Ku Klux Klan waar o.a. een groepsgesprek plaatsvindt over wat de leden die week gedaan hebben. Tevens is sprake van ‘wij-zij’ denken. De Klachtencommissie refereert hier aan onder andere opmerkingen als ‘jullie arabieren’.
Vraag 5.1.2. (Worden de discriminerende uitingen of gedragingen geneutraliseerd doordat de discriminatie expliciet wordt afgeraden?) moet met ‘nee’ beantwoord worden. Onder expliciet afraden wordt in de toelichting op de vragenlijst verstaan dat in de productie duidelijk wordt gezegd dat discriminatie iets is wat niet kan of niet goed is. Hiervan is in de Film geen sprake.
Vraag 5.1.3. (Worden alle discriminerende uitingen en gedragingen gedaan door een niet te serieus te nemen antiheld in een comedy?) moet met 'nee' beantwoord worden. De Klachtencommissie merkt Harold en Kumar niet aan als antihelden, zij ontsnappen uit de gevangenis en zijn op de vlucht voor de politie. Naar het oordeel van de Klachtencommissie zullen kinderen Harold en Kumar dan ook serieus nemen.
Bovenstaande beantwoording leidt tot 12 op basis van discriminatie.
In de categorie drugs moet vraag 6.1.1. (Komt er (a) harddrugs- (b) overmatig softdrugsgebruik of (c) overmatig alcoholgebruik in de productie voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Hierbij wijst de Klachtencommissie onder andere op de scène waar Neil Patrick Harris met Harold en Kumar in de auto zit. Hij drinkt bier en whisky en eet een zakje paddo’s, waarna hij beelden ziet van een eenhoorn met roze rook en allerlei kleureffecten. Vraag 6.1.2. (wordt het harddrugsgebruik, overmatig softdrugsgebruik of het overmatig alcohol gebruik in een gunstig daglicht geplaatst?) moet met ‘ja’ worden beantwoord. Naar het oordeel van de Klachtencommissie wordt het gebruik in de Film positief belicht. In de toelichting bij de vragenlijst staat dat onder het in een gunstig daglicht plaatsen, situaties verstaan wordt waarbij duidelijk tot uitdrukking komt dat hard-drugsgebruik of overmatig softdrugs-/alcoholgebruik iets is wat goed is en alleen positieve effecten heeft. Zo wordt onder andere gesproken in de scène met Harold en Kumar met president G. Bush over de goede kwaliteit van de wiet: ‘dit is goed spul, er zit ook coke in, je gaat omhoog en omlaag’ en ‘zullen we knetter high worden?’.
Voor de inhoudscategorie harddrugs-, overmatig softdrugsgebruik en overmatig alcoholgebruik komt de classificatie uit op 16.
Vraag 7.1 (Komt er in de productie grof taalgebruik (vloeken, schuttingtaal) voor?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Hierbij wijst de Klachtencommissie onder andere op de gebruikte woorden ‘fuck', ‘klootzakken’ en het hierboven bij de vraag 4.1.1. genoemde seksueel georiënteerd taalgebruik.
De hoogste leeftijdsclassificatie is bepalend voor de uiteindelijke classificatie, waardoor de classificatie voor de Film uitkomt op 16 op basis van de inhoudscategorieën geweld en harddrugs-, overmatig softdrugsgebruik en overmatig alcoholgebruik met de toevoeging grof taalgebruik.
Verder wijst de Klachtencommissie naar aanleiding van het door Klaagster gebruikte woord ‘geschikt’ nog op het volgende. Het doel van Kijkwijzer is ouders en opvoeders te informeren over mogelijke schadelijke elementen in een programma of film. Kijkwijzer geeft dus geen indicatie over geschiktheid. Binnen het systeem van Kijkwijzer worden zes categorieën onderkend, die mogelijk schadelijke gevolgen hebben voor jeugdige kijkers, zoals geweld en angst.
Gelet op het voorgaande beslist de Klachtencommissie als volgt.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond.
De Film was bij de release op DVD niet geclassificeerd.
De classificatie van de Film komt uit op 16 op basis van de inhoudscategorieën geweld en alcohol- en drugsmisbruik met de toevoeging grof taalgebruik.
Beklaagde dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie zelf alsnog in te voeren in de database van het NICAM.
Gebleken is dat een andere aangeslotene bij het NICAM nadat Beklaagde de Film op DVD had uitgebracht, de Film heeft geclassificeerd. Indien Beklaagde haar verplichting om de Film op DVD te classificeren zou zijn nagekomen, zou de andere aangeslotene deze classificatie niet hebben verricht maar op grond van artikel 4 van het Algemeen Reglement de classificatie van Beklaagde te goeder trouw hebben kunnen overnemen. Gelet hierop zal het bureau van het NICAM, nadat Beklaagde de in deze uitspraak aangegeven classificatie in de database van het NICAM heeft ingevoerd, met de andere aangeslotene contact opnemen met het verzoek die classificatie te verwijderen.
Beklaagde dient bij de eerstvolgende release van de DVD/Video ervoor te zorgen dat de inlay de correcte classificatie vertoont. Indien er tussentijds een herdruk van de omslag plaatsvindt, dient deze de correcte classificatie te vermelden. Tevens dient Beklaagde er zorg voor te dragen dat alle eventuele reclame- en overige uitingen met betrekking tot de DVD de correcte classificatie vermelden.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde.
Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn van de Klachtencommissie van het NICAM. Daarbij is mede van belang dat in eerdere uitspraken (klachtnummer 051213.02 They en klachtnummer 050411.01 Cursed) klachten tegen Beklaagde gegrond zijn verklaard.
De Sanctierichtlijn gaat uit van twee soorten overtredingen, te weten categorie A: ‘inhoudelijke overtredingen’ en categorie B, ‘overtredingen in de uitvoering’. De hoogte van de boete wordt vastgesteld door middel van een puntensysteem. De overtreding van Beklaagde - het niet classificeren van de Film- valt onder categorie A. Beklaagde is een landelijk opererende DVD- en videodistributeur, waarvoor elk punt in categorie A € 2.000,- bedraagt. Het ten onrechte niet classificeren van de Film brengt volgens de Sanctierichtlijn zes punten met zich mee; voor Beklaagde betekent dit derhalve een boete van € 12.000,-.
De Klachtencommissie is van oordeel dat geen sprake is van verzachtende omstandigheden. Het pictogram 12 vermeldt geen correcte classificatie op moment dat de DVD is uitgebracht. De Klachtencommissie merkt hierbij op dat er geen inhoudspictogrammen op de dvd vermeld staan. Dit acht de Klachtencommissie in strijd met artikel 4 Deelreglement DVD en andere informatiedragers. Beklaagde heeft op grond van bovenstaande naar het oordeel van de Klachtencommissie niet aan haar zorgvuldigheidsplicht tegenover de kijker voldaan.
De door Beklaagde opnieuw uitgebrachte inlay van de dvd heeft eveneens een onjuiste classificatie namelijk ‘let op met kinderen tot 16 jaar’ op basis van de inhoudscategorieën angst, seks, harddrugs-, overmatig softdrugsgebruik en overmatig alcoholgebruik en grof taalgebruik. Deze classificatie is niet opgenomen in de database van het NICAM en komt ook niet overeen met de classificatie van de andere aangeslotene uit 2009.
De boete voor Beklaagde bedraagt derhalve € 12.000,--.
Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 20 oktober 2010
Beslissing van de Commissie van Beroep van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: DVD ‘Harold & Kumar, Escape from Quantanamo Bay’, hierna te noemen: de Film
1. De uitspraak van de Klachtencommissie
Bij beslissing van 20 oktober 2010 heeft de Klachtencommissie van het NICAM de klacht van Klager in eerste aanleg met betrekking tot de Film beoordeeld. Klager heeft aangegeven dat zijn zoon van bijna 13 jaar de Film heeft gehuurd. Op de Film stond de classificatie ‘Let op met kinderen tot 12 jaar’ (12), maar bij het raadplegen van de website van Kijkwijzer bleek deze pas geschikt te zijn voor kinderen ouder dan 16 jaar. De klacht richt zich op de inhoudscategorieën drugs- en/of alcoholmisbruik en grof taalgebruik.
De Klachtencommissie heeft Klager in eerste aanleg ontvankelijk, en de klacht, gegrond verklaard. Zij heeft geconstateerd dat de Film ten tijde van het uitbrengen op DVD in 2008 niet was geclassificeerd. In de database van het NICAM trof de Klachtencommissie wel een classificatie aan, gedaan door een andere aangeslotene op 19 januari 2009. Deze classificatie is ‘Let op met kinderen tot 16 jaar’ (16) op basis van de inhoudscategorieën seks, drugs- en/of alcoholmisbruik en grof taalgebruik en is derhalve gedaan nadat Opposant de Film op DVD heeft uitgebracht.
Om de juiste classificatie te kunnen vaststellen, heeft de Klachtencommissie het huidige classificatieformulier, versie 6.14, zelf op de Film toegepast.
Op grond van de inhoudscategorieën angst, seks en discriminatie is de classificatie uitgekomen op 12.
De overige inhoudscategorieën geweld en drugs- en/of alcoholmisbruik, met als toevoeging grof taalgebruik zijn uitgekomen op 16 jaar, wat de uiteindelijke classificatie van de Film is geworden.
De Klachtencommissie heeft Opposant verzocht om bij de eerstvolgende release van de Film op DVD ervoor te zorgen dat de inlay de correcte classificatie vertoont.
De Klachtencommissie is conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement overgegaan tot het opleggen van een boete aan Opposant, nu er in twee eerdere uitspraken, te weten ‘Cursed’ (klachtnummer: 050411.01) en ‘They’ (klachtnummer: 051213.02) klachten gegrond zijn verklaard en sancties zijn opgelegd.
Bij de berekening van de boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn d.d. 15 november 2004. De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke Overtredingen’; de Film is niet geclassificeerd. Opposant is een landelijk opererende filmdistributeur, waarvoor elke punt in categorie A € 2.000,00 bedraagt. Het ten onrechte niet
classificeren van de Film door Opposant brengt zes punten met zich mee, wat een boete opgeleverd van € 12.000,00.
Naar het oordeel van de Klachtencommissie waren er geen verzachtende omstandigheden. De leeftijdsclassificatie 12, die op de DVD staat, is geen correcte leeftijdsclassificatie. Bovendien ontbreken de inhoudspictogrammen, wat in strijd is met artikel 4 Deelreglement DVD. Opposant heeft daarom niet aan haar zorgvuldigheidsplicht tegenover de kijker voldaan. De door Opposant opnieuw gedrukte inlay voor de box, waarvan de Film deel uitmaakt, heeft eveneens de verkeerde classificatie, namelijk 16 op basis van angst, seks, drugs en alcohol en grof taalgebruik. Ook deze classificatie komt niet over met de classificatie in de database.
Afschrift van deze beslissing is aan partijen verzonden op 20 oktober 2010.
2. De procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van 20 oktober 2010 in beroep gekomen bij beroepschrift van 26 november 2010, bij de Commissie van Beroep op dezelfde datum binnengekomen. De door Opposant gevraagde toestemming om het beroepschrift een week later te mogen indienen, is door de secretaris van de Commissie van Beroep gehonoreerd.
De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 15 december 2010, alwaar Opposant is verschenen.
Klager in eerste aanleg heeft op verzoek van het bureau van het NICAM aangegeven zich verder niet in de beroepsaangelegenheid te willen mengen. Hij rekent op de deskundigheid en inzichten van de Commissie van Beroep om de zaak naar behoren af te handelen.
De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie, evenals op het behandelde ter zitting.
3. De gronden voor het hoger beroep
Tegen de uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift de volgende, enigszins verkorte, gronden aan. Het volledige beroepschrift, als ook het eerdere verweerschrift, worden als ingelast beschouwd.
1) Uitgangspositie van het oordeel van de Klachtencommissie dient de klacht zelf te zijn. Deze geeft in het kort weer dat de Film een classificatie draagt van 12 jaar, terwijl de Kijkwijzer 16 weergeeft. Dit houdt in ieder geval in dat de Film een classificatie draagt, vooralsnog daargelaten of deze correct is. Op basis hiervan alleen al dient de uitspraak van de Klachtencommissie ten aanzien de boete vernietigd, dan wel aangepast te worden. Immers de Sanctierichtlijn spreekt van een Categorie A overtreding, waarbij zes punten worden vergeven indien het product ten onrechte niet is geclassificeerd. Daar is hier geen sprake van. Dit heeft de Klachtencommissie zelf ook erkend, immers op pagina 8 van haar uitspraak meldt de Klachtencommissie: ”Het pictogram 12 vermeldt geen correcte classificatie op het moment dat de DVD is uitgebracht”. Er is dus sprake van een classificatie.
Dat deze classificatie incorrect is, is door Opposant ook erkend. In lijn met eerdere uitspraken van de Klachtencommissie dient een opposant bij eerstvolgende herdrukken een en ander conform aan te passen. Als zodanig is dat ook gedaan, doch het kan Opposant niet worden tegengeworpen dat een dergelijke herdruk (nog) niet de weg naar de videotheek heeft gevonden.
Opposant heeft verder nimmer erkend dat de Film niet is geclassificeerd met behulp van het toen geldende classificatie formulier, zoals de Klachtencommissie meldt. Opposant meldt enkel dat zij niet meer kan nagaan waarom nooit officieel is “gekeurd”. Dit kan inhouden dat er wellicht wel degelijk sprake zou kunnen geweest van een classificatie, echter deze is niet definitief vastgelegd op de website van Kijkwijzer.
2) Ten tweede is het zo dat indien verwezen wordt naar een indertijd gehanteerd classificatieformulier, de Klachtencommissie zelf voor haar eigen classificatie het oude classificatie formulier zou dienen te gebruiken, op basis waarvan wellicht een andere classificatie dan de huidige door haar uitgevoerde, zou voortspruiten.
3) Ten derde neemt de Klachtencommissie in haar oordeel mee, dat er in het verleden een tweetal eerdere zaken tegen Opposant gegrond zijn verklaard. Mede op basis hiervan zouden er geen verzachtende omstandigheden van toepassing zijn. Opposant zou zich hiermee kunnen verenigen indien een film kort achter elkaar bijvoorbeeld: a) nimmer geclassificeerd is; dan wel b) incorrecte classificaties draagt; dan wel c) opzet in het spel is.
In het geval van Opposant is echter geen van de bovenstaande punten het geval: geval a is nimmer voorgekomen en in geval b verwijst de Klachtencommissie naar een tweetal zaken die, respectievelijk, vijf jaar ‘Cursed’ en vier jaar ‘They’ geleden speelden. Van geval c is überhaupt geen sprake. Bovendien betrof het in het eerste geval een vertoning in een bioscoop (‘Cursed’) en in het tweede geval een vertoning op TV (‘They’). Gezien de zeer ruime tijd geleden dat Opposant een, in de optiek van de Klachtencommissie, gegronde klacht heeft ontvangen en het met zich meebrengen van het feit dat Opposant per jaar vele titels uitbrengt, ligt hierin reeds verscholen dat er sprake moet zijn van verzachtende omstandigheden. Verder is het zo dat in beide gevallen geen sprake was van een DVD release en het is dan ook de eerste keer dat Opposant een, in de optiek van de Klachtencommissie, gegronde klacht ontvangt over een DVD release. Deze optiek brengt evenzeer met zich mee dat er sprake dient te zijn van verzachtende omstandigheden.
Voor wat betreft verwijzing naar eerdere zaken, in overeenstemming met haar eigen reglementen, zou de Klachtencommissie feitelijk niet eens kunnen verwijzen naar deze zaken, omdat, afgeleid uit artikel 1.2 van het Klachtenreglement, Opposant zich pas officieel per januari 2008 bij het NICAM heeft aangesloten, en er dus feitelijk nimmer een uitspraak had kunnen volgen.
4) De Klachtencommissie is verder van mening dat Opposant niet aan de zorgvuldigheidsplicht ten opzichte van de kijker heeft voldaan. Ook dit is incorrect. Immers een “zorgvuldigheidsplicht” verzaken, kan in de optiek van Opposant alleen maar indien er bij herhaling misstanden zijn. Opposant heeft boven afdoende uiteen gezet dat er geen sprake is van recidive en dus kan er geen sprake zijn van het verzaken van de zorgvuldigheidsplicht.
5) In de optiek van Opposant gaat de Klachtencommissie voorbij aan de grondslag van het Kijkwijzer systeem bij de bepaling van verzachtende omstandigheden. In zelfregulering zit inherent besloten een mogelijkheid van ‘human error’. Het Algemeen Reglement voorziet hier ook in met artikel 11 (herclassificatie).
Opposant is het met het Kijkwijzersysteem eens dat er opgetreden moet kunnen worden, vooral indien er sprake is van opzet of recidive. Dat is hier niet aan de orde. Hooguit speelt de human error factor een rol. Het zou meer in de lijn van de Klachtencommissie, dan wel het NICAM zelf liggen, indien zij na ontvangst van een klacht, een beklaagde wijst op het feit dat een klacht is binnengekomen en dat zij beklaagde de mogelijkheid geeft om, op grond van artikel 11 Algemeen Reglement, haar classificatie nog eens te bekijken. Mocht vervolgens sprake zijn van het uitblijven van herkeuring zonder enige motivatie, dan zou het gerechtvaardigd kunnen zijn om, eventueel, een boete op te leggen, omdat dan de human error factor min of meer is uitgesloten. Met hoge boetes in een zelfreguleringssysteem bestaat het gevaar dat de zelfregulering te niet wordt gedaan, omdat partijen niet over zich zelf willen afroepen dat, indien zij te goeder trouw Kijkwijzer onderschrijven, zij bij een abusievelijk incorrecte classificatie geconfronteerd worden met hoge bedragen.
Op basis van het bovenstaande geeft Opposant hier bij dan ook aan dat zij zich zonder enig voorbehoud zal conformeren aan de herclassificatie, zoals uitgevoerd door de Klachtencommissie, zelfs al is dit met het huidige classificatieformulier uitgevoerd, doch verzoekt uitdrukkelijk om de boete te schrappen, dan wel (sterk) te mitigeren, aangezien er geen sprake is van opzet, recidive of andere oorzaken, anders dan wellicht human error, waardoor er een incorrecte classificatie is gevoerd.
4. Behandeling ter zitting
De voorzitter van de Commissie van Beroep geeft, naar aanleiding van het verweer van Opposant, allereerst aan dat het door de Klachtencommissie gebruikte, nieuwe classificatieformulier in dit geval niet tot andere resultaten heeft geleid, dan wanneer het oude formulier was gehanteerd. Zou dat wel zo zijn, dan wordt daar rekening mee gehouden.
Opposant vertelt de Commissie dat zij films uitbrengen voor zowel bioscoop als DVD. Dat zijn er veel en die worden allemaal door codeurs geclassificeerd. Waarom de Film niet is geclassificeerd, is een raadsel. Op de Film staat 12 aangegeven; onduidelijk is waarom deze classificatie niet in de database terecht is gekomen.
De Film werd vervolgens verkocht aan televisiestation, Chello Media Programming BV, die de Film daarna heeft geclassificeerd op 16. Deze nieuwe classificatie is zowel door Chello Media Programming BV als door het NICAM niet aan Opposant doorgegeven. Dat is een hiaat in het systeem van Kijkwijzer. Opposant had dat graag geweten. De Commissie van Beroep meldt Opposant dat als haar classificatie wel in de database terecht was gekomen Chello Media Programming BV niet opnieuw had hoeven te classificeren; zij had de eerdere classificatie dan over moeten nemen.
Op het moment dat Opposant erachter kwam dat de classificatie niet klopte, heeft zij dit wel aan de drukker doorgegeven, maar uiteindelijk geen nieuwe inlays aan videotheken rondgestuurd. Dat heeft geen zin, omdat nieuwe releases al na een maand uit de hoofdvakken verdwijnen.
Toen Opposant daarna de twee uitgebrachte ‘Harold & Kumar’ films uitbracht in één box heeft zij besloten om daar de classificatie 16 aan mee te geven.
Voorts verzoekt de Commissie Opposant haar nader te informeren over de situatie rond de eerdere twee zaken, die door de Klachtencommissie zijn meegewogen in haar beslissing een boete op te leggen. Opposant meldt dat haar DVD-divisie pas vanaf januari 2008 bij het NICAM is aangesloten.
De bioscooptak was al veel eerder bij het NICAM aangesloten, via de brancheorganisatie NFC. Er zijn veelvuldig gesprekken over geweest met de heer Bekkers. In 2008 is het bedrijf van Opposant als geheel bij het NICAM aangesloten.
De eerdere sancties betroffen in 2005 de zaak ‘Cursed’, een bioscoopfilm, en in 2006 ‘They’ een televisiefilm. Tot in 2008 heette het bedrijf ‘RCV Entertainment’. Daarna is het overgenomen door een buitenlandse maatschappij en is de naam veranderd; nu heet het ‘Entertainment One Benelux BV’. Opposant vindt het vreemd dat de Klachtencommissie een eerdere DVD zaak heeft meegewogen, terwijl Opposant toen voor DVD nog niet bij het NICAM was aangesloten. Opposant onderschreef wel de regeling die er was, deed classificaties, maar was officieel niet aangesloten. Dat is pas gebeurd op het moment dat de Minister schriftelijk druk ging uitoefenen.
Opposant meldt nogmaals dat ieder systeem zijn tekortkomingen heeft. Er is zelfregulering, maar er zijn ook human errors. Het zou veel prettiger zijn wanneer het NICAM melding zou maken van een klacht en Opposant zou aanraden daar serieus naar te kijken.
5. De beoordeling
De Commissie van Beroep legt het verweer van Opposant naast zich neer dat er wel sprake is van een classificatie. Voor de Commissie is van belang dat er in de database van het NICAM geen classificatie is aangetroffen, die afkomstig is van Opposant. Bovendien staat op de inlay van de DVD een foutieve classificatie en ontbreken op de achterzijde van de inlay de inhoudsclassificaties.
Ter zitting is gebleken dat nadat het Opposant duidelijk was geworden dat de classificatie niet correct was, er geen gecorrigeerde inlays naar de videotheken zijn verzonden. Alleen de box, waarin twee films van ‘Harold & Kumar’ zijn gebundeld, heeft in 2009 de classificatie 16 jaar meegekregen.
Opposant oppert om bij een zogenaamde ‘human error’ artikel 11 Algemeen Reglement in te roepen. Het NICAM zou de classificerende aangesloten in het geval van een klacht moeten waarschuwen en de mogelijkheid moeten bieden om de classificatie opnieuw uit te voeren. Artikel 11 echter ziet toe op een andere situatie. Wanneer een aangeslotene uitkomt op een classificatie waar zij zich zelf niet in kan vinden, biedt artikel 11 de mogelijkheid om deze opnieuw uit te voeren. De in lid 2 aangegeven motivatie dient ervoor dat het NICAM op de hoogte is van de beweegredenen van de betreffende aangeslotene.
Tevens verwerpt de Commissie het verweer van Opposant dat een zorgvuldigheidsplicht verzaken alleen aan de orde is bij herhaalde misstanden. De Commissie wijst op artikel 4 Deelreglement DVD waarin is opgenomen dat de distributeur er zorg voor draagt dat de pictogrammen op de daar aangegeven wijze op de inlays van de DVD’s worden aangebracht. In de reglementen is geen enkele aanwijzig te vinden dat er alleen sprake is van onzorgvuldigheid bij recidive; één geval kan al onzorgvuldig handelen zijn.
De Commissie van Beroep heeft geconstateerd dat de Klachtencommissie is uitgekomen op de classificatie 16 jaar op basis van de inhoudscategorieën geweld en drugs- en/of alcoholmisbruik, met als toevoeging grof taalgebruik. De categorieën angst, seks en discriminatie kwamen uit op 12. Klager in eerste aanleg heeft echter alleen geklaagd over de inhoudscategorieën drugs- en/of alcoholmisbruik en grof taalgebruik. De Commissie van Beroep is van mening dat de Klachtencommissie zich over de overige inhoudscategorieën (geweld, angst, seks en discriminatie) alleen ambtshalve had mogen uitspreken. Nu Opposant zich in haar beroepschrift expliciet heeft geconformeerd aan de classificatie 16 geweld, drugs- en/of alcoholmisbruik, met als toevoeging grof taalgebruik beveelt de Commissie Opposant aan deze classificatie op te nemen in de database van het NICAM.
Tot slot gaat de Commissie van Beroep nader in op het verweer van Opposant dat de Klachtencommissie ten onrechte twee eerdere films heeft meegewogen in haar beslissing een boete op te leggen. De Commissie van Beroep heeft dit, mede ook naar aanleiding van het gestelde ter zitting, nader onderzocht en haar is het volgende gebleken.
De bioscooptak van Opposant is vanaf het eerste begin, via een centrale aansluitverklaring van NFC, bij het NICAM aangesloten. Het deel van het bedrijf van Opposant dat Video’s/DVD’s uitbrengt, heeft echter altijd bezwaar gemaakt tegen aansluiting bij het NICAM. Zij was daar juridisch gezien ook niet toe verplicht, onderschreef wel het systeem, classificeerde het product, doch was beducht voor de mogelijke consequenties die aansluiting (kosten/klachtenprocedure/boetes) met zich mee zou kunnen brengen. Er is hierover regelmatig contact geweest tussen het NICAM en Opposant. Op 1 januari 2008 is de aansluitverklaring voor het gehele bedrijf ondertekend.
Op 29 juli 2005 heeft de Klachtencommissie uitspraak gedaan over de bioscoopfilm ‘Cursed’. Opposant heeft toen verweer gevoerd. Er is een boete opgelegd. Op 15 maart 2006 heeft de Klachtencommissie zich gebogen over de film ‘They’, die in 2003 door Opposant is geclassificeerd. In die zaak heeft de Klachtencommissie een boete opgelegd van € 2000,00. Die boete is gefactureerd op 2 augustus 2006 en pas betaald op 17 september 2008, ruim na de datum van aansluiting.
De Commissie gaat in dit geval mee met het verweer van Opposant. De Klachtencommissie is er terecht van uitgegaan dat de Film niet is geclassificeerd. Vervolgens heeft de Klachtencommissie de daarbij behorende boete van € 12.000,00 opgelegd, omdat er in twee eerdere uitspraken klachten gegrond zijn verklaard. De Commissie van Beroep is van mening dat deze niet hadden mogen worden meegewogen, omdat Opposant met haar DVD-divisie pas vanaf 1 januari 2008 bij het NICAM is aangesloten. Om die reden mocht ‘Cursed’ niet worden meegewogen, omdat dat een bioscoopfilm betreft en het thans om DVD gaat; ‘They’ betrof een DVD, maar was aan de orde voordat Opposant voor DVD formeel bij het NICAM was aangesloten en dient daarom ook buiten beschouwing gelaten te worden. Daarom wordt de onderhavige zaak gezien als de eerste gegronde klacht met betrekking tot DVD. Opposant is in deze first offender. Doordat de Film ten onrechte niet is geclassificeerd, legt de Commissie van Beroep Opposant de ‘maatregel tot waarschuwing’ op en vernietigt de boete van € 12.000,00.
De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende:
Bekrachtigt de beslissing van de Klachtencommissie van het NICAM van 20 oktober 2010 voor zover het betreft de classificatie 16 op basis van drugs- en/of alcoholmisbruik en grof taalgebruik, en beveelt Opposant aan deze classificatie uit te breiden met de inhoudscategorie geweld, doch vernietigt de opgelegde boete van € 12.000,00 en zet deze om in de maatregel tot waarschuwing, wegens het ten onrechte meewegen van eerdere uitspraken.
Hilversum, 7 februari 2011
