Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: bioscoopfilm ‘Kick-Ass’, hierna te noemen: de Film
1. De procedure
Klager heeft op 12 april 2010 een klacht ingediend over de Film. De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen. Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 27 april 2010.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar vergadering van 6 mei 2010. Klager heeft, na deugdelijke oproeping, geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid zijn standpunt mondeling toe te lichten. Namens Beklaagde is de heer xxx ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
De film gaat over de puber Dave Lizewski, die verkleed in een groen superheld pak de straat op gaat om onrecht te bestrijden. Hij noemt zichzelf Kick-Ass. Hij krijgt gezelschap van het als superheld verklede meisje Hit Girl en haar vader, de als een soort Batman verklede Big Daddy.
De Film is door Beklaagde op 10 april 2010 geclassificeerd met behulp van het toen geldende NICAM classificatieformulier. De leeftijdsclassificatie is uitgekomen op 'let op met kinderen tot 12 jaar' op basis van de inhoudscategorieën geweld (pictogram‘vuistje’), angst (pictogram 'spinnetje’) en drugs- en alcoholgebruik (pictogram ‘spuit’) met als toevoeging grof taalgebruik (pictogram ‘schreeuwend mannetje’).
3. De klacht
De klacht van klager heeft betrekking op de inhoudscategorieën geweld en angst en grof taalgebruik. Klager is van mening dat de classificatie van 12 jaar te laag is voor de Film. De Film heeft overal ter wereld een hogere leeftijd. Klager zou deze film niet aan zijn kind van 12 jaar laten zien. In de film is te zien dat kelen worden doorgesneden. Verder wordt de impact van kogels in hoofden vertoond. Ook verbrandt een persoon levend. Vergeleken met de film ‘The Dark Knight’ die de classificatie 16 jaar heeft, kan klager niet verklaren waarom deze film de classificatie 12 jaar heeft.
4. Het verweer
In haar verweerschrift voert Beklaagde, hierna verkort weergegeven, het volgende aan. Beklaagde heeft op het classificatieformulier van Kijkwijzer alle zware elementen aangevinkt. Van indringend geweld, ernstige verwondingen tot zeer angstige mensen. De vraag of het geweld in slapstickcontext plaatsvindt, heeft Beklaagde met ‘ja’ beantwoord. Naar de mening van Beklaagde is de hele film op een dermate cartooneske manier gemaakt dat het geweld dat wordt gepleegd (onder andere door een meisje van elf jaar in een paars superheldenpakje) niet serieus te nemen valt. Alle karakters zijn overdreven en sterk aangezet.
De in de vragenlijst gegeven voorbeelden van films bij de vraag over slapstick vindt Beklaagde moeilijk te vergelijken met deze Film, aangezien het geweld bij de genoemde voorbeelden niet hard aankomt. Beklaagde heeft bij de Film aangekruist dat het geweld hard aankomt en dan komt toch de vraag naar boven of sprake is van slapstick. Dan moet deze vraag ook met ‘ja’ kunnen worden beantwoord. Naar de mening van Beklaagde is op de geweldsacties in de Film door de grappig uitvergrote karakters, rare superhelden pakjes, het cartooneske verhaal en het veelvuldig gebruik van ‘comic relief’ de term slapstick van toepassing. Verder wijst Beklaagde er op dat de film niet in alle landen op een hogere leeftijd is gekeurd dan in Nederland.
5. De mondelinge behandeling
De vertegenwoordiger van Beklaagde heeft ter zitting haar standpunt gehandhaafd en nader toegelicht. Desgevraagd antwoordt Beklaagde dat in de hele Film sprake is van een slapstick context. Er is sprake van geweld gepleegd door antihelden. Ze dragen rare superhelden pakjes. Er zijn flauwe muziekjes. De karakters zijn overdreven en dik aangezet. Dit geldt constant. De kijker weet dat het geweld grappig is bedoeld. In sommige scènes is het geweld heftig, maar hierna volgt een ontlading door een grappig voorval (zogenoemde comic relief). Door humor treedt bij de kijker ontlading op, hetgeen het geweld minder ernstig maakt. Beklaagde is en blijft van mening dat alle geweldsacties in een slapstick-context plaatsvinden.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klager ontvankelijk in haar klacht. De Klachtencommissie heeft het thans geldende classificatieformulier zelf toegepast op de Film en behandelt hieronder de relevante vragen.
In de inhoudscategorie geweld moet vraag 2.2.1. (Komen in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hier onder andere op de volgende scènes. De scène van het gevecht tussen Kick-Ass en de autodieven. De scène waar Kick-Ass zich bemoeit met een gevecht op straat waar een man in elkaar wordt geslagen. De scène waar Kick-Ass naar het pand van Rasul gaat en een gevecht plaatsvindt tussen Rasul, zijn handlangers en Hit Girl. De scène waar Big Daddy en Hitgirl een man in een auto hebben vastgebonden en deze auto pletten in een sloopmachine. De scène waar door middel van een in een teddybeer verstopte camera is te zien dat Big Daddy de bendeleden van Frank d’Amico vermoordt, de scène waar Kick-Ass en Big Daddy zijn vastgebonden op een stoel en door de bendeleden van Frank d’Amico voor het oog van een webcam in elkaar worden geslagen met knuppels en een boksbeugel, de bendeleden hen met benzine overgieten en een aansteker erbij houden waarna Big Daddy in brand staat. De scène waar het meisje Hit Girl het pand van Frank d’Amico binnengaat en zij meer dan 10 bendeleden van Frank d’Amico vermoordt en een gevecht tussen Frank en Hit Girl plaatsvindt.
Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. In de toelichting op de vragenlijst staat dat bij indringende geweldsacties de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt en dat dat ook de bedoeling van de dader is. De geweldsacties kunnen indringend zijn door de hardheid van de geweldshandelingen of de hardheid van de dader, doordat het geweld hard aankomt bij het slachtoffer of doordat de inslag van de geweldshandelingen gedetailleerd in beeld wordt gebracht. Indringendheid kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd door middel van: het toevoegen van opzwepende muziek aan de geweldsscènes, het accentueren van pijn bij het slachtoffer door geluid of beeld, slow motion, close ups van gevechtshandelingen, het toevoegen van geluidseffecten aan vechtscènes.
In de hiervoor genoemde scènes is naar het oordeel van de Klachtencommissie sprake van indringend geweld. Zo is in de scène met het gevecht met de autodieven te zien dat het geweld hard aankomt bij Kick-Ass en is de inslag van de geweldshandeling gedetailleerd in beeld gebracht. Kick-Ass krijgt een mes in zijn buik. In beeld is dat het mes uit de buik van Kick-Ass wordt getrokken. Er is sprake van uitspattend bloed. Kick-Ass kreunt het uit en strompelt weg. Ook in de scène van het gevecht in het pand van Rasul is te zien dat het geweld hard aankomt. Het meisje Hit Girl vermoordt in deze scène een aantal mensen. In beeld is dat Rasul van achteren een mes door zich heen krijgt. Verder is te zien dat een been wordt afgehakt en er is sprake van uitspattend bloed. Voorts is in de scène waar de man in de auto in de sloopmachine wordt geplet te zien dat het geweld hard aankomt. De man gilt en het bloed spat uit tegen de voorruit. Ook in de scène waar Big Daddy de bendeleden van Frank in de loods vermoordt, is sprake van indringend geweld. Big Daddy, verkleed als een soort Batman met een zwart masker op, vermoordt snel achter elkaar een aantal mannen. De inslag van de geweldshandelingen is gedetailleerd in beeld gebracht. Zo is te zien dat de keel van een bendelid wordt doorgesneden en is sprake van uitspattend bloed. Ook is in deze scène sprake van opzwepende muziek. Bovendien is hier sprake van hardheid van de dader Big Daddy, die zonder emotie achter elkaar de mannen vermoordt. Ook in de scène waar Big Daddy en Kick-Ass voor het oog van een webcam op een stoel zijn vastgebonden en in elkaar worden geslagen door de bendeleden is sprake van indringend geweld. Te zien is dat het geweld bij hen hard aankomt. Voorts is in de scène waar Hit Girl de bendeleden van Frank vermoordt te zien dat het geweld hard aankomt. De inslag van de geweldsacties is in beeld gebracht. Er is sprake van uitspattend bloed.
Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) en vraag 2.4.2 (Zijn er beelden van ernstige verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moeten naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hierbij op de hierboven genoemde verwondingen, zoals uitspattend bloed, doorgesneden kelen en een afgehakt been.
Vraag 2.5.1. (Zitten er geweldsacties in die door mensen uitvoerbaar zijn?) moet met ‘ja’ worden beantwoord. De hiervoor genoemde geweldsacties zijn gepleegd door mensen en zijn uitvoerbaar.
Beklaagde heeft de hiervoor genoemde vragen in de inhoudscategorie geweld op dezelfde manier beantwoord. Dat geldt echter niet voor de volgende vraag.
Vraag 2.7.1 (Vindt al het geweld plaats in een slapstick-context?) moet naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘nee’ worden beantwoord. De Klachtencommissie heeft de op de vragenlijst genoemde voorbeelden, waar het geweld in slapstick-context plaatsvindt, bekeken en is van mening dat de hierboven genoemde geweldsacties in de Film niet vergeleken kunnen worden met het geweld in Laurel & Hardy, Buster Keaton, Home Alone, Naked Gun en Flodder. Voor de goede orde merkt de Klachtencommissie hierbij op dat de op de vragenlijst genoemde voorbeelden slechts gelden als indicatie en niet uitputtend zijn bedoeld.
In de onderhavige geweldsacties is sprake van geweld dat niet puur grappig is bedoeld en dat gevolgen heeft voor de slachtoffers. Weliswaar is in de Film bij een aantal van de hiervoor genoemde geweldsscènes sprake van komisch bedoelde elementen, zoals de superhelden pakjes, het kleine meisje Hit Girl dat de bendeleden vermoordt, Kick-Ass die in een space-pak voor het raam van een wolkenkrabber verschijnt, doch dit betekent niet dat al het geweld in slapstick context plaatsvindt. Slapstick geweld is iets anders dan geweld gebracht met humor. De humoristische elementen maken niet dat het geweld minder hard aankomt en dat geen sprake is van weinig of geen gevolgen voor de slachtoffers. Bovendien is in de scène waar Big Daddy de bendeleden van Frank vermoordt naar het oordeel van de Klachtencommissie geen sprake van een komisch element. Derhalve is de Klachtencommissie van oordeel dat niet gezegd kan worden dat alle hierboven genoemde geweldsacties plaatsvinden binnen een slapstick-context. De beantwoording van bovengenoemde vragen leidt tot de classificatie 16 op basis van geweld.
In de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.1. (Komen er beelden van zeer angstige mensen voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie verwijst hierbij naar de volgende scènes. De scène met de man die in een stoel zit in de loods omringd door de bendeleden met een nijptang op zijn pink. De scène met de man in de auto bij de sloopmachine. De scène waar Big Daddy en Kick-Ass, vastgebonden op een stoel voor een webcam, met benzine worden overgoten en Big Daddy in brand staat.
Vraag 3.1.2 (Loopt het met de zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed af?) moet met ‘nee’ worden beantwoord. Niet in beeld is hoe het afloopt met de man met de pink. De Klachtencommissie heeft de indruk dat het niet goed met hem afloopt. Direct nadat de man in de loods in beeld is, loopt Frank d’Amico immers naar buiten en zit hij met zijn zoon in een auto naast de loods te praten over een bioscoopbezoekje, terwijl ondertussen een knip, een kreet en een schot zijn te horen. In ieder geval is niet in beeld dat het met de man met de pink direct goed afloopt. Met de man in de sloopmachine loopt het niet goed af. Hij wordt geplet.
Vraag 3.4.1 (Komen er griezeleffecten in de productie voor?) moet naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘nooit’ worden beantwoord. Vraag 3.5.1 (Komen er beelden van verwondingen in de productie voor?) en vraag 3.5.2 (Zijn deze verwondingen ernstig?) moeten met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie verwijst hier naar de hierboven bij de inhoudscategorie geweld genoemde verwondingen.
Vraag 3.12.1. (Spelen de angstwekkende scènes zich af in een realistische omgeving?) dient met '1 keer of vaker' te worden beantwoord. De angstwekkende scènes van de Film spelen zich af in de huidige tijd in een grote stad. Vraag 3.12.2. (Komen er één of meer onrealistische personages voor in de angstwekkende scènes) dient met ‘nee’ te worden beantwoord. Dat de personen in de film superhelden pakjes dragen, maakt niet dat ze als persoon niet realistisch zijn. Het gaat om gewone mensen en kinderen. De beantwoording van bovengenoemde vragen leidt tot de classificatie 12 op basis van angst. Beklaagde heeft de hiervoor genoemde vragen in de inhoudscategorie angst op dezelfde manier beantwoord en is gekomen tot dezelfde classificatie.
Vraag 7.1 (Komt er in de productie grof taalgebruik (vloeken, schuttingtaal) voor?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Hierbij wijst de Klachtencommissie onder andere op de veelvuldig in de Film gebruikte woorden ‘fuck'. Beklaagde heeft deze vraag op dezelfde manier beantwoord.
De hoogste leeftijdsclassificatie is bepalend voor de uiteindelijke classificatie, waardoor de classificatie voor de Film uitkomt op 16 op basis van de inhoudscategorie geweld met de toevoeging grof taalgebruik. De Klachtencommissie is bevoegd de classificatieresultaten van audiovisuele producten ‘ambtshalve’ te beoordelen. Met andere woorden, de Klachtencommissie is bevoegd de gehele Film in haar beoordeling mee te nemen, dus ook scènes en inhoudscategorieën waar niet expliciet over is geklaagd.
Ten aanzien van de inhoudscategorie seks is de Klachtencommissie van mening dat vraag 4.1.1. (Komt er in de productie seksueel georiënteerd taalgebruik voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord moet worden. De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere er op dat Kathy tegen Kick-Ass zegt dat ze hem plat wil neuken. Vraag 4.1.2 (Hoe vaak zijn er seksuele handelingen zichtbaar?) dient met ‘1 of enkele keren te worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hier op de scène in de slaapkamer van Kathy, waar te zien is dat zij en Kick-Ass zoenen en de scène van Kathy en Kick-Ass vrijend bij de vuilnisbakken. De overige vragen in deze inhoudscategorie moeten naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘nooit’ worden beantwoord. Bovenstaande beantwoording leidt tot de leeftijdsclassificatie Alle Leeftijden op basis van seks. Beklaagde heeft de hiervoor genoemde vragen in de inhoudscategorie seks weliswaar anders, namelijk met ‘nooit’, beantwoord, doch is gekomen tot dezelfde classificatie.
In de categorie drugs- en alcoholgebruik moet vraag 6.1.1. (Komt er (a) harddrugs- (b) overmatig softdrugsgebruik of (c) overmatig alcoholgebruik in de productie voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Hierbij wijst de Klachtencommissie onder andere op de scène waar Frank d’Amico gezeten achter zijn bureau zichtbaar drugs snuift. Vraag 6.1.2. (wordt het harddrugsgebruik, overmatig softdrugsgebruik of het overmatig alcohol gebruik in een gunstig daglicht geplaatst?), vraag 6.1.3. (Wordt het harddrugsgebruik, overmatig softdrugsgebruik of overmatig alcoholgebruik expliciet afgeraden?) en vraag 6.1.4. (Wordt alle harddrugsgebruik, overmatig softdrugs- of overmatig alcoholgebruik uitgevoerd door een niet serieus te nemen antiheld in een comedy?) moeten naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘nee’ worden beantwoord. Van een gunstig daglicht, expliciet afraden of een antiheld is naar het oordeel van de Klachtencommissie in het onderhavige geval geen sprake. Bovenstaande beantwoording leidt tot de classificatie12 op basis van de inhoudscategorie drugs- en alcoholgebruik. Beklaagde heeft de hiervoor genoemde vragen in deze inhoudscategorie op dezelfde manier beantwoord en is gekomen tot dezelfde classificatie.
Klager heeft niet expliciet geklaagd over de inhoudscategorieën seks en drugs- en alcoholgebruik. De Klachtencommissie kan daarom slechts ambtshalve oordelen over deze inhoudscategorieën. In een dergelijk geval is de Klachtencommissie alleen bevoegd haar mogelijke bevindingen over deze inhoudscategorie in haar uitspraak op te nemen met het verzoek aan Beklaagde deze in overweging te nemen. Ambtshalve geeft de Klachtencommissie Beklaagde derhalve in overweging om vraag 4.1.1. met ‘1 keer of vaker’ te beantwoorden en vraag 4.1.2. met ‘1 of enkele keren te beantwoorden’. De uitkomst van het oordeel van de Klachtencommissie leidt echter niet tot een andere classificatie ten aanzien van de ambtshalve beoordeelde inhoudscategorieën. De inhoudscategorie Discriminatie is op de Film niet van toepassing.
Verder wijst de Klachtencommissie er nog op dat Beklaagde de onderhavige Film dient te classificeren volgens het in Nederland geldende Kijkwijzer classificatie systeem en dat thans aan de orde is of deze classificatie op de juiste wijze heeft plaatsgevonden. Daarbij is niet van belang of in andere landen dan Nederland wel of geen andere classificatie geldt. Gelet op het voorgaande beslist de Klachtencommissie als volgt.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond.
De classificatie van de Film dient uit te komen op 16 op basis van geweld met de toevoeging grof taalgebruik. Beklaagde dient, voor zover zij dat niet reeds heeft gedaan, binnen zeven dagen na dagtekening van deze uitspraak de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie zelf alsnog door middel van het invullen van het classificatieformulier in te voeren in de database van het NICAM, alsmede alle maatregelen te nemen die ertoe leiden dat de classificatie van 16 op basis van geweld met de toevoeging grof taalgebruik wordt gehanteerd. Beklaagde dient er tevens voor te zorgen dat bij release van de Film op DVD de inlay van de DVD de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie vertoont.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken (onder andere klachtnummers 080910.01 'Azuloscasinegro’ en 080801.01 ‘Spring, summer, fall, winter and spring’) tegen Beklaagde een klacht gegrond is verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn. De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Film is fout geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende filmdistributeur, waarvoor elke punt € 2.000,- bedraagt. Nu de leeftijdscategorie wordt verhoogd van 12 naar 16 op basis van één inhoudscategorie (geweld), brengt dit voor Beklaagde een boete met zich mee van € 2.000,-.
De door Beklaagde te betalen boete bedraagt derhalve € 2.000,-. Dit bedrag van € 2.000,- dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt separaat toegezonden. De Klachtencommissie legt bovengenoemde maatregelen op onder verbeurte van een dwangsom van € 1.000,- per dag, te rekenen vanaf zeven dagen na de dagtekening van deze uitspraak, met een maximum van € 25.000,-.
Conform artikel 14 lid 2 Reglement van Klachten heeft de Klachtencommissie de bevoegdheid, om al dan niet op verzoek van één der partijen, haar eigen beslissing, voor zover naar haar oordeel redelijkerwijs noodzakelijk, uitvoerbaar bij voorraad te verklaren. Dit betekent dat er aan haar beslissing direct gevolg dient te worden gegeven. In de onderhavige kwestie ten aanzien van de Film, doch in alle gevallen waar een bioscoopfilm in het geding is, is de Klachtencommissie de mening toegedaan dat het in redelijkheid noodzakelijk is om van deze bevoegdheid gebruik te maken. Op deze manier wil de Klachtencommissie voorkomen dat de gewraakte film in de bioscopen met verkeerde pictogrammen wordt vertoond en in de follow up op DVD met verkeerde pictogrammen op de markt wordt gebracht.
De Klachtencommissie verklaart deze uitspraak derhalve uitvoerbaar bij voorraad. Gezien het feit dat sprake is van een spoedprocedure omdat de Film momenteel in de bioscopen draait, heeft de Klachtencommissie Beklaagde op na afloop van de zitting op 6 mei 2010, dezelfde dag telefonisch op de hoogte gesteld van deze uitspraak.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 12 mei 2010
