Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: bioscoopfilm ‘The Lovely Bones’, hierna te noemen: de Film
1. De procedure
Klaagster heeft op 1 maart 2010 een klacht ingediend over de Film. De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen. Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij e-mail van 15 maart 2010. De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar vergadering van 17 maart 2010. Klaagster heeft, na deugdelijke oproeping, geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten. Beklaagde is ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
De film gaat over het veertienjarige meisje Susie, dat wordt vermoord door Harvey, een man die in de buurt woont. Susie slaat na haar moord vanuit de ‘tussenwereld’ haar moordenaar en haar familie gade. De Film is door Beklaagde op 26 november 2009 geclassificeerd met behulp van het toen geldende NICAM classificatieformulier. De leeftijdsclassificatie is uitgekomen op 'let op met kinderen tot 12 jaar' op basis van de inhoudscategorieën geweld ('vuistje') en angst ('spinnetje’).
3. De klacht
Klaagster is van mening dat de classificatie van 12 jaar te laag is voor de Film. De Film bevat te veel spannende scènes. In de film wordt een veertienjarig meisje vermoord. Kinderen van deze leeftijd kunnen een dergelijke gebeurtenis snel op zichzelf betrekken. Hierdoor kan angst ontstaan. Zij kunnen de moord op de meisjes niet goed relativeren. Een voorbeeld is de scène waar het meisje de badkamer van het huis van haar moordenaar binnenloopt en de situatie die zij daar aantreft. Daar ligt een man in bad met een doek over zijn hoofd. Er ligt modder en bloed en haar kleding ligt op de grond. Het meisje is doodsbang. Wanneer de man de handdoek van zijn hoofd wegtrekt, ziet ze dat het haar moordenaar is. Het meisje slaat angstkreten uit. Verder zie je de lijken van de vorige slachtoffers van de moordenaar. Dit heeft een te grote impact op een kind van 12 jaar.
4. Het verweer
In haar verweerschrift voert Beklaagde het volgende aan. Beklaagde is van mening dat de Film juist is geclassificeerd. De Film bevat geen hevige griezeleffecten en er zijn geen ernstige verwondingen te zien. Wel is sprake van zeer angstige mensen.
De scène die klaagster noemt, speelt zich af in de ‘tussenwereld’. Dit is een onrealistische omgeving. Als geheel heeft Beklaagde wel aangegeven dat de angstwekkende scènes zich afspelen in een realistische omgeving maar in deze scène is daarvan echter geen sprake. Verder komen in de Film geen ernstige verwondingen als gevolg van indringend geweld voor.
In Amerika is de Film geclassificeerd op PG 13 (13 jaar onder ouderlijke begeleiding) en in Groot Brittannië op 12 jaar (‘contains child murder theme, disturbing scenes and moderate violance’). Ook in deze landen is geen reden geweest de Film hoger te classificeren dan 12 jaar.
Beklaagde begrijpt wel dat Klaagster het gevoel heeft dat de Film niet echt geschikt is voor kinderen vanaf 12 jaar omdat bepaalde scènes zeker aangrijpend en intens zijn, maar dat heeft niets met de regels van Kijkwijzer te maken. Beklaagde heeft de indruk dat Klaagster ‘geschiktheid' en 'schadelijkheid' door elkaar haalt.
5. De mondelinge behandeling
De vertegenwoordigers van Beklaagde hebben ter zitting hun standpunt gehandhaafd en nader toegelicht. Beklaagde begrijpt dat het een intense, aangrijpende film is in verband met het thema maar is van mening dat zij de Kijkwijzerregels correct heeft toegepast.
Desgevraagd antwoordt Beklaagde dat zij van mening is dat in de Film geen hevige griezeleffecten voorkomen. In de scène in de badkamer is Susie al dood en bevindt zij zich in de ‘tussenwereld’. De moord zelf is niet in beeld gebracht. De badkamerscène heeft een dreigende sfeer. Beklaagde vindt het twijfelachtig of het meisje bang is. Er is sprake van een aparte belichting. Er is geen sprake van een realistische omgeving. Ook de scène met de lijken van de andere vermoorde meisjes en de scène waar het zusje van Susie het huis van Harvey binnengaat, zijn naar de mening van Beklaagde weliswaar spannend maar niet aan te merken als hevige griezeleffecten in de zin van Kijkwijzer.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht. De Klachtencommissie heeft het thans geldende classificatieformulier zelf toegepast op de Film en behandelt hieronder de relevante vragen.
Ten aanzien van de inhoudscategorie geweld is de Klachtencommissie van mening dat vraag 2.2.1. (Komen er in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord moet worden. De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere op de scène, waar de vader van Susie in het maïsveld door een jongeman met een honkbalknuppel wordt geslagen. Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. In de toelichting op de vragenlijst staat dat bij indringende geweldsacties de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt en dat dit ook de bedoeling van de agressor is. De Klachtencommissie is van oordeel dat in de voornoemde scène waar de vader wordt geslagen, de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt. De jongeman slaat de vader met een honkbalknuppel en met zijn vuisten terwijl de vader op de grond ligt. Hoewel de vriendin van de jongeman roept dat hij op moet houden, blijft de jongeman doorslaan tot de vader bewegingloos en met bebloed gezicht op de grond stil blijft liggen.
Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet met '1 keer of vaker' beantwoord worden. Zichtbaar in beeld is dat de vader van Susie in de hiervoor genoemde scène verwondingen heeft aan zijn gezicht. Deze verwondingen zijn echter naar het oordeel van de Klachtencommissie niet ernstig in de zin van de vragenlijst van Kijkwijzer, zodat vraag 2.4.2. (Zijn er beelden van ernstige verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) met ‘nooit’ beantwoord moet worden.
Vraag 2.5.1 (Zitten er geweldsacties in die door mensen uitvoerbaar zijn?) moet met ‘ja’ worden beantwoord.
De combinatie van geweld dat uitvoerbaar en indringend is en tot verwondingen leidt, welke niet als ernstig kunnen worden aangemerkt, leidt tot de classificatie 12 op basis van geweld.
In de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.1. (Komen er beelden van zeer angstige mensen voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie verwijst hierbij naar de volgende scènes. Susie wordt door Harvey meegelokt naar het hutje onder de grond op het maïsveld en kijkt angstig als hij haar niet eruit wil laten. Susie probeert te ontsnappen en daarna is te zien dat ze over straat rent. Ze rent langs het meisje Ruth en ziet en hoort haar vader, die haar aan het zoeken is. Susie loopt hun huis binnen en hoort de stem van haar moeder die beschrijft wat Susie die dag aan had. Susie loopt een badkamer binnen en ziet daar modder- en bloed-sporen op de vloer en een man met een handdoekje op zijn hoofd in bad zitten. Susie loopt naar de wastafel en ziet daar ook modder- en bloed-sporen en een mes en ziet haar armbandje over de kraan hangen. Dan haalt de man de handdoek van zijn hoofd en ziet Susie dat het Harvey is en gilt ze het uit. Gedurende deze scènes, waar de spanning mede door de geluidseffecten wordt opgebouwd, is te zien dat Susie steeds angstiger wordt. Naar het oordeel van de Klachtencommissie is zij in ieder geval aan het einde van de badkamerscène zeer angstig.
Vraag 3.1.2 (Loopt het mede zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed af?) moet met ‘nee’ worden beantwoord. Het loopt immers niet goed af met Susie. Zij blijkt te zijn vermoord door Harvey.
Vraag 3.4.1 (Komen er griezeleffecten in de productie voor?) moet naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. In de toelichting op de Vragenlijst wordt onder griezeleffecten verstaan: ‘alle elementen waarmee angst en/of weerzin bij de kijker kunnen worden opgewekt’. Griezeleffecten kunnen het gevolg zijn van acties van levende wezens (mensen, mensachtigen, fantasiewezens of dieren) of van bovennatuurlijke krachten. Griezeleffecten kunnen meer of minder hevig zijn. Voorbeelden van minder hevige griezeleffecten zijn: 'Harry Potter and the Prisoner of Azkaban', de oplichtende ogen van bezeten personages in 'Charmed', de griezelige busscène in 'De Griezelbus'.
Naar het oordeel van de Klachtencommissie is in de scènes, die hierboven zijn beschreven bij vraag 3.1.1, sprake van griezeleffecten. Susie rent in een soort mist in het donker langs het meisje Ruth, dat verschrikt opkijkt, terwijl hierbij een suizend geluid is te horen. Ook ziet en hoort Susie haar vader, die op straat naar haar zoekt, maar als ze hem roept, is hij weer verdwenen en is de straat verlaten. Voorts is in de scène waar Susie het huis binnenloopt en zij haar moeder hoort en niet ziet en zij in een soort mistig wit licht de badkamer binnenloopt en zij Harvey in bad ziet liggen zoals hiervoor omschreven, sprake van een griezeleffect in de zin van de vragenlijst.
Vraag 3.4.2 (Zijn de griezeleffecten hevig?) dient naar het oordeel van de Klachtencommissie met 'nooit' te worden beantwoord. In de toelichting op de Vragenlijst staat dat hevige griezeleffecten zo intens zijn dat de kijker er moeilijk afstand van kan nemen. Bij hevige griezeleffecten gaat het vaak om situaties waarbij iets verschrikkelijks gebeurt of staat te gebeuren. Onder hevige griezeleffecten wordt onder andere verstaan: de onheilspellende sfeer in ‘The Sixth Sense’, de aanvallen van de vogels in ‘The Birds’, de man met de bijl in ‘The Shining’, het lijk bij ‘Jaws’ dat verschijnt voor het gat in de boot en de douchescène in ‘Psycho’.
De Klachtencommissie is van oordeel dat de griezeleffecten in de film niet hevig zijn, omdat geen sprake is van een dusdanig intense situatie dat de kijker er moeilijk afstand van kan nemen. De scènes in de Film haken naar het oordeel van de Klachtencommissie niet aan bij de in de toelichting op de vragenlijst genoemde voorbeelden.
Vraag 3.5.1 (Komen er beelden van verwondingen in de productie voor?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Vraag 3.5.2 (Zijn deze verwondingen ernstig?) moet met ‘nooit’ worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hierbij op de hierboven genoemde verwondingen van de vader, nadat hij met de honkbalknuppel is geslagen.
Vraag 3.6.1 (Komen er beelden van gehavende lijken van mensen voor?) dient met ‘1 keer of vaker’ te worden beantwoord. De Klachtencommissie verwijst hier naar de scène op het einde, waar Harvey nadat hij door een van een boom vallende ijspegel wordt geraakt de afgrond in valt en hij levenloos op een rots blijft liggen. Zichtbaar in beeld is dat hij verwond is aan zijn hoofd. Naar het oordeel van de Klachtencommissie is hier geen sprake van een ernstig gehavend lijk, zodat vraag 3.6.2 (Zijn het ernstig gehavende lijken?) met ‘nooit’ moet worden beantwoord. Verder overweegt de Klachtencommissie dat de lijken van de andere vermoorde meisjes niet gehavend zijn, zodat deze bij de beantwoording van vragen 3.6.1 en 3.6.2 geen rol spelen.
Vraag 3.12.1. (Spelen de angstwekkende scènes zich af in een realistische omgeving?) dient met '1 keer of vaker' te worden beantwoord. De angstwekkende scènes van de Film spelen zich af in de huidige tijd in een gewoon dorp met gewone mensen. Ook in de scène in de badkamer is naar het oordeel van de Klachtencommissie sprake van een realistische omgeving. Dat Susie, zoals Beklaagde aanvoert, vanuit de ‘tussenwereld’ de badkamer inloopt, doet daar niet aan af. Het is een gewone badkamer, die als een realistische omgeving moet worden aangemerkt. De beantwoording van bovengenoemde vragen leidt tot de classificatie 12 op basis van angst. De overige inhoudscategorieën en vragen zijn op de Film niet van toepassing.
Klaagster heeft in haar klacht aangevoerd dat in de Film een 14 jarig meisje wordt vermoord en dat kinderen van deze leeftijd dergelijke gebeurtenissen niet goed kunnen relativeren. De Klachtencommissie wenst in verband hiermee op te merken dat het doel van Kijkwijzer is ouders en opvoeders te informeren over mogelijke schadelijke elementen in een programma of film. Kijkwijzer geeft dus geen indicatie over geschiktheid. Binnen het systeem van Kijkwijzer worden zes categorieën onderkend, die mogelijk schadelijke gevolgen hebben voor jeugdige kijkers, zoals geweld en angst. Gelet op het voorgaande beslist de Klachtencommissie als volgt.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht ongegrond. De classificatie van de Film komt uit op 12 op basis van geweld en angst. Beklaagde heeft de Film derhalve juist geclassificeerd.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 31 maart 2010
