Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: uitzending van het programma ‘De wereld draait door’, uitgezonden op 3 april 2008 om 19:30 uur, hierna te noemen: het Programma
1. De procedure
Klaagster heeft bij e-mail van 3 april 2008, aangevuld bij e-mail van 7 april 2008 een klacht ingediend over het Programma.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft verweer gevoerd tegen de klacht bij brief van 23 mei 2008.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld tijdens haar zitting van 11 juni 2008.
Klaagster noch Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
Het Programma is een live programma waarin actualiteiten worden besproken en de media kritisch gevolgd worden. Het Programma wordt dagelijks uitgezonden.
Het programma is niet geclassificeerd. In de uitzending van 3 april 2008 zijn beelden uitgezonden van de film ‘De Lift’ die de classificatie ‘let op met kinderen tot 16 jaar en ouder’ (16) heeft, op basis van angst (pictogram: spinnetje) en grof taalgebruik (pictogram: schreeuwend mannetje).
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld (pictogram: vuistje) en angst (pictogram: spinnetje).
Klaagster is van mening dat de fragmenten uit de film ‘De Lift’ niet om 19.30 uur uitgezonden hadden mogen worden omdat er kinderen kunnen kijken. Klaagster noemt hierbij het lijk dat ineens in de lift hangt en het meest bekende deel uit de film.
4. Het verweer
In haar verweerschrift geeft Beklaagde hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Het Programma is een actueel live programma waarvan de onderwerpen – veelal - pas op de dag van de uitzending bekend worden. Het Programma behoeft (daarom) niet vooraf te worden geclassificeerd. Het omstreden fragment is vertoond tijdens een gesprek met Dick Maas en twee jonge filmmakers over de film ‘De Lift’ en over films die de jonge filmmakers in vervolg hierop willen maken. Voordat het fragment vertoond wordt, geeft de presentator duidelijk aan dat het om een thriller gaat en dat hét fragment getoond zal worden, te weten ‘de onthoofding’. De presentator heeft rekening gehouden met de ernst en impact van het fragment door voorafgaand aan de vertoning van het fragment, de ouders van jeugdige kijkers te waarschuwen.
Daarna werd duidelijk gemaakt dat het ging om een verzonnen verhaal waarbij gebruik werd gemaakt van ‘special effects’. Hiermee werd- ook voor jeugdige kijkers - duidelijk gemaakt dat het ging om fictie. De presentator heeft zich dus ingespannen om schadelijke effecten voor jeugdige kijkers zoveel mogelijk te voorkomen.
Het vorenstaande neemt niet weg dat de VARA de vertoning van het fragment betreurt en dat maatregelen zijn getroffen om herhaling te voorkomen.
5. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht.
De Klachtencommissie overweegt het volgende.
Het Programma is een live programma. Live programma’s behoeven op basis van het Deelreglement Televisie alsmede de Handleiding voor Codeurs, niet te worden geclassificeerd. In de handleiding voor Codeurs staat hierover het volgende:
“Live programma’s, programmaonderdelen zonder voorafgaande opname, of semi-live programma’s programmaonderdelen die live worden opgenomen en die vrijwel in zijn geheel op een ander tijdstip worden uitgezonden, hoeven niet te worden geclassificeerd. De regel is dat de omroepen bij het bepalen van de inhoud rekening houden met het tijdstip waarop het programma geprogrammeerd staat”. Deze regel ligt vast in artikel 7.2. Deelreglement Televisie, dat als volgt luidt: “De omroepinstelling dient bij het vaststellen van het uitzendtijdstip van een live programmaonderdeel rekening te houden met het tijdstip waarop het programma zal worden uitgezonden en vice versa”.
Op grond van dit artikel is Beklaagde niet verplicht het Programma te classificeren. De omroepinstelling dient bij het bepalen van de inhoud rekening te houden met het uitzendtijdstip. Artikel 3 lid 1 Deelreglement Televisie dient wel hierbij als uitgangspunt.
Het Programma vangt aan om 19.30 uur. De Klachtencommissie is dan ook de mening toegedaan dat de aanvangstijd van het programma (19.30 uur), als uitzendtijdstip geldt.
Volgens artikel 3 lid 1 Deelreglement Televisie zendt de omroeporganisatie programmaonderdelen met de leeftijdsclassificatie ‘let op met kinderen tot 12 jaar’ niet uit voor 20.00 uur en programmaonderdelen met de leeftijdsclassificatie ‘let op met kinderen tot 16 jaar’ niet uit voor 22.00 uur.
Beklaagde schrijft in haar verweerschrift dat het gewraakte fragment rond 20.15 uur vertoond is. De Klachtencommissie wenst op te merken dat er niet één maar drie fragmenten uit de film vertoond zijn. Klaagster verwijst ook in haar klacht naar “stukken uit ‘De Lift”. Het eerste fragment is na zesentwintig minuten te zien. Dit is het fragment waarin een man in de lift staat en er plotseling een lijk uit de liftschacht valt. Het tweede fragment is na veertig minuten vertoond en laat zien dat een man met zijn hoofd tussen de liftdeuren zit en vervolgens door de lift wordt onthoofd. Bij het derde fragment wordt de hoofdrolspeler in beeld gebracht terwijl de suggestie wordt gewekt dat iemand hem vastpakt. Dit blijkt echter zijn eigen hand te zijn.
Beklaagde wijst in haar verweerschrift op het feit dat de presentator voorafgaand aan het vertonen van het fragment waarin een man door de lift wordt onthoofd, de kijker heeft gewaarschuwd. De Klachtencommissie wijst Beklaagde op het feit dat voor nieuws- en actualiteitenprogramma’s geldt dat zij niet met Kijkwijzer geclassificeerd hoeven te worden. Onder de definities van het Deelreglement Televisie staat bij Nieuws- en actualiteitenprogramma’s: programmaonderdeel bestaande uit (vrijwel) dagelijkse nieuws- en actualiteitenuitzendingen, waarin uiteenlopende onderwerpen worden behandeld die betrekking hebben op actuele nieuwsfeiten en de achtergronden daarvan. De Klachtencommissie is van oordeel dat het Programma geen betrekking heeft op actuele nieuwsfeiten en de achtergronden en derhalve geen nieuws -en actualiteitenprogramma is maar een live programma. Voor nieuws-en actualiteitenprogramma’s geldt bovendien de afspraak dat er bij schokkende beelden vooraf een mondelinge waarschuwing wordt gegeven. Nu er voor het programma geen afspraak met het NICAM is gemaakt, valt De Wereld Draait Door niet onder deze regeling. Overigens waarschuwt de presentator alleen voorafgaand aan de vertoning van het tweede fragment.
De Klachtencommissie merkt op dat de film ‘De Lift’ geclassificeerd is en de classificatie 16 op basis van angst en grof taalgebruik heeft. Beklaagde moet hiervan op de hoogte zijn geweest. Beklaagde heeft naar de mening van de Klachtencommissie één van de aangrijpendste scènes uit de film gebruikt om het gesprek met Dick Maas in te leiden.
Om te bepalen of het Programma voor 20.00 uur uitgezonden mocht worden, heeft de Klachtencommissie het classificatieformulier 4.2. toegepast op het Programma en behandelt hieronder de relevante vragen.
In het Programma komen beelden voor van zeer angstige mensen met wie het niet goed afloopt. De Klachtencommissie doelt hierbij op de scène met de man die met zijn hoofd vastzit tussen twee liftdeuren en de bewaker die het met lede ogen aanziet. De man die met zijn hoofd tussen de liftdeuren zit, wordt onthoofd. Ook komen in het Programma ernstige verwondingen voor. Tot slot is er sprake van een realistische omgeving. De scène speelt zich af in de omgeving van een lift.
Bovenstaande beoordeling zou de classificatie van het Programma op 16 brengen op basis van angst.
Gezien het vorenstaande heeft Beklaagde het Programma niet mogen uitzenden vóór 22:00 uur, waardoor zij in strijd heeft gehandeld met artikel 5.1 Deelreglement Televisie van het NICAM.
6. De beslissing van de Klachtencommissie ten aanzien van Beklaagde sub 1
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond. Beklaagde had het Programma niet voor 20.00 uur uit mogen zenden.
Nu de inhoud van het Programma aanleiding geeft tot de leeftijdsclassificatie 16 op basis van angst en het programma is uitgezonden op een tijdstip dat AL of 6 veronderstelt, gaat de Klachtencommissie conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken jegens Beklaagde (040530.02 ‘Gary & Mike’ en 060218.01 ‘Zembla’) een klacht gegrond is verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn Klachtencommissie NICAM.
Bovendien is de film ‘De Lift’ geclassificeerd en heeft de classificatie 16 op basis van angst en grof taalgebruik. Beklaagde moet hiervan op de hoogte zijn geweest. Beklaagde heeft naar de mening van de Klachtencommissie één van de aangrijpendste scènes uit de film gebruikt om het gesprek met Dick Maas in te leiden.
Wanneer de originele classificatie en het oordeel van de Klachtencommissie twee of meer leeftijdscategorieën verschillen, brengt dat volgens de Sanctierichtlijn zes punten met zich mee. Nu de leeftijdscategorie van het Programma 16 moet zijn, en het Programma op een tijdstip is uitgezonden die een classificatie AL of 6 veronderstelt, resulteert dit voor Beklaagde in een boete van € 12000, -.
Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de
Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 16 juli 2008
