Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: Muziekclip ‘I Know You Want Me’, hierna te noemen: de Muziekclip, uitgezonden op 6 januari 2010 om 9.55 uur op de zender xxx.
1. De procedure
Klager heeft op 6 januari 2010 een klacht ingediend over de muziekclip. De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen. Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 8 februari 2010. De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 17 februari 2010. Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt ter zitting nader toe te lichten. Klager is ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Muziekclip ‘I Know You Want Me (Calle Ocho)’ van Pitbull. Beklaagde heeft de Muziekclip op 13 mei 2009 geclassificeerd met behulp van het op dat moment geldende classificatieformulier voor de categorie Muziekclip. De classificatie is uitgekomen op ‘let op met kinderen tot 12 jaar’ op basis van de inhoudscategorie discriminatie. Op 5 februari 2010 heeft Beklaagde de Muziekclip geherclassificeerd op ‘Alle Leeftijden’.
3. De klacht
Klager heeft om 9.55 uur ‘s ochtends de Muziekclip gezien. Het was dezelfde versie als de versie die hij ’s avonds heeft gezien. De clip bestaat uit sensuele vrouwen in bikini. De zanger Pitbull is een volledig geklede macho. Volgens de website van Kijkwijzer heeft de Muziekclip de leeftijdsclassificatie 12 jaar, zodat deze pas na 20.00 uur had mogen worden uitgezonden.
4. Het verweer
In zijn verweerschrift geeft Beklaagde het volgende, hierna kort weergegeven, aan.
In de Muziekclip is een aantal vrouwen in sexy kleding te zien, die individueel of met de zanger aan het dansen zijn. Geen sprake is van dusdanig seksistische of vrouwonvriendelijke beelden dat de Muziekclip de classificatie 12 zou moeten hebben. De vrouwen dansen weliswaar sexy maar niet op een manier zoals bedoeld in het classificatieformulier.
De Muziekclip is in eerste instantie geclassificeerd op 12 maar dit is onjuist. Inmiddels is de classificatie gecorrigeerd in de database van Kijkwijzer. Ondanks het feit dat de classificatie pas recent is aangepast en Klager er derhalve van uit mocht gaan dat de Muziekclip niet voor 20.00 uur zou worden uitgezonden, is nimmer sprake geweest van mogelijk schadelijke beelden door het uitzenden om 9.55 uur. De Muziekclip had van meet af aan AL moeten zijn.
Dat Beklaagde de Muziekclip aanvankelijk te streng heeft geclassificeerd blijkt ook uit het feit dat in de omringende landen is geoordeeld dat de Muziekclip op alle tijdstippen mocht worden uitgezonden. Er is nimmer een aangepaste versie gemaakt.
5. De mondelinge behandeling
Klager heeft ter zitting zijn standpunt nader toegelicht en gehandhaafd. Naar zijn mening dient de classificatie van de Muziekclip nog steeds op 12 uit te komen. Er is sprake van vrouwonvriendelijkheid. De vrouwen zijn schaars gekleed. Er is een scène van 10 seconden waarbij de man Pitbull door meerdere vrouwen wordt betast. Deze Muziekclip moet ’s ochtends niet worden uitgezonden. Het beeld dat van meisjes wordt gepresenteerd, klopt niet.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klager ontvankelijk in zijn klacht. De Klachtencommissie heeft om de classificatie van de Muziekclip vast te stellen, de thans geldende vragenlijst voor een Muziekclip toegepast en behandelt hieronder de relevante vragen.
Bij de inhoudscategorie seks dient vraag 4.1.1 (Zijn er seksuele handelingen zichtbaar?) naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 of enkele keren’ te worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere op de scène waar de zanger en een vrouw in een rode bikini naast elkaar liggend in beeld zijn en zij met een hand over elkaars lichaam bewegen. Vraag 4.1.2 (Zijn er nadrukkelijke close-ups van kruis of billen?) moet met ‘nooit’ worden beantwoord. Vraag 4.1.3 (Zijn er blote borsten, blote billen of genitaliën te zien?) dient eveneens met ‘nooit’ te worden beantwoord. Bovenstaande beantwoording leidt tot de leeftijdsclassificatie Alle Leeftijden op basis van seks.
Vraag 5.1.1 (Komen er in de productie discriminerende en/of seksistische uitingen of gedragingen voor?) moet naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘nooit’ worden beantwoord. In de extra toelichting bij deze vraag in de Vragenlijst is het volgende vermeld: ‘Met seksisme of vrouwonvriendelijkheid wordt bedoeld dat vrouwen (of mannen) als inferieur worden behandeld. Dit kan zich bijvoorbeeld op de volgende manieren uiten: de vrouw heeft een onderdanige rol, meerdere vrouwen stellen zich uitsluitend beschikbaar t.o.v. mannen, de vrouw lijkt slechts te dienen als gewillig lustobject voor de man.
Voorbeelden hiervan zijn: de vrouw wordt op de billen gepetst, de vrouw wordt afgebeeld in een pornocontext, zoals in een spiegelruimte, tijdens gesuggereerde groepsseks of in seksuele handelingen met één of meerdere vrouwen, de vrouw wordt afgebeeld met sm-attributen, zoals handboeien en hondenriemen. Voorbeelden van producties waarin seksisme voorkomt zijn ‘Married with Children’, ‘As Good as it Gets’, ‘Bruce Almighty’ en clips van ‘Chingy: Right Thurr’ en ‘50 cent: P.I.M.P.’.
Naar het oordeel van de Klachtencommissie is in de Muziekclip geen sprake van scènes die seksistisch of vrouwonvriendelijk zijn in de zin van de vragenlijst van Kijkwijzer. De Klachtencommissie heeft in de Muziekclip geen scènes waargenomen waarin mannen of vrouwen inferieur worden behandeld. In de Muziekclip komen vrouwen in bikini voor die sexy dansen met de zanger. Ook is een scene te zien waar de zanger en de vrouw in de rode bikini liggend in beeld zijn terwijl aan de andere kant van de zanger een andere vrouw is te zien.
De andere vrouw is naar het oordeel van de Klachtencommissie te kort en onvoldoende duidelijk in beeld gebracht, zodat niet duidelijk is wat zij doet. Naar het oordeel van de Klachtencommissie is hier geen sprake van die seksisme of vrouwonvriendelijkheid in de zin van de vragenlijst van Kijkwijzer.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de leeftijdsclassificatie Alle Leeftijden op basis van discriminatie. De overige inhoudscategorieën zijn op de Muziekclip niet van toepassing.
De classificatie van de Muziekclip komt daarmee uit op Alle Leeftijden, zodat deze op ieder moment van de dag mocht worden uitgezonden.
De Klachtencommissie overweegt verder het volgende. De Klachtencommissie is het met Beklaagde eens dat de classificatie 12 te streng was. De Klachtencommissie stelt vast dat op het moment dat de Muziekclip op 6 januari 2010 werd uitgezonden in de database van het NICAM een classificatie van 12 jaar was ingevoerd en dat Beklaagde pas na het indienen van de klacht, namelijk op 5 februari 2010, de classificatie van de Muziekclip heeft gewijzigd in Alle Leeftijden. Voor Klager was derhalve niet kenbaar dat de Muziekclip uitkomt op Alle Leeftijden.
De Klachtencommissie is van oordeel dat er ten tijde van het uitzenden van de Muziekclip sprake is van een foutieve classificatie.
Gelet op het voorgaande beslist de Klachtencommissie als volgt.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht van Klager gegrond.
De classificatie van de Muziekclip dient uit te komen op Alle Leeftijden. Op het moment van de gewraakte uitzending was echter sprake van een onjuiste classificatie door Beklaagde in de database van het NICAM. Inmiddels heeft Beklaagde de in de database ingevoerde classificatie gewijzigd in Alle Leeftijden, maar dit heeft pas na het indienen van de klacht plaatsgevonden.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder c van het Klachten-reglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in een eerdere uitspraak (klachtnummer 030810.01 ‘Foo Fighters: Low, One By One’) tegen Beklaagde op deze zender een klacht gegrond is verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Muziekclip is fout geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2.000,- bedraagt. Indien de originele classificatie en het oordeel van de Klachtencommissie één leeftijdscategorie verschilt, is elke inhoudscategorie die fout is geclassificeerd , één punt. Nu de classificatie van de Muziekclip in de inhoudscategorie Discriminatie is verlaagd van 12 naar AL, levert dat één punt op, derhalve een boete van € 2.000,-.
In bovengenoemde Sanctierichtlijn staat opgenomen dat de Klachtencommissie de mogelijkheid heeft een correctiefactor toe te passen. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor naar boven dan wel naar beneden worden bijgesteld. De Klachtencommissie stelt in dit verband voorop dat voor het goed functioneren van het Kijkwijzersysteem van belang is dat een correcte classificatie in de database van het NICAM wordt opgenomen en dat kijkers, zoals Klager die aangeeft in de database te hebben gekeken, daarop moeten kunnen afgaan. Daar staat tegenover dat in het onderhavige geval de classificatie van de Muziekclip is uitgekomen op Alle Leeftijden, zodat in dat opzicht geen sprake is van het toebrengen van schade in de zin van Kijkwijzer. Gelet hierop ziet de Klachtencommissie aanleiding een correctiefactor van 0,5 toe te passen, zodat de boete uitkomt op € 1.000,--.
Het hierboven genoemde bedrag van € 1.000,-- dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 17 maart 2010