1. De procedure
Klaagster heeft op 12 februari 2004 met gebruikmaking van het klachtenformulier van het NICAM een klacht ingediend over de aflevering van 11 februari 2004 van de serie ‘Nip/Tuck’.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 6 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 5 mei 2004.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar vergadering van 24 mei 2004.
Namens beklaagde verschenen mevrouw mr… en de heer mr...
Klaagster heeft, na deugdelijke oproeping, geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid zijn standpunt mondeling toe te lichten
2. De bestreden audiovisuele productie
‘Nip/Tuck’ is een serie die gaat over twee plastisch chirurgen die een praktijk runnen in Miami.
De serie is door middel van een steekproef geclassificeerd aan de hand van het coderingsformulier 1.2 en is uitgekomen op ‘12 jaar en ouder’ (12) op basis van angst (pictogram: spinnetje), drugs- en alcoholmisbruik (pictogram: spuitje) en grof taalgebruik (pictogram: schreeuwend mannetje). De aflevering van 11 februari 2004 maakte deel uit van de steekproef.
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën seks, grof taalgebruik en discriminatie.
Klaagster vindt het programma absoluut niet geschikt voor kinderen tot 16 jaar.
4. Het verweer
In het verweerschrift voert beklaagde, hieronder enigszins verkort weergegeven, het volgende aan.
In het verweerschrift voert beklaagde aan dat de gewraakte aflevering van ‘Nip/Tuck’ de juiste leeftijdsclassificatie heeft gekregen. Achteraf kan worden gesteld dat naast
de inhoudspictogrammen voor angst, drugs- en alcoholmisbruik en grof taalgebruik, toevoeging van het pictogram voor seks wellicht accurater was geweest.
Beklaagde verzoekt de Klachtencommissie de klacht ongegrond te verklaren.
5. De mondelinge behandeling
Beklaagde zal op verzoek van de Klachtencommissie nakijken of de betreffende aflevering in de steekproef heeft gezeten.
Desgevraagd geeft beklaagde aan dat de scène waarin een vrouw met een hamer op haar neus wordt geslagen minder indringend is, omdat het geweld op verzoek van de vrouw zelf gebeurt.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie heeft het coderingsformulier versie 1.2 zelf toegepast op de betreffende aflevering van de serie ‘Nip/Tuck’ en behandelt hieronder de vragen die naar haar oordeel door beklaagde niet of onjuist zijn beantwoord.
In de categorie geweld heeft beklaagde vraag 2.4.1 (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn door de hardheid van de geweldshandelingen of de hardheid van de dader?) onterecht met ‘nooit’ beantwoord. De Klachtencommissie wijst bij deze vraag op de scène waarin een vrouw door haar man met een hamer op de neus wordt geslagen. Dat de vrouw hier zelf om verzoekt, doet volgens de Klachtencommissie niet af aan de indringendheid van het geweld.
Het beantwoorden van vraag 2.4.1 brengt de classificatie van deze aflevering van ‘Nip/Tuck’ op 12 ten aanzien van geweld (pictogram: vuistje).
In de categorie angst heeft beklaagde alle vragen juist beantwoord door aan te geven dat er in de productie ernstige verwondingen voorkomen (vraag 3.3.5), en aan te geven dat de angstwekkende situaties zich in een voor kinderen alledaagse/gewone omgeving afspelen (vraag 3.4.1). Hiermee is de classificatie 12 ten aanzien van angst juist.
In de categorie seks heeft beklaagde vraag 4.1.1 (Komt er in de productie seksueel georiënteerd taalgebruik voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord, en vraag 4.1.2 (Hoe vaak zijn er seksuele handelingen zichtbaar?) met ‘1 of enkele keren’. Vraag 4.1.3 (Komen het seksueel taalgebruik en de seksuele handelingen bij elkaar opgeteld vaak voor?) heeft beklaagde met ‘nee’ beantwoord. Naar het oordeel van de Klachtencommissie leidt de som van vraag 4.1.1 en vraag 4.1.2 ertoe dat deze vraag met ‘ja’ beantwoord moet worden.
Beantwoording op bovenstaande wijze brengt de classificatie van de betreffende aflevering van ‘Nip/Tuck’ op 12 ten aanzien van seks.
In de categorie grof taalgebruik heeft beklaagde vraag 7.1.1 (komt er in de productie grof taalgebruik (vloeken, schuttingtaal) voor?) terecht beantwoord met ‘1 keer of vaker’. Dit brengt met zich mee dat het pictogram voor grof taalgebruik toegevoegd moet worden aan de classificatie.
Grof taalgebruik leidt, in tegenstelling tot de andere inhoudskenmerken, niet tot een leeftijdsindicatie omdat er geen onderzoek is gedaan dat uitwijst dat grof taalgebruik voor een bepaalde leeftijdsgroep potentieel schadelijker is dan voor andere. Er kan dus niet worden aangetoond dat grof taalgebruik bijvoorbeeld schadelijker zou zijn voor kleuters dan voor wat oudere kinderen van een jaar of 12. Er is gebleken dat ouders en opvoeders graag gewaarschuwd willen worden als er grof taalgebruik voorkomt in een productie. Om die reden is er wel voorzien in een pictogram voor grof taalgebruik, echter alleen als het grof taalgebruik nadrukkelijk aanwezig is.
De Klachtencommissie is van oordeel dat er in de betreffende aflevering, in tegenstelling tot wat klaagster heeft aangegeven, geen sprake is van discriminatie.
De overige categorieën zijn op aflevering 5 van ‘Nip/Tuck’ niet van toepassing.
De classificatie van aflevering 5 van ‘Nip/Tuck’ komt uit op 12, met de pictogrammen voor geweld, angst, seks en grof taalgebruik.
Nu de beklaagde even na de mondelinge behandeling per e-mail heeft laten weten dat aflevering 5 in de steekproef heeft gezeten, zal de Klachtencommissie hiermee rekening houden bij haar beslissing.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht van klaagster gegrond. De classificatie van aflevering 5 van de serie ‘Nip/Tuck’ komt uit op 12 op basis van geweld, angst en seks met als toevoeging grof taalgebruik.
De classificatie van de gehele serie dient hierdoor aangepast te worden. In aanvulling op de huidige classificatie 12, op basis van angst, drugs- en alcoholmisbruik en grof taalgebruik, dienen de pictogrammen voor geweld en seks hieraan te worden toegevoegd.
Beklaagde dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie 12 in combinatie met de inhoudspictogrammen voor geweld, angst, seks , drugs- en alcoholmisbruik en grof taalgebruik zelf alsnog door middel van het invullen van het coderingsformulier in te voeren in de database van het NICAM.
De Klachtencommissie gaat, nu aflevering 5 deel uitmaakte van de steekproef,
conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete van 1500,- euro. Hierbij heeft de Klachtencommissie de uitspraken Hunter en Luifel & Luifel, eerder gedaan tegen beklaagde, meegewogen.
Het hierboven genoemde bedrag dient door beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM.
Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend.
UITSPRAAK COMMISSIE VAN BEROEP
1. De uitspraak van de Klachtencommissie
Bij beslissing van 23 juni 2004 heeft de Klachtencommissie van het NICAM een klacht van Klager in eerste aanleg d.d.12 februari 2004 met betrekking tot de Aflevering beoordeeld. De klacht was gericht op de inhoudscategorieën seks, discriminatie en grof taalgebruik. Klager in eerste aanleg stelde dat in de Aflevering voortdurend seksuele toespelingen en discriminerende, seksueel getinte opmerkingen over vrouwen te horen zijn. Ook wordt er een vrouw genomen op een bureau.
De Klachtencommissie heeft de klacht over de Aflevering gegrond verklaard. Aan de reeds bestaande classificatie ‘afgeraden voor kinderen jonger dan 12’ (12) op basis van de inhoudscategorieën angst (pictogram: spinnetje), drugs- en alcoholmisbruik (pictogram: spuitje) en grof taalgebruik (pictogram: schreeuwend mannetje) dienen de inhoudspictogrammen voor geweld (pictogram: vuistje) en seks (pictogram: voetjes) te worden toegevoegd. De classificatie van de gehele serie dient in deze zin te worden aangepast.
Aan Opposant is de verplichting opgelegd om binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie de aangegeven classificatie 12 in combinatie met de inhoudscategorieën voor geweld, angst, seks, drugs- en alcoholmisbruik en grof taalgebruik zelf alsnog door middel van het invullen van het classificatieformulier in te voeren in de database van het NICAM.
Tevens is de Klachtencommissie, nu de Aflevering deel heeft uitgemaakt van de steekproef, conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM overgegaan tot het opleggen van een boete van € 1500, -. Hierbij heeft de Klachtencommissie de uitspraken betreffende ‘Luifel & Luifel’ (klachtnr.: 020913.01) en ‘Hunter’ (klachtnr.: 021011.02) eerder gedaan tegen Opposant, meegewogen.
Afschrift van deze beslissing is aan partijen verzonden op 23 juni 2004.
2. De procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van 23 juni 2004 tijdig in beroep gekomen bij beroepschrift van 21 juli 2004, bij de Commissie van Beroep binnengekomen op 23 juli 2004.
De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 13 december 2004, alwaar zijn verschenen de heer mr… en mevrouw mr… , beiden werkzaam bij Opposant. Klager in eerste aanleg, mevrouw…, heeft zich niet meer in deze beroepsprocedure gemengd.
De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie, evenals op het behandelde ter zitting.
3. De gronden voor het hoger beroep
Tegen de uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift en tijdens de behandeling ter zitting de volgende, enigszins verkorte, gronden aan.
Opposant is in het onderhavige geval op de juiste leeftijdsclassificatie 12 uitgekomen en de toevoeging van de inhoudspictogrammen voor angst, drugs- en alcoholmisbruik en grof taalgebruik was eveneens correct. Hieraan dienden de pictogrammen voor geweld en seks te worden toegevoegd, aldus de Klachtencommissie.
De klacht richt zich uitdrukkelijk op een hogere leeftijdskeuring, waaruit volgt dat voor wat betreft de leeftijdsclassificatie de klacht volgens de Klachtencommissie ongegrond was.
Het NICAM en ook de filosofie daarachter richten zich hoofdzakelijk op een juiste leeftijdsclassificatie. Het is Opposant niet bekend dat ook verzuim ten aanzien van het toevoegen van inhoudspictogrammen kan leiden tot een boete. Voorzover de boeteplicht bestaat, wordt Opposant een eerste overtreding in deze wel zeer zwaar aangerekend.
Toevoeging van het pictogram voor geweld oordeelt de Klachtencommissie vooral noodzakelijk op basis van een scène waarin een vrouw door haar man op de neus wordt geslagen. Dat de vrouw hier zelf om verzoekt, doet volgens de Klachtencommissie niet af aan de indringendheid van het geweld. Echter onder kopje 2.4. van het classificatieformulier staat vermeld: “Bij indringende geweldsactie krijgt de kijker de indruk dat het geweld hard aankomt en dat dat ook de bedoeling van de agressor is.” De bedoeling van de dader speelt dus wel degelijk een rol.
Het ‘vaak’ voorkomen van seksueel taalgebruik en/of seksuele handelingen, op grond waarvan de Klachtencommissie oordeelde dat het pictogram voor seks dient te worden toegevoegd, is subjectief. In de categorie seks heeft Opposant volgens de Klachtencommissie vraag 4.1.1. van het classificatieformulier (Komt er in de productie seksueel georiënteerd taalgebruik voor?) terecht met ‘1 keer of vaker’ beantwoord. Vraag 4.1.2. (Hoe vaak zijn er seksuele handelingen zichtbaar?) is door Opposant eveneens correct beantwoord met ‘1 of enkele keren’. Vraag 4.1.3. (Komen het seksuele taalgebruik en de seksuele handelingen bij elkaar opgeteld vaak voor?) heeft Opposant volgens de Klachtencommissie onterecht met ‘nee’ beantwoord. Volgens de Klachtencommissie leidt de som van vraag 4.1.1. en vraag 4.1.2. er toe dat vraag 4.1.3. met ‘ja’ beantwoord moet worden. Beantwoording op deze wijze brengt de classificatie van de Aflevering op 12 ten aanzien van seks. Helaas wordt de afweging van de Klachtencommissie op dit punt niet gemaakt, hetgeen Opposant wel graag zou zien.
De Klachtencommissie betrekt in haar uitspraak twee zaken uit het verleden, waarvan onduidelijk is op welke wijze deze betrekking hebben op de huidige casus. Zij overweegt in deze: “De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement NICAM over tot het opleggen van een boete van € 1.500, - en heeft hierbij de uitspraken betreffende ‘Luifel & Luifel’ en ‘Hunter’, eerder gedaan tegen Opposant, meegewogen.” Klachten tegen Opposant die eerder gegrond werden verklaard, worden daarom meegewogen zonder dat dit door de Klachtencommissie wordt gemotiveerd en zonder dat deze twee genoemde casus relevant zijn.
Klachten waarop Opposant voor de eerste maal wordt aangesproken, welke gegrond werden verklaard, leidden in het verleden nimmer tot een door het NICAM opgelegde boete. Opposant is ten onrechte beboet voor een voorval dat zich op haar zenders nog niet eerder heeft voorgedaan.
De klacht over ‘Luifel & Luifel’, betrokken in de onderhavige afweging van de Klachtencommissie, betrof een promo voor deze serie die vroeg in de avond was
uitgezonden, wat strijdig was met de classificatie van de serie zelf. De Klachtencommissie sprak zich hierover als volgt uit: “De Klachtencommissie gaat niet over tot het opleggen van een sanctie, noch tot een veroordeling in de kosten van de behandeling nu het de eerste keer is dat er een klacht tegen beklaagde ten aanzien van een promo gegrond is verklaard en bovendien het beleid ten aanzien van promo’s, commercials en trailers door het NICAM onoverzichtelijk is weergegeven in diverse reglementen.”
De klacht met betrekking tot ‘Hunter’, waaraan de Klachtencommissie in haar uitspraak refereert, betrof een aflevering uit deze serie waarvoor een hogere classificatie werd geëist en toegekend. De bewuste aflevering was niet meegenomen in de steekproef, terwijl Opposant de bewuste aflevering ook niet behoefde te classificeren. De steekproef was conform het toen geldende seriebeleid uitgevoerd. De Klachtencommissie overwoog destijds: “De Klachtencommissie gaat niet over tot het opleggen van een sanctie, noch tot een veroordeling in de kosten van behandeling nu de gewraakte aflevering ‘City under Siege’ van de serie ‘Hunter’ door beklaagde niet was meegenomen in haar steekproef en beklaagde de steekproef wel conform het toen geldende seriebeleid heeft uitgevoerd.”
Op basis van de ingebrachte bezwaren is Opposant van mening dat het sanctiebesluit van de Klachtencommissie geen stand kan houden, althans voor wat betreft de opgelegde boete. Opposant heeft nooit eerder voor een eerste overtreding een boete gekregen, wat getuigt van inconsistentie. De opgelegde boete is daarmee onterecht. Opposant beroept zich tevens op een gebrek aan deugdelijke motivering (motiveringsbeginsel), onder meer verwijzend naar de uitspraak van de Commissie van Beroep van 20 augustus 2004 inzake ‘Stem van Nederland’. Opposant verzoekt de Commissie van Beroep de uitspraak van de Klachtencommissie te vernietigen, althans te heroverwegen.
4. De beoordeling
Ten aanzien van de aangevoerde gronden tot vernietiging van de beslissing van de Klachtencommissie overweegt de Commissie het volgende.
De Commissie van Beroep deelt de mening van Opposant niet dat het NICAM en de filosofie achter de instelling zich hoofdzakelijk richt op de leeftijdsclassificatie. Vanaf het ontstaan van Kijkwijzer is duidelijk gecommuniceerd dat de classificaties van Kijkwijzer bestaan uit één leeftijds- en één of meer inhoudsclassificaties. Artikel 6 Deelreglement Televisie vermeldt dat voor de aanduiding van de leeftijds- en inhoudscategorieën van het programmaonderdeel de omroepinstelling verplicht is gebruik te maken van de door het Algemeen Bestuur van het NICAM vastgestelde pictogrammen.
Ten aanzien van de opmerking van Opposant over de inhoudscategorie geweld merkt de Commissie op dat de Klachtencommissie zich louter ambtshalve over deze inhoudscategorie had mogen uitspreken, nu daar immers niet expliciet over is geklaagd. Voor het ambtshalve gedeelte van de uitspraak mag nimmer een sanctie worden opgelegd. Het inhoudspictogram voor geweld hoeft derhalve niet aan de classificatie van de Aflevering te worden toegevoegd, tenzij Opposant daar zelf voor kiest.
Voor de inhoudscategorie seks is de Commissie van oordeel dat de vragen 4.1.1. en 4.1.2. door Opposant beiden inderdaad terecht met respectievelijk ‘1 keer of vaker’ en ‘1 of enkele keren’ beantwoord zijn, maar dat ook vraag 4.1.3. met ‘ja’ beantwoord had moeten worden. De Commissie is met de Klachtencommissie van mening dat het seksuele taalgebruik én de seksuele handelingen bij elkaar opgeteld vaak voorkomen. Onder ‘vaak’ wordt verstaan: “Een relatief groot deel van de tijd van de productie.” Daar is naar het oordeel van de Commissie in deze Aflevering zeker sprake van. Deze wijze van beantwoorden van bovenstaande vragen leidt tot de classificatie 12 op basis van seks.
De Commissie heeft ook opgemerkt dat de Klachtencommissie in haar oordeel heeft verzuimd een opmerking te wijden aan drugs- en alcoholmisbruik, terwijl deze inhoudscategorie in haar beslissing weer wel wordt genoemd. Nu Opposant in haar eigen classificatie deze inhoudscategorie reeds tot uitdrukking heeft gebracht, tilt de Commissie verder inhoudelijk niet aan deze omissie.
Ten aanzien van het verweer van Opposant dat zij niet beboet had mogen worden, omdat het onderhavige voorval zich niet eerder op de zenders van Opposant heeft voorgedaan, merkt de Commissie van Beroep het volgende op. Vanaf het begin van de behandeling van klachten door de Klachtencommissie, medio 2001, geldt het principe van ‘first offender’, dat inhoudt dat alleen de allereerste keer dat er een klacht tegen een beklaagde gegrond wordt verklaard er de sanctie ‘maatregel tot waarschuwing’ kan worden opgelegd. Daarna kunnen alle gegronde klachten in aanmerking komen voor een geldelijke boete. Alle eerdere gegronde klachten mogen in de vaststelling van de hoogte van de boete in een volgende zaak worden meegewogen, waarbij niet wordt gelet op verwantschap tussen de gegronde klachten. Met andere woorden, eerdere casus mogen worden meegewogen ook wanneer zij niet verwant zijn aan de zaak die beoordeeld wordt. Het beleid in deze is niet gewijzigd of aangescherpt, zodat deze beroepsgrond van Opposant naar het oordeel van de Commissie van Beroep op zichzelf geen stand kan houden.
Niettemin dienen de omstandigheden waaronder eerdere klachten gegrond zijn verklaard in een eventueel sanctiebesluit te worden betrokken.
Ten aanzien van de zaak ‘Luifel & Luifel’ is er geen sanctie opgelegd, omdat het de eerste keer was dat er een klacht over een promo tegen Opposant gegrond was verklaard én bovendien het promobeleid op dat moment vanuit het NICAM onduidelijk was gecommuniceerd, waardoor de omroepinstellingen onvoldoende op de hoogte waren van de richtlijnen in deze. Deze overweging staat opgenomen in de uitspraak van de Klachtencommissie. Echter in vergelijkbare zaken ten aanzien van promo’s heeft de Klachtencommissie in deze periode van onduidelijk promobeleid eveneens geen sancties opgelegd; de Klachtencommissie achtte overtredingen van de regels ten aanzien van onder andere promo’s op dat moment niet verwijtbaar. De klacht in deze zaak was dus wel gegrond, maar niet verwijtbaar.
In verband met de zaak ‘Hunter’ is de Klachtencommissie niet overgegaan tot het opleggen van een sanctie, omdat de gewraakte aflevering van de serie niet was meegenomen in de steekproef die wel conform het toen geldende seriebeleid was uitgevoerd. Dit beleid wordt reeds enige tijd door de Klachtencommissie gehanteerd. De klacht was wel gegrond, doch er is afgezien van het opleggen van een sanctie, nu de omroepinstelling conform de richtlijnen van Kijkwijzer had gehandeld. Ook hier was de klacht dus gegrond, doch eveneens niet verwijtbaar.
De Commissie van Beroep is daarom van oordeel dat Opposant terecht een beroep heeft gedaan op het motiveringsbeginsel. De Klachtencommissie was, naar het oordeel van de Commissie van Beroep, wel gerechtigd genoemde uitspraken mee te wegen in de vaststelling van de boete van € 1.500, -, doch heeft nagelaten haar wegingsproces nader te onderbouwen en te motiveren.
De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende:
bekrachtigt de beslissing van de Klachtencommissie van het NICAM van 23 juni 2004, voorzover het betreft het ontbreken van de inhoudsclassificatie voor seks, doch vernietigt de opgelegde boete van € 1.500, - wegens gebrek aan motivering.