Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: documentaire ‘Enemies of the people’, uitgezonden op
14 mei 2011 om 9.30 uur, hierna te noemen: de Documentaire
1. De procedure
Klager heeft bij e-mail van 26 mei 2011 een klacht ingediend over de Documentaire.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft verweer gevoerd tegen de klacht bij e-mail van 7 juni 2011.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld tijdens haar zitting van 20 juli 2011.
Klager heeft, na deugdelijke oproeping, geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid zijn standpunt mondeling toe te lichten. Beklaagde is ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Documentaire gaat over het regime van de Rode Khmer. De ouders van de documentairemaker behoorden tot de ongeveer twee miljoen mensen die aan het einde van de jaren '70 omkwamen. De documentairemaker interviewt mensen die deel uitmaakten van het regime van de Rode Khmer.
Beklaagde heeft de Documentaire niet geclassificeerd.
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld (pictogram: vuistje) en angst (pictogram: spinnetje).
Verkort weergegeven geeft Klager aan dat er in de Documentaire over rottende lijken wordt gesproken en over de wijze waarop een keel doorgesneden kan worden. Na ongeveer twintig minuten wordt bij een kip de hals doorgesneden.
4. Het verweer
In haar verweerschrift geeft Beklaagde hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde kan zich vinden in de klacht als het gaat over de archieffoto’s van lijken en kamers waar gemarteld zou zijn aan het einde van de Film. De beelden zijn volgens Beklaagde niet erg schadelijk voor kinderen of volwassenen. Helaas horen dit soort beelden bij het leven. Er zijn niet of nauwelijks details te zien maar het is in de Documentaire gebruikt om de gruwelen van het regime te illustreren en daarvoor te shockeren. De beelden van een kip die de nek wordt doorgesneden en de bejaarde moordenaar die beschaamd en lachend bij zijn buurman voordoet hoe hij een man zijn nek doorsneed vindt Beklaagde niet shockerend. Het taalgebruik vindt Beklaagde ook niet gruwelijk of onverteerbaar. In ieder geval kan daar een discussie over zijn. De Documentaire is een zeer zorgvuldige film die gaat over daders en vergeving, een boeddhistische context waar een kind juist veel van kan opsteken.
Beklaagde was er niet van op de hoogte dat zij zich verplicht heeft gesteld om iedere productie te classificeren. Dit zou volgens Beklaagde duidelijker gemaakt moeten worden bij de opleiding tot codeur. Daardoor is deze productie door de vingers van Beklaagde geglipt. Beklaagde is sinds een jaar aangesloten bij Kijkwijzer. Helaas verloopt niet alles vlekkeloos en jammer genoeg komt dit tot uiting bij een documentaire waarbij extra overdenking nodig was. Juist door die overdenking was de Documentaire al uitgezonden voordat deze geclassificeerd was. Beklaagde biedt zijn excuses aan aan de kijker die door deze vergissing zijn of haar kind zonder waarschuwing aan gevaarlijke beelden heeft bloot gesteld.
5. De reactie van Klager op het verweerschrift van Beklaagde
Klager is verbaasd over de reactie van Beklaagde. Het lijkt er een beetje op dat Kijkwijzer niet helemaal serieus genomen wordt en Beklaagde liever een eigen interpretatie van wat wel en niet kan ten uitvoer wil brengen. Het lijkt Klager overbodig om een uitleg te geven op de inhoud van de getoonde documentaire. Klager wenst een voorval te noemen. Op een gegeven moment wordt gesproken over een watertje dat nogal ging borrelen. Er werd gezegd dat dat kwam omdat er nogal wat lijken inlagen die zo aan het rotten waren dat het water ging borrelen. Klager vindt dit geen taal voor kinderen op de vroege morgen.
Klager heeft niets tegen de Documentaire op zich, het is prima gemaakt maar schadelijk voor kinderen. Daar gaat het in deze zaak om. De foto’s die vertoond worden van verbrande mensen lijkt Klager schadelijk voor kinderen.
Klager vindt dat kinderen niet op zo’n tijdstip geconfronteerd moeten worden met dit soort beelden.
6. De mondelinge behandeling ter zitting
Beklaagde geeft ter zitting aan dat zij zich in de klacht kan vinden. Beklaagde was er niet van op de hoogte dat alle producties geclassificeerd dienen te worden en dat er een sanctie op staat wanneer een klacht gegrond wordt verklaard. Beklaagde is zich bewust van de schadelijke beelden. Beklaagde heeft een beperkt aantal uur zendtijd, Beklaagde zendt bijna nooit schadelijke beelden uit, dit is de eerste productie met schadelijke beelden en deze productie is door de vingers geglipt. Beklaagde classificeert verder altijd.
7. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klager ontvankelijk in zijn klacht.
De Klachtencommissie heeft het huidige classificatieformulier zelf toegepast op de Documentaire en behandelt hieronder de relevante vragen.
Onder het kopje Type productie moet vraag 1.3.1. (Is het een non-fictieproduct?) met ‘ja’ worden beantwoord.
In de inhoudscategorie geweld moet vraag 2.2.3. (Hoe vaak komt oorlogsgeweld voor in de productie?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Hierbij doelt de Klachtencommissie onder andere op de vliegtuigen die overvliegen en het land bombarderen.
De overige vragen binnen deze categorie moeten met ‘nooit’ beantwoord worden.
Bovenstaande beantwoording leidt tot een leeftijdsclassificatie 6 op basis van geweld.
Binnen de inhoudscategorie angst moet vraag 3.6.1. (Komen er beelden van gehavende lijken van mensen voor?) en vraag 3.6.2. (Zijn het ernstig gehavende lijken?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord.
Hiermee wijst de Klachtencommissie onder andere op beelden van een massagraf.
Bovenstaande wijze van beantwoording leidt tot de classificatie 12, op basis van angst.
De overige inhoudscategorieën zijn op de Documentaire niet van toepassing.
De hoogste leeftijdsclassificatie is bepalend voor de uiteindelijke classificatie, waardoor de classificatie voor de Documentaire uitkomt uit op 12, op basis van de inhoudscategorie angst.
De classificatie 12 heeft als consequentie dat de Documentaire conform artikel 3 lid 1 Deelreglement Televisie alleen na 20.00 uur mag worden uitgezonden.
Volgens artikel 1 van het Algemeen Reglement moet een aangesloten omroepinstelling, die verantwoordelijk is voor de openbaarmaking van een audiovisueel product, ieder product classificeren.
De Documentaire was ten tijde van de uitzending niet geclassificeerd. Beklaagde heeft hierdoor in strijd met de hoofdregel van artikel 1 van het Algemeen Reglement gehandeld.
8. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond. De classificatie van de Documentaire moet uitkomen op 12 op basis van angst.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder b van het Klachtenreglement over tot het opleggen van de maatregel van waarschuwing, nu dit de eerste keer is dat een klacht tegen deze zender van Beklaagde gegrond is verklaard.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 28 juli 2011
