Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: de DVD ‘Priscilla, Queen of the Desert’, hierna te noemen: de Film
1. De procedure
Klaagster heeft op 12 maart 2009 een klacht ingediend over de Film.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde sub 1 heeft bij brief van 4 juni verweer gevoerd.
Beklaagde sub 2 heeft bij brief van 8 mei verweer gevoerd.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 15 juli 2009.
Klaagster noch Beklaagde sub 2 heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten.
Beklaagde sub 1 is ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Film gaat over drie travestieten die in hun tourbus ‘Priscilla’ door Australië trekken.
Beklaagde sub 1 heeft de Film op 24 september 2003 geclassificeerd met behulp van het destijds geldende classificatieformulier en is uitgekomen op de classificatie ‘let op met kinderen jonger dan 6’ (6) op basis van geweld (pictogram: vuistje) en grof taalgebruik (pictogram: vuistje).
Beklaagde sub 2 heeft de Film op DVD uitgebracht.
3. De klacht
De klacht richt zich op de DVD en heeft betrekking op de inhoudscategorieën geweld, angst, drugs, discriminatie en grof taalgebruik.
Klaagster voert aan dat de verhaallijn helemaal niet in de belevingswereld past van een 6 jarige. In de film komen verdovende middelen voor, agressief gedrag door ‘potenrammers’ en veel tragiek ondanks dat het een komedie wordt genoemd. Klaagster noemt de Film een volwassen verhaal over mensen die zich staande houden in een wereld vol tegenstand en onbegrip. Dit vindt Klaagster te veel om op het bordje van een 6-jarige te gooien.
4. Het verweer
In het verweerschrift voert Beklaagde sub 1, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
De Film werd eerder in 2003 en 2005 uitgezonden door Beklaagde sub 1 en is in verband met die uitzending destijds door Beklaagde sub 1 geclassificeerd. Beklaagde sub 1 is van mening dat er correct is geclassificeerd voor wat betreft grof taalgebruik en geweld. In het bijzonder geldt dat het geweld in de Film beperkt blijft tot twee incidenten, die beide niet als indringend zijn aan te merken.
Beklaagde sub 1 kan zich echter voorstellen dat Klaagster de discriminerende uitingen schadelijk vindt voor kinderen vanaf 6 jaar. Beklaagde sub 1 vermoedt dat de codeur er bij de classificatie vanuit is gegaan dat deze uitingen (voldoende) werden geneutraliseerd door de personen van wie de uitingen afkomstig waren en de omstandigheden waarin die werden gedaan. Beklaagde sub 1 erkent dat hierop echter wat valt te dingen.
Beklaagde sub 1 kan zich voorts voorstellen dat de mate van alcoholgebruik in de Film niet passend is voor jeugdige kijkers. Beklaagde sub 1 zou de daarover gestelde vraag in het classificatieformulier (thans) anders beantwoorden dan door haar voormalig codeur is gedaan. Beklaagde sub 1 acht het op zijn zachtst gezegd ongelukkig dat de Film de classificatie 6 heeft. Beklaagde sub 1 heeft echter niet bewust het systeem willen ontduiken en heeft na de uitzendingen in 2003 en 2005 ook nooit een klacht ontvangen en is dus nooit eerder op de discutabele codering gewezen. Beklaagde sub 1 betreurt dit en zal voor zover nodig alsnog maatregelen nemen.
In het verweerschrift voert Beklaagde sub 2, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde sub 2 heeft de classificatie van Beklaagde sub 1 overgenomen op grond van artikel 4 lid 1 van het Algemeen Reglement. Beklaagde sub 2 wil de film opnieuw classificeren en dit laten aanpassen op de sleeve. Kostentechnisch is het onmogelijk om alle winkelvoorraad terug te halen, die reeds in de markt ligt. Alle toekomstige bestellingen van de film hebben wel de juiste sleeve en daarmee de juiste classificatie. Dit brengt wel een ‘mixed’ voorraad met zich mee op winkelniveau (oud en nieuw product).
5. De mondelinge behandeling
Beklaagde sub 1 wenst te benadrukken dat klachten serieus genomen worden en dat Beklaagde sub 1 hier aandacht aan besteedt. Beklaagde sub 1 heeft de Film in 2003 en 2005 om 22.30 uur uitgezonden en heeft nooit klachten over de Film ontvangen. Beklaagde sub 1 vindt het zuur dat er nu een klacht over de DVD wordt ingediend maar heeft wel begrip voor het systeem dat een eerste classificatie overgenomen dient te worden.
Desgevraagd antwoordt Beklaagde sub 1 dat het geweld in de Film niet indringend is. Er is sprake van een enkele klap en de thematiek is slecht te ondervangen in de classificatie van de Film.
Beklaagde sub 1 meent dat het voor kinderen niet duidelijk is dat er antihelden in de Film voorkomen. Ook is Beklaagde sub 1 van mening dat de discriminatie in de Film niet expliciet afgeraden wordt.
Beklaagde sub 1 heeft vernomen dat Beklaagde sub 2 de Film opnieuw heeft geclassificeerd en dat de Film nu de classificatie ‘let op met kinderen tot 16 jaar’ zou hebben op basis van de inhoudscategorieën geweld en grof taalgebruik.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht.
De Klachtencommissie overweegt het volgende.
Beklaagde sub 2 heeft de classificatie van de Film overgenomen van Beklaagde sub 1. Hiermee is er sprake van een situatie, zoals opgenomen in artikel 4 Algemeen Reglement, dat handelt over de zogenaamde ‘eerste classificatie’. Artikel 4 lid 1 luidt als volgt: “indien er sprake is van een eerdere classificatie op het audiovisueel product neemt de aangeslotene deze in principe over. De aangeslotene kan te goeder trouw overgaan tot openbaarmaking van het audiovisueel product. De aangeslotene mag zich op het bepaalde in dit artikel beroepen indien er een klacht
wordt ingediend naar aanleiding van de openbaarmaking van het audiovisueel product en draagt de bewijslast”.
Met ingang van 1 januari 2009 is een nieuwe vragenlijst in gebruik genomen. De vragenlijst is aangepast omdat er een nieuw leeftijdspictogram (9) is geïntroduceerd met betrekking tot de inhoudscategorie angst.
De Klachtencommissie heeft de thans geldende vragenlijst toegepast op de Film en behandelt hieronder de relevante vragen. Hierbij zal de Klachtencommissie rekening houden met het verschil tussen de huidige vragenlijst, en de vragenlijst die Beklaagde sub 1 op 24 september 2003 heeft ingevuld. Op dat moment was de nieuwe sleutel immers nog niet doorgevoerd.
In de categorie geweld moet vraag 2.2.1. (Hoe vaak komt fysiek lijf-aan-lijf geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Hierbij doelt de Klachtencommissie onder andere op de scène waar een travestiet door een man geslagen wordt. Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘nooit’ beantwoord worden. De klap die de man aan de travestiet toebrengt is net niet zichtbaar genoeg in beeld gebracht om tot een hogere leeftijdsclassificatie te kunnen leiden.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de classificatie 6 op basis van geweld.
In de inhoudscategorie angst moet vraag 3.9. (Komen er beelden van dreiging met geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt hier onder andere op de scène waarbij een travestiet door mannen wordt vastgehouden en ze zijn benen spreiden met de intentie hem geweld aan te doen, totdat een andere man tegen de mannen roept dat ze op moeten houden.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de classificatie 9 op basis van angst.
In de inhoudscategorie seks moet vraag 4.1.1. (komt er in de productie seksueel georiënteerd taalgebruik voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Bij de toelichting op de vragenlijst staat dat onder seksueel georiënteerd taalgebruik onder andere wordt verstaan: seksuele toespelingen en grove seksuele grappen. De Klachtencommissie is van oordeel dat er een seksuele grap in de productie voorkomt. Ook wordt door een van de travestieten gezegd ‘wij travestieten fokken als konijnen’. Vraag 4.1.2. (Hoe vaak zijn seksuele handelingen zichtbaar?) moet met ‘nooit’ beantwoord worden.
Bovenstaande beantwoording leidt tot Alle Leeftijden op basis van seks.
In de inhoudscategorie discriminatie moet vraag 5.1.1. (Komen er in de productie discriminerende uitingen of gedragingen voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. De Klachtencommissie is van oordeel dat er in de Film discriminerende dan wel seksistische opmerkingen worden gemaakt. In de Film wordt onder andere gezegd ‘ken jij die gore rot homo soms’ en ‘wij krijgen jullie soort hier niet vaak’. De Klachtencommissie is van mening dat hier sprake is van een uiting waarin bepaalde bevolkingsgroepen als inferieur worden afgeschilderd op basis van sekse en seksuele geaardheid.
Vraag 5.1.2. (Worden de discriminerende uitingen of gedragingen geneutraliseerd doordat de discriminatie expliciet wordt afgeraden?) moet met ‘nee’ beantwoord worden. Onder expliciet afraden wordt in de toelichting op de vragenlijst verstaan dat in de productie duidelijk wordt gezegd dat discriminatie iets is wat niet kan of niet goed is. Een man zegt tegen mannen die een travestiet in elkaar willen slaan dat ze op moeten houden. De klachtencommissie is echter van mening dat de discriminerende opmerkingen niet in de zin van het classificatiesysteem worden geneutraliseerd door ze expliciet af te raden.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de classificatie 12 op basis van discriminatie.
Ten aanzien van drugs moet vraag 6.1.1. (Komt er harddrugs-, overmatig softdrugsgebruik of overmatig alcoholgebruik in de productie voor?) met ‘1 of enkele keren’ beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt hierbij op de scène waarbij een vrouw met een travestiet een wedstrijd doet wie het meeste drank op kan. Zij drinken hierbij veel glaasjes leeg. Een vrouw valt bewusteloos neer en de travestiet vertoont liederlijk gedrag. Vraag 6.1.2. (Wordt het harddrugsgebruik, overmatig softdrugsgebruik, of overmatig alcoholgebruik in een gunstig daglicht geplaatst?) moet met ‘nee’ beantwoord worden. Vraag 6.1.3. (Wordt harddrugsgebruik, overmatig softdrugs- of overmatig drankgebruik expliciet afgeraden?) moet met ‘nee’ beantwoord worden. Onder expliciet afraden wordt verstaan dat in de productie duidelijk wordt gezegd dat harddrugsgebruik of overmatig softdrugsgebruik /- alcoholgebruik niet goed is. Hiervan is geen sprake.
Voor de inhoudscategorie harddrugs-, overmatig softdrugsgebruik en overmatig alcoholgebruik komt de classificatie van de film derhalve uit op 12.
Vraag 7.1 (Komt er in de productie grof taalgebruik (vloeken, schuttingtaal) voor?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Naar het oordeel van de Klachtencommissie is het grof taalgebruik door de hele Film heen te horen.
De classificatie van de Film komt uit op 12, op basis van discriminatie en drugs met als toevoeging grof taalgebruik.
Klaagster voert aan dat de verhaallijn van de Film niet in de belevingswereld past van een 6 jarige en dat de Film een volwassen verhaal vertelt over mensen die zich staande houden in een wereld vol tegenstand en onbegrip. De Klachtencommissie wenst te benadrukken dat Kijkwijzer waarschuwt voor schadelijke elementen in films en programma’s en geen informatie over geschiktheid geeft. Of een programma geschikt is hangt af van de persoonlijke smaak van de ouders en of opvoeders en is per kind verschillend. Kijkwijzer heeft ook geen enkele invloed op de inhoud van films of programma’s.
7 a. De beslissing van de Klachtencommissie ten aanzien van Beklaagde sub 1
De Klachtencommissie acht de klacht van Klaagster ten aanzien van Beklaagde sub 1 gegrond.
Beklaagde sub 1 dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie 12 in combinatie met de inhoudspictogrammen voor discriminatie, drugs- en alcoholgebruik en grof taalgebruik voor de Film zelf alsnog door middel van het invullen van het classificatieformulier in te voeren in de database van het NICAM.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken (onder andere klachtnr. 080322.01 ‘promo Deadline’ en 080403.01 ‘De wereld draait door’) jegens Beklaagde een sanctie is opgelegd. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn. De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Film is verkeerd geclassificeerd. Beklaagde sub 1 is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2.000,- is. Nu de leeftijdscategorie verhoogd wordt van 6 naar 12 brengt dit voor Beklaagde sub 1 een boete met zich mee van € 2.000, -.
Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde sub 1 binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt separaat toegezonden.
7 b. De beslissing van de Klachtencommissie ten aanzien van Beklaagde sub 2
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht van Klaagster ten aanzien van Beklaagde sub 2 ongegrond.
Beklaagde sub 2 heeft een geslaagd beroep gedaan op artikel 4 lid 1 Algemeen Reglement van het NICAM.
De Klachtencommissie verzoekt Beklaagde sub 2 ambtshalve om bij de eerstvolgende release van de DVD/Video ervoor te zorgen dat de inlay de correcte door de Klachtencommissie vastgestelde classificatie vertoont. Indien er tussentijds een herdruk van de omslag plaatsvindt, dient deze de correcte classificatie te vermelden. Tevens dient Beklaagde sub 2 er zorg voor te dragen dat alle eventuele reclame- en overige uitingen met betrekking tot de DVD de correcte classificatie vermelden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 13 augustus 2009