Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘Degrassi’, hierna te noemen: de Serie, uitgezonden op 24 september 2007 omstreeks 14.35 uur, hierna te noemen: de Aflevering
1. De procedure
Klaagster heeft op 24 september 2007 een klacht ingediend over de Aflevering.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft bij brief van 5 november 2007 verweer gevoerd.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 14 december 2007.
Klaagster heeft, na deugdelijke oproeping, geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten. Beklaagde is ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Serie gaat over het dagelijkse leven van scholieren op een middelbare school. De Serie is op 6 april 2005 geclassificeerd door middel van een steekproef met behulp van het classificatieformulier versie 1.2 en heeft de classificatie ‘let op met kinderen tot zes jaar’ (6) op basis van geweld (pictogram: vuistje) en grof taalgebruik (pictogram: vuistje).
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld en angst.
Klaagster voert aan dat in de Aflevering te zien is dat een scholier iemand doodschiet op zijn eigen school omdat hij in de war is. Het lijkt Klaagster niet de bedoeling dat de Serie ’s middags uitgezonden wordt terwijl er dan kinderen naar kunnen kijken die nog niet de leeftijd hebben om het te zien of er juist ideeën door krijgen. Klaagster zit er niet op te wachten dat haar zoontje van 9 jaar dit soort programma’s ziet en denkt dat er al veel ouders een stuk blijer zouden zijn als de Serie na 20.00 uur ’s avonds uitgezonden kan worden.
4. Het verweer
In het verweerschrift voert Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
De Klachtencommissie richt zich in haar kennisgeving tot Beklaagde omdat de Serie is uitgezonden door de zender MTV. De Serie is echter eerder al uitgezonden door de zender The Box van The Box Holland B.V.. De classificatie heeft plaatsgevonden onder de verantwoordelijkheid van The Box Holland B.V.. Deze reactie wordt dan ook mede namens The Box Holland verzonden.
Beklaagde begrijpt de klacht van Klaagster, zeker als zij niet de gehele Aflevering heeft bekeken. Beklaagde betreurt het dan ook zeer dat Klaagster samen met haar 9 jarige zoontje geconfronteerd is met beelden die voor jonge kinderen niet bedoeld zijn. Dergelijke beelden hoef je op dit tijdstip volgens Beklaagde niet te verwachten. Beklaagde biedt Klaagster haar welgemeende excuses aan. Beklaagde stelt zich echter op het standpunt dat deze uitzending niet tot een sanctie zou moeten leiden. De reden daarvoor is tweeledig.
De Serie is geclassificeerd conform artikel 9.5 van het Deelreglement Televisie. De Serie zoals deze door The Box is aangekocht, bestaat uit 81 afleveringen welke allemaal gelijktijdig ontvangen en geprogrammeerd zijn. Daarom zijn de eerste 8 afleveringen gekeurd. De onderhavige Aflevering is aflevering 67 van de Serie en maakt derhalve geen deel uit van de steekproef. Op basis van de voorgeschreven en juist uitgevoerde steekproef heeft de Serie dan ook terecht de classificatie 6 op basis van geweld en grof taalgebruik gekregen. Beklaagde beroept zich dan ook op het feit dat zij de voorgeschreven regels juist heeft toegepast.
De Serie is op verzoek van The Box geclassificeerd door codeurs van Kindernet C.V. omdat op dat moment The Box nog niet over eigen codeurs beschikte. The Box is derhalve de partij onder wiens verantwoordelijkheid de Serie als eerste is geclassificeerd en uitgezonden. Beklaagde stelt zich op het standpunt dat zij conform artikel 4.1. van het Algemeen Reglement, het oordeel van The Box te goede trouw heef overgenomen, ook indien zou blijken dat er een onjuiste classificatie door The Box is gehanteerd.
Ondanks het feit dat de Serie zich richt op een publiek van 13-18 jaar, is Beklaagde van mening dat de Serie over het algemeen nogal braaf van opzet is. De Serie behandelt echter wel thema’s die belangrijk zijn voor de doelgroep en belicht volgens Beklaagde niet alleen maar de leuke dingen van het naar school gaan. In de Aflevering wordt niet zomaar geweld vertoond. De Aflevering heeft volgens Beklaagde een heel integere boodschap. Een personage wordt zo lang zo erg gepest dat hij na een publieke vernedering naar huis gaat, een vuurwapen haalt en de vermeende pestkop neerschiet. De Aflevering heeft, zo stelt Beklaagde, een indringende boodschap die leidt tot indringende beelden die op zichzelf zeker tot 12 op basis van geweld en wellicht ook angst zouden leiden. Hoe indringend de beelden ook zijn, het geeft een probleem uit de werkelijkheid weer. Door de indringende beelden waarop het probleem in beeld wordt gebracht, bedenk je je volgens Beklaagde wel twee keer voordat je iemand gaat pesten.
Indien de Klachtencommissie van mening is dat aan Beklaagde dan wel The Box Holland B.V. een sanctie dient te worden opgelegd, wenst Beklaagde de Klachtencommissie graag erop te wijzen dat een doelgroepzender zoals Beklaagde niet op dezelfde manier behandeld zou moeten worden als zogenaamde ‘general interest’ zenders. Dat betekent dat een eventuele geldboete al heel snel onevenredig zwaar weegt. Beklaagde verzoekt de Klachtencommissie dringend met deze omstandigheden en bovengenoemde argumenten rekening te houden bij de beoordeling van de klacht.
5. De mondelinge behandeling
Desgevraagd geeft Beklaagde aan dat Beklaagde in 2005 het bedrijf VIVA heeft overgenomen. The Box Holland B.V. was onderdeel van VIVA. Voor de overige concernverhoudingen heeft de Klachtencommissie gevraagd om nadere informatie, die nog niet is ontvangen maar nog wel wordt verwacht. Voor de onderhavige uitspraak beschikt de Klachtencommissie over voldoende informatie.
Beklaagde benadrukt dat het een vervelende situatie is dat een kind van 9 jaar met indringende beelden geconfronteerd is. Beklaagde geeft ter zitting nogmaals aan dat er een steekproef is uitgevoerd, en dat de betreffende Aflevering daar geen deel van uit maakte. Beklaagde voegt daaraan toe dat de Aflevering qua inhoud erg afwijkt van de rest van de Serie. De serie is een high school serie en is braaf van karakter. De Serie is destijds in zijn geheel aangekocht.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht.
De Klachtencommissie overweegt het volgende.
Beklaagde heeft in haar verweerschrift aangegeven dat zij tevens namens The Box Holland B.V. verweer voert. Vervolgens beroept Beklaagde zich op artikel 4 Algemeen Reglement NICAM, waarin staat dat een aangeslotene een eerdere classificatie van een product kan overnemen. De omroepinstelling kan te goeder trouw overgaan tot het uitzenden van het betreffende programmaonderdeel op een tijdstip dat in overeenstemming is met het oorspronkelijke classificatieresultaat. “De omroepinstelling mag zich op het bepaalde in dit artikel beroepen indien er een klacht wordt ingediend naar aanleiding van het classificatieresultaat en het uitzendtijdstip van het betreffende programmaonderdeel en draagt de bewijslast”.
Echter Beklaagde geeft tevens aan dat zij in 2005 de verantwoordelijkheid voor de zender The Box Holland B.V. en de bijbehorende programma’s heeft overgenomen. Nu Beklaagde de verantwoordelijkheid draagt voor de programma’s van The Box Holland B.V., is de Klachtencommissie van oordeel dat zij zich niet kan beroepen op artikel 4 Algemeen Reglement NICAM. Immers, The Box Holland B.V. is onderdeel van Beklaagde.
De Klachtencommissie behandelt hieronder de relevante vragen.
Binnen de inhoudscategorie geweld moet vraag 2.2.1. (Komen in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt hierbij op de scène waarin het slachtoffer van
pesterijen de vermeende pestkop neerschiet. Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Ook hier doelt de Klachtencommissie op eerdergenoemde scène. Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet met ‘nooit’ beantwoord worden.
Bovenstaande wijze van beantwoorden brengt de classificatie ten aanzien van geweld op 12.
Binnen de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.1. (Zijn er beelden van angstige mensen?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Hierbij wijst de Klachtencommissie op twee jongens en het meisje die onder schot worden gehouden door de jongen die gepest wordt. Vraag 3.1.2. (Loopt het met de zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed af?) moet met ‘nee’ beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt hierbij op de jongen die neergeschoten wordt. Vraag 3.6.1. (Spelen de angstwekkende situaties zich af in een realistische omgeving?) moet eveneens met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. De scènes spelen zich af in een school. Dit moet worden gezien als een realistische, alledaagse omgeving.
Door bovenstaande beantwoording komt de classificatie voor angst uit op 12.
In de inhoudscategorie grof taalgebruik moet vraag 7.1.1. (Komt er in de productie grof taalgebruik (vloeken, schuttingtaal) voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord.
De overige inhoudscategorieën zijn niet van toepassing op de Aflevering.
De classificatie voor de Aflevering komt hiermee uit op 12, op basis van de inhoudscategorieën geweld en angst met als toevoeging grof taalgebruik. Dit wordt de leeftijdsclassificatie voor de gehele serie, nu de regel geldt dat de zwaarst geclassificeerde aflevering maatgevend is.
De classificatie 12 heeft als consequentie dat de Serie conform artikel 5.1. Deelreglement Televisie alleen na 20.00 uur mag worden uitgezonden.
Indien Beklaagde van mening is dat de classificatie 12 voor de gehele Serie te zwaar is, gezien de inhoud van de overige afleveringen, dan is zij bevoegd conform het Seriebeleid de Aflevering apart te classificeren in haar huidige vorm. Beklaagde dient in dat geval voldoende kenbaar te maken dat de classificatie van de Aflevering afwijkt van de overige afleveringen van de Serie, onder andere door vermelding van de verschillende classificaties in de database van het NICAM.
Op 22 maart 2005 is het nieuwe Seriebeleid van kracht geworden. Met dit Seriebeleid zijn de regels voor de steekproef aangepast. Ook brengt dit Seriebeleid met zich mee dat omroepinstellingen in alle gevallen verantwoordelijk zijn voor de classificatie en het uitzendtijdstip, van zowel de serie als geheel, als van de afzonderlijke afleveringen. Als gevolg hiervan kan de Klachtencommissie ook boetes opleggen voor afleveringen die geen deel uitmaakten van de steekproef.
De Klachtencommissie overweegt het volgende ten aanzien van het advies van het NICAM aan omroepen voor het nemen van een steekproef. In het onderhavige geval zijn 81 afleveringen door Beklaagde aangekocht. Bij het advies voor het nemen van een steekproef wordt aangegeven dat als het om meer dan 30 afleveringen per seizoen gaat, er een basissteekproef van 6 afleveringen genomen dient te worden (nummers 1, 2, 3, 4, 5 en 6). Voor iedere nieuwe 30 afleveringen worden de eerste twee afleveringen van deze nieuwe reeks van 30 geclassificeerd. De Klachtencommissie is de mening toegedaan dat het mogelijk is dat er series bestaan waarin een opbouw van geweld of spanning is welke met een steekproef van de eerste 6 afleveringen niet te ondervangen is. De Klachtencommissie geeft het NICAM in overweging om te laten onderzoeken of de regels voor het nemen van een steekproef gewijzigd kunnen worden ten aanzien van nummers van de afleveringen die in de steekproef opgenomen dienen te worden.
De Klachtencommissie wenst ten aanzien van het argument van Beklaagde dat zij een doelgroepzender is die bij een eventuele sanctie niet op dezelfde manier behandeld zou moeten worden als zogenaamde ‘general interest’ zender vanwege het geringere bereik en marktaandeel, het volgende op te merken. Ten aanzien van sancties hanteert de Klachtencommissie de Sanctierichtlijn van 9 september 2004. In deze Sanctierichtlijn wordt geen onderscheid gemaakt tussen ‘doelgroepzenders’ en ‘general interest’ zenders en eventuele marktaandelen.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond. De classificatie dient uit te komen op 12 op basis van geweld, angst en grof taalgebruik, met als gevolg dat de Aflevering op een te vroeg tijdstip is uitgezonden.
Beklaagde dient de Aflevering en derhalve de Serie, al dan niet steekproefsgewijs, met inachtneming van deze uitspraak van de Klachtencommissie en hetgeen staat verwoord in het Seriebeleid, te classificeren.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken (onder andere klachtnr. 040626.01 ‘Smack my bitch up’ en 040626.01 ‘Ballen tot we vallen’) jegens Beklaagde klachten gegrond zijn verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn.
De overtreding valt binnen de categorie A ‘inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering heeft een foute classificatie. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2000 bedraagt.
In deze is de steekproef door Beklaagde correct uitgevoerd. De gegronde klacht betreft de classificatie van een aflevering, welke conform het Seriebeleid van het NICAM niet in de steekproef hoefde te worden meegenomen. De Klachtencommissie is evenwel van oordeel dat Beklaagde te allen tijde verantwoordelijk is voor hetgeen zij uitzendt. Echter, in het in het onderhavige geval is de Klachtencommissie van oordeel dat Beklaagde voldoende heeft aangetoond dat het voor Beklaagde redelijkerwijs niet voorzienbaar was dat er in de Serie sprake zou zijn van een aflevering die inhoudelijk, althans volgens de criteria van Kijkwijzer, zou afwijken van de overige afleveringen van de Serie. In het Seriebeleid van het NICAM wordt omroepinstellingen in overweging gegeven terughoudend te zijn met het toepassen van een steekproef bij series met naar de maatstaven van Kijkwijzer zeer verschillende afleveringen. De Klachtencommissie is van mening dat de keuze van Beklaagde voor het nemen van een classificatiesteekproef, gezien de homogeniteit van de Serie en het feit dat alle afleveringen van de Serie in een keer zijn aangekocht aanvaardbaar is, en dat de regels van het steekproefsgewijs classificeren correct zijn toegepast. Dat dient in het eindoordeel te worden meegewogen. De correctiefactor dient derhalve te worden toegepast teneinde de hoogte van de boete te corrigeren. De Klachtencommissie stelt de correctiefactor op 0,5, waardoor de boete uitkomt op € 1.000, -.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 30 januari 2008