Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: film ‘Boat Trip’ hierna te noemen: de Film; uitgezonden om 20.30 uur op RTL 5
1. De procedure
Klaagster heeft bij e-mail op 14 april 2008, aangevuld bij e-mail van 21 april 2008, een klacht ingediend met betrekking tot de Film.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde sub 1 heeft bij brief van 6 mei 2008 verweer gevoerd.
Beklaagde sub 2 heeft geen verweer gevoerd.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 11 juni 2008.
Klaagster noch Beklaagden hebben, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid hun standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
Twee heteroseksuele mannen boeken een reis op een cruiseschip om vrouwen te ontmoeten. Later ontdekken ze dat ze zich op een homoseksuele cruise bevinden.
De Film is op 24 september 2002 door Beklaagde sub 2 geclassificeerd met behulp van classificatieformulier 2.0 en heeft de classificatie Alle Leeftijden (AL).
3. De klacht
Klaagster voert het volgende, hierna kort weergegeven, aan. Klaagster is van mening dat er in de Film een aantal seksuele handelingen te zien is die aanstootgevend zijn voor kinderen onder de 12 jaar, misschien zelfs wel beneden de 16 jaar.
Zo zijn grote erecte penissen in de vorm van ijsbeelden te zien. Ook noemt Klaagster een scène waarin een vrouw met behulp van een banaan precies voordoet hoe een man het beste oraal bevredigd kan worden en een man die ejaculeert. Klaagster noemt verder de seksueel georiënteerde toespelingen die in woord en gebaar gemaakt zijn. Daarna worden mannen bloot in beeld getoond en sleept een man een andere man aan een tuigje voort. Tot slot wekken Zweedse vrouwen, naar de mening van Klaagster, de indruk dat vrouwen alleen als seksobject moeten fungeren.
4. Het verweer
In haar verweerschrift geeft Beklaagde sub 1, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde sub 1 heeft op grond van artikel 4.1. van het Algemeen Reglement van het NICAM de classificatie te goeder trouw overgenomen van Beklaagde sub 2.
5. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht.
Beklaagde sub 2 heeft de Film geclassificeerd in 2002 geclassificeerd met behulp van classificatieformulier 2.0. Nadien zijn de regels aangescherpt. Zo is vraag 4.1.1. (Komt er in de productie seksueel georiënteerd taalgebruik in voor?) aan de vragenlijst toegevoegd. Ook is een suggestieve seksuele handeling aan vraag 4.1.2. (Hoe vaak zijn er seksuele handelingen zichtbaar?) toegevoegd. Onder seksuele handelingen wordt verstaan: alle handelingen die er op gericht zijn de actor zelf, een andere persoon in de productie, of de kijker op te winden. Dit kan ook een suggestieve handeling zijn.
De classificatie van de Film heeft Beklaagde sub 1 overgenomen van Beklaagde sub 2. De Klachtencommissie is van oordeel dat hiermee sprake is van een situatie, zoals opgenomen in artikel 4 Algemeen reglement, dat handelt over de zogenaamde ‘eerste classificatie’. Artikel 4 luidt als volgt: ‘indien er sprake is van een eerdere classificatie op het product neemt de aangeslotene deze in principe over. De aangeslotene kan te goeder trouw overgaan tot openbaarmaking van het audiovisueel product en draagt de bewijslast’.
Beklaagde sub 1 heeft een geslaagd beroep op overname van deze classificatie gedaan.
Daar classificatieformulier 2.0 niet meer in gebruik is, zal de Klachtencommissie in het onderstaande de vragen behandelen die volgens het nu geldende classificatieformulier 4.2 op grond van bovengenoemde scènes beantwoord moeten worden. Daarbij zij opgemerkt dat eventuele verschillen in uitkomst tussen de beide classificatieformulieren Beklaagde sub 2 niet zullen worden aangerekend; immers, Beklaagde sub 2 heeft indertijd terecht classificatieformulier 2.0 gehanteerd.
De Klachtencommissie heeft het classificatieformulier 4.2 toegepast op de Aflevering en behandelt hieronder de relevante vragen.
In de inhoudscategorie seks moet vraag 4.1.4. (Komt er in de productie seksueel georiënteerd taalgebruik voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere op de scène waarin een danslerares aan de hoofdrolspeler vraagt of hij haar kan vertellen hoe je een man het beste oraal kan bevredigen. Vraag 4.1.2. (Hoe vaak zijn er seksuele handelingen zichtbaar?) moet met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. In de toelichting op de vragenlijst staat bij deze vraag dat onder seksuele handelingen verstaan wordt: alle handelingen die erop gericht zijn de actor zelf, een andere persoon in de productie of de kijker op te winden. Dit kan ook een suggestieve handeling zijn. De Klachtencommissie doelt bij de beantwoording van deze vraag op de scène waarin de danslerares aan de hoofdrolspeler door middel van een gepelde banaan laat zien hoe zij een man oraal bevredigd. De Klachtencommissie vindt dat hier sprake is van een suggestieve seksuele handeling. Als de vrouw vervolgens opzij kijkt, ziet zij de hoofdrolspeler niet meer op het bed zitten. De suggestie wordt gewekt dat hij zichzelf in de badkamer bevredigt en door het raam heen ejaculeert. Dit is echter, naar het oordeel van de Klachtencommissie, niet als zodanig in beeld gebracht. De hoofdrolspeler wordt van achteren gefilmd. Te zien is dat hij met zijn blote billen voor een patrijspoortje staat. Vervolgens is een toeter te horen. Pas later is zichtbaar dat een andere man iets wits op zijn wang krijgt. De Klachtencommissie is dan ook van mening dat hier geen suggestieve seksuele handelingen te zien zijn die zichtbaar in beeld worden gebracht. In de onderhavige scène wordt de suggestie van seksuele handelingen gewekt. Dit is een wezenlijk verschil aangezien deze handelingen niet zichtbaar in beeld zijn gebracht. Vraag 4.1.3. (Komen het seksueel taalgebruik en de seksuele handelingen bij elkaar opgeteld vaak voor?) moet met ‘ja’ beantwoord worden. De Klachtencommissie is van mening dat het seksueel georiënteerde taalgebruik door de gehele film te horen is. In combinatie met enkele suggestieve seksuele handelingen beslaat het een relatief groot deel van de tijd van de productie.Vraag 4.1.4. (Zijn de seksuele handelingen op nadrukkelijke wijze in beeld gebracht?) dient met ‘nooit’ beantwoord te worden. Vraag 4.1.5. (Zijn er tijdens de seksuele handelingen details van genitaliën zichtbaar?) moet eveneens met ‘nooit’ worden beantwoord.
Tot slot moet vraag 7.1.1. (Komt er in de productie grof taalgebruik (vloeken, schuttingtaal) voor?) met ‘ja’ beantwoord worden. De woorden ‘fuck’ en ‘Jezus’ zijn vaak te horen.
De overige categorieën zijn op de Aflevering niet van toepassing.
De classificatie van de Film komt uit op 12, op basis van seks met als toevoeging grof taalgebruik.
De classificatie 12 heeft als consequentie dat de Film conform artikel 3 lid 1 Deelreglement Televisie alleen na 20.00 uur mag worden uitgezonden.
Beklaagde sub 1 heeft de Film op 11 april uitgezonden om 20.30 uur. Het uitzendtijdstip van de Film is dan ook in overeenstemming met de reglementen van het NICAM.
De Klachtencommissie wenst op te merken dat de aanwezigheid van seksattributen in de Film, zoals een man die een andere man aan een tuigje voortsleept, volgens het Kijkwijzersysteem niet tot een leeftijdsclassificatie leidt. Dit is ook het geval bij het tonen van ijsbeelden van grote erecte penissen. Hetzelfde geldt voor het feit dat vrouwen met buitengewone proporties de indruk wekken dat alle vrouwen er zo uit moeten zien en alleen als seksobject moeten fungeren. In de Film zijn mannen te zien die rondlopen met een bloot achterwerk dat uit hun broek steekt. Ook komen in de Film vrouwen voor met grote borsten. Blote mensen, zonder dat er seksuele handelingen te zien zijn, leiden in het Kijkwijzersysteem eveneens niet tot een leeftijdsclassificatie.
6 a. De beslissing van de Klachtencommissie ten aanzien van Beklaagde sub 2
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht van Klaagster gegrond. De classificatie van de film dient uit te komen op 12 op basis van seks met als toevoeging grof taalgebruik.
Beklaagde sub 2 dient binnen vier weken na dagtekening van deze uitspraak de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie 12 in combinatie met de inhoudspictogrammen voor seks en grof taalgebruik zelf door middel van het invullen van het classificatieformulier versie 4.2 in te voeren in de database van het NICAM.
De Klachtencommissie gaat niet over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde sub 2, omdat de Film in 2002 geclassificeerd is met de toen geldende vragenlijst versie 2.0 en de vragen die met de huidige vragenlijst versie 4.2. tot bovengenoemde classificatie hebben geleid in 2002 nog niet aan de vragenlijst versie 2.0 toegevoegd waren. Bovendien is de film op een correct tijdstip, 20.30 uur, uitgezonden.
6 b. De beslissing van de Klachtencommissie ten aanzien van Beklaagde sub 1
De Klachtencommissie acht de klacht van Klaagster gegrond.
De Klachtencommissie gaat niet over tot het opleggen van een boete vanwege het geslaagde beroep op artikel 4 lid 1 Algemeen Reglement van het NICAM.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend.
Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 16 juli 2008
Beslissing van de Commissie van Beroep van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
1. De uitspraak van de Klachtencommissie
Bij beslissing van 16 juli 2008 heeft de Klachtencommissie van het NICAM de klacht van Klaagster in eerste aanleg d.d. 14 april 2008, en aangevuld bij e-mail van 21 april 2008, met betrekking tot de Film beoordeeld. De klacht richt zich op de leeftijdsclassificatie ‘Alle Leeftijden’ (AL) van de Film. Klaagster in eerste aanleg heeft aangegeven dat er in de Film een aantal seksuele handelingen te zien is die aanstootgevend is voor kinderen onder de 12 jaar, misschien zelfs voor kinderen onder de 16 jaar.
Ten aanzien van de classificatie heeft de Klachtencommissie het volgende overwogen. xxx, filmdistributeur te Amsterdam heeft de Film op 24 september 2002 correct geclassificeerd op AL met behulp van het toen geldende classificatieformulier 2.0. Deze classificatie van de Film is conform artikel 4 lid 1 Algemeen Reglement van het NICAM overgenomen door Opposant.
Omdat classificatieformulier 2.0 niet meer in gebruik is, heeft de Klachtencommissie de Film getoetst aan het thans geldende classificatieformulier 4.2. De classificatie van de Film dient uit te komen op ‘let op met kinderen tot 12 jaar’ (12) op basis van de inhoudscategorie seks, met als toevoeging grof taalgebruik. De Klachtencommissie heeft in haar beslissing zowel ten aanzien van xxx, als ten aanzien van Opposant de klacht over de Film gegrond verklaard.
De Klachtencommissie heeft in haar uitspraak aangegeven dat xxx binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie 12 in combinatie met de inhoudspictogrammen voor seks en grof taalgebruik zelf door middel van het invullen van het classificatieformulier versie 4.2 dient in te voeren in de database van het NICAM. De Klachtencommissie is ten opzichte van xxx niet overgegaan tot het opleggen van een boete omdat zij destijds de juiste versie van het formulier heeft gehanteerd. De opgetreden verschillen in classificatie worden haar in deze niet aangerekend.
De Klachtencommissie is eveneens ten opzichte van Opposant niet overgegaan tot het opleggen van een boete vanwege het geslaagde beroep op artikel 4 lid 1 Algemeen Reglement van het NICAM. Opposant mocht de eerste classificatie in dit geval overnemen.
Conform artikel 3 lid 1 Deelreglement Televisie mag de Film alleen na 20:00 uur worden uitgezonden. De Film is om 20:30 uur uitgezonden, welk uitzendtijdstip in overeenstemming is met de door de Klachtencommissie vastgestelde classificatie en met de reglementen van het NICAM.
Afschrift van deze beslissing is aan partijen verzonden op 16 juli 2008.
2. De procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van 16 juli 2008 in beroep gekomen bij beroepschrift van 30 juli 2008, bij de Commissie van Beroep op dezelfde datum binnengekomen.
De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 15 september 2008.
Opposant heeft van te voren aangegeven ter zitting niet aanwezig te zullen zijn.
Klaagster in eerste aanleg heeft op het verzoek van het bureau van het NICAM alsnog te reageren op het beroepschrift van Opposant aangegeven zich in de uitspraak van de Klachtencommissie te kunnen vinden en zich niet meer in de beroepsaangelegenheid te willen mengen.
De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie, evenals op het behandelde ter zitting.
3. De gronden voor het hoger beroep
Tegen de uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift de volgende, enigszins verkorte, gronden aan. Het volledige beroepschrift, als ook het eerdere verweerschrift, worden als ingelast beschouwd.
Opposant is het oneens met de uitspraak van de Klachtencommissie en verzoekt de Commissie van Beroep de uitspraak te vernietigen.
Op grond van artikel 1 lid 1 van het Algemeen Reglement van het NICAM wordt een audiovisueel product voor uitzending door de daartoe bevoegde codeurs geclassificeerd, tenzij er sprake is van een eerdere classificatie door een bij het NICAM aangesloten partij. De Film is eerder door xxx geclassificeerd op AL. Op grond van artikel 4 lid 1 Algemeen Reglement heeft Opposant deze classificatie overgenomen. De beoordeling van de klacht en de beslissing van de Klachtencommissie staan haaks op elkaar. Immers, de Klachtencommissie heeft erkend dat Opposant de eerste classificatie mocht overnemen, maar desondanks wordt de klacht jegens Opposant zonder verdere toelichting gegrond verklaard. Bovendien is het onduidelijk welke bepalingen van de reglementen zijn overtreden. Op grond van artikel 12 lid 2 Klachtenreglement moet de Klachtencommissie toelichten welke bepalingen van de reglementen niet zijn nageleefd. Aangezien Opposant geheel in overeenstemming met de reglementen van het NICAM heeft gehandeld, dient de klacht jegens haar ongegrond te worden verklaard.
Opposant hecht eraan nog op te merken dat de uitspraak van de Klachtencommissie jegens xxx op formele gronden eveneens onjuist is. De Klachtencommissie had de klacht moeten beoordelen aan de hand van de destijds geldende versie van het classificatieformulier. Om onduidelijke redenen heeft de Klachtencommissie besloten de Film te toetsen aan de hand van het thans geldende classificatieformulier. In haar beoordeling stelt de Klachtencommissie dat zij xxx eventuele verschillen in de uitkomst tussen de beide classificatieformulieren niet zal aanrekenen omdat xxx destijds de juiste versie van het formulier heeft gehanteerd. Desondanks wordt door de Klachtencommissie bepaald dat de klacht jegens xxx geheel gegrond is. En ook in dit geval wordt niet vermeld welke bepalingen zouden zijn overtreden.
Indien en voor zover de Commissie van Beroep zou oordelen dat de Klachtencommissie de klacht rechtmatig met behulp van de thans geldende versie van het classificatieformulier heeft beoordeeld, hetgeen Opposant betwist, dan nog stelt zij zich op het standpunt dat de klacht jegens haar geheel ongegrond zou moeten worden verklaard. Opposant was gerechtigd de eerste classificatie over te nemen en de Film is op het juiste tijdstip uitgezonden.
4. De beoordeling
Ten aanzien van de aangevoerde gronden tot vernietiging van de beslissing van de Klachtencommissie overweegt de Commissie het volgende.
De Commissie van Beroep kan zich vinden in de beslissing van de Klachtencommissie om de Film opnieuw te beoordelen aan de hand van het thans geldende classificatieformulier 4.2. Dit wordt volgens de Commissie gerechtvaardigd doordat het oude formulier al enige jaren niet meer in gebruik is, de klacht vooral seks betreft en juist de vragen over deze inhoudscategorie sterk zijn aangepast. De Commissie is in lijn met de Klachtencommissie van mening dat de classificatie 12 op basis van seks en grof taalgebruik, gezien de aard van de Film, passend is.
De Commissie van Beroep heeft zich vervolgens over artikel 4 lid 1 Algemeen Reglement gebogen, dat als volgt luidt: “lid 1: Indien er sprake is van een eerdere classificatie op het audiovisueel product neemt de aangeslotene deze in principe over. De aangeslotene kan te goeder trouw overgaan tot openbaarmaking van het audiovisueel product. De aangeslotene mag zich op het bepaalde in dit artikel beroepen indien er een klacht wordt ingediend naar aanleiding van de openbaarmaking van het audiovisueel product en draagt de bewijslast. Lid 2: Indien de aangeslotene zich in de eerdere classificatie niet kan vinden, is artikel 12 lid 2 van het onderhavige reglement van toepassing.”
De Commissie twijfelt of Opposant in deze een beroep mocht doen op de goede trouw. Opposant, althans de bij haar in dienst zijnde codeurs, behoorde te weten dat het classificatieformulier sinds 2002 ingrijpend is gewijzigd, met name op het gebied van de inhoudscategorie seks. Opposant werkt bovendien met grote regelmaat met het classificatiesysteem van Kijkwijzer en de wijzigingen worden door het bureau van het NICAM duidelijk gecommuniceerd door middel van nieuwsbrieven. Opposant had daarom kunnen weten dat de classificatie AL voor de Film mogelijk niet langer juist zou zijn.
Artikel 4 lid 2 Algemeen Reglement dat aangeeft dat een aangeslotene een beroep kan doen op een advies door de Codeurcommissie is niet van toepassing, omdat dat alleen speelt wanneer de aangeslotene zich niet kan vinden in een eerdere classificatie. Dat is hier niet het geval.
Indien de vraag van de goede trouw negatief wordt beantwoord, had Opposant het initiatief moeten nemen de classificatie zelf opnieuw te bezien. Dat echter, zo is de Commissie van Beroep gebleken, behoort binnen het systeem van Kijkwijzer niet tot de mogelijkheden. Opposant mag zelf geen classificatie aanpassen, wanneer er al een eerdere classificatie op het audiovisuele product bestaat. Alleen de aangeslotene, die de classificatie heeft verricht, xxx in dit geval, zou in het onderhavige geval de classificatie kunnen aanpassen. Opposant had formeel geen andere mogelijkheid dan de eerdere classificatie over te nemen, terwijl er in artikel 4 lid 1 Algemeen Reglement staat dat de aangeslotene de eerdere classificatie in principe over kan nemen. Deze manier van formuleren, lijkt een uitzondering op overname te bieden, terwijl deze mogelijkheid –behalve in het geval van het hier niet van toepassing zijnde artikel 4 lid 2 - volgens de reglementen niet bestaat. Officieus had Opposant het bureau van het NICAM kunnen benaderen met het verzoek contact op te nemen met xxx. Deze mogelijkheid is echter niet opgenomen in de reglementen. Dat Opposant hier geen gebruik van heeft gemaakt, is derhalve geen overtreding van de reglementen.
Vanwege de in de ogen van de Commissie op dit punt gebrekkige regelgeving, kan de Commissie niet anders dan de klacht in zijn geheel ongegrond te verklaren.
Op grond van het bovenstaande verzoekt de Commissie van Beroep xxx ambtshalve de Film te herclassificeren, om een correctie van de oorspronkelijke classificatie van AL naar de door de Klachtencommissie vastgestelde classificatie 12 te bewerkstelligen.
De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende:
Verklaart de klacht tegenover Opposant ongegrond en vernietigt deswege de beslissing van de Klachtencommissie van 16 juli 2008.
Hilversum, 14 januari 2009
