Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘J.A.G.’, hierna te noemen: de Serie, aflevering uitgezonden op 30 maart 2009 omstreeks 17:00 uur op SBS6, hierna te noemen: De Aflevering.
1. De procedure
Klager heeft op 30 maart 2009 een klacht ingediend over de Aflevering.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 11 mei 2009.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 17 juni 2009.
Klager heeft, na deugdelijke oproeping, geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid zijn standpunt nader toe te lichten.
Beklaagde is ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Serie is geclassificeerd door middel van een steekproef met behulp van het classificatieformulier van het NICAM en heeft de classificatie ‘let op met kinderen tot zes jaar’ (6) op basis van geweld (pictogram vuistje) en angst (pictogram spinnetje).
De serie gaat over de juridische afdeling van de Amerikaanse marine. In de Aflevering wordt een sergeant majoor beschuldigd van een poging tot moord op zijn echtgenote. Hij voert aan dat hij zijn vermiste echtgenote gewond heeft gevonden, waarbij hij geleid werd door een visioen van een kapelaan uit zijn Vietnam-verleden.
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld en angst. Klager geeft aan dat in het begin van de Aflevering een scène uit de Vietnam-oorlog zichtbaar is. In een enorm vuurgevecht worden diverse mensen gedood. Klager is van mening dat de classificatie 6 onterecht is. Volgens klager is dit geen materiaal voor kinderen onder de 12 jaar.
4. Het verweer
In zijn verweerschrift geeft Beklaagde het volgende, hierna kort weergegeven, aan.
Beklaagde is het met klager eens dat de openingsscène met de beelden van een vuurgevecht in oorlog waarbij slachtoffers te zien zijn die zichtbaar en hoorbaar lijden, leidt tot een leeftijdsclassificatie 12. Beklaagde betreurt het dat de Aflevering om 17:00 uur is uitgezonden.
De Serie is conform het seriebeleid door middel van een steekproef geclassificeerd en de Aflevering was geen onderdeel van de steekproef. Voor Beklaagde was niet voorzienbaar dat de Aflevering zou afwijken van de afleveringen die wel in de steekproef zaten. De onjuiste classificatie van de Aflevering kan beklaagde niet worden verweten. Beklaagde verzoekt de Klachtencommissie bij de beoordeling van de klacht hiermee rekening te houden.
5. De mondelinge behandeling
Tijdens de mondelinge behandeling heeft Beklaagde zijn standpunt nader toegelicht en gehandhaafd.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klager ontvankelijk in zijn Klacht.
Om de classificatie van de Aflevering vast te stellen, past de Klachtencommissie het thans geldende classificatieformulier toe op de Aflevering.
In de categorie geweld moet naar het oordeel van de Klachtencommissie vraag 2.2.1. (Komen in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet eveneens met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. In de toelichting bij de vragenlijst staat dat er sprake is van indringend geweld door de hardheid van de geweldshandelingen of de hardheid van de dader omdat het geweld hard aankomt bij het slachtoffer. Geweld kan ook indringend zijn doordat de inslag van de geweldshandelingen gedetailleerd in beeld wordt gebracht. Verder kan indringendheid bijvoorbeeld gerealiseerd worden door middel van: het toevoegen van opzwepende muziek aan de geweldsscènes, het accentueren van pijn bij het slachtoffer door geluid of beeld, slow motion, close ups van gevechtshandelingen of het toevoegen van geluidseffecten aan vechtscènes.
De Klachtencommissie is van mening dat het geweld in deze scène indringend is omdat het geweld hard aankomt bij de militairen. De Klachtencommissie wijst op het vuurgevecht in de openingsscène, waarbij militairen met een geweer in de aanslag door een dorpje lopen en vanuit de struiken worden beschoten. Sommige militairen vallen kreunend neer en liggen trillend en gewond op de grond, andere militairen schieten terug.
Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet eveneens met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Vraag 2.4.2. (Zijn er beelden van ernstige verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet met ‘nooit’ worden beantwoord. De Klachtencommissie is van mening dat wel sprake is van verwondingen maar dat deze niet ernstig zijn in de zin van de vragenlijst van Kijkwijzer. De Klachtencommissie doelt hier op de militair die met bebloede hand op de grond ligt alsmede op de aan het eind van de openingsscène zichtbare vrouw met een hoofdwond die eveneens op de grond ligt, terwijl ze kreunt ‘help me’.
Vraag 2.5.1. (Zitten er geweldsacties in die door mensen uitvoerbaar zijn?) moet met ‘ja’ worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hierbij op het hierboven genoemde vuurgevecht.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de leeftijdsclassificatie 12 op basis van geweld.
In de categorie angst moet naar het oordeel van de Klachtencommissie vraag 3.5.1 (Komen er beelden van verwondingen in de productie voor?) met ‘ja’ worden beantwoord. Vraag 3.5.2 (Zijn deze verwondingen ernstig?) moet met ‘nooit’ worden beantwoord. De Klachtencommissie is, zoals hierboven ook overwogen, van mening dat wel sprake is van verwondingen maar dat deze niet ernstig zijn in de zin van de vragenlijst van Kijkwijzer.
Vraag 3.10.1 (Komen er in de productie mensen of dieren voor die zichtbaar het slachtoffer zijn van gebeurtenissen zoals ongelukken, (natuur)rampen, oorlogen of ziekte?) moet eveneens met ‘ja’ worden beantwoord. Sprake is immers van militairen die in een vuurgevecht in de Vietnam-oorlog worden neergeschoten.
Vraag 3.12.1 (Spelen de angstwekkende scènes zich af in een realistische omgeving?) moet eveneens met ‘ja’ worden beantwoord. Het vuurgevecht speelt zich af in een dorp.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de leeftijdsclassificatie 9 op basis van angst .
De overige inhoudscategorieën zijn op de Aflevering niet van toepassing.
De classificatie van de Aflevering komt daarmee uit op 12 op basis van geweld. Dit wordt de leeftijdsclassificatie voor de gehele serie, nu de regel geldt dat de zwaarst geclassificeerde aflevering maatgevend is. De classificatie 12 heeft als consequentie dat de Serie conform artikel 5.1. Deelreglement Televisie alleen na 20.00 uur mag worden uitgezonden.
Indien Beklaagde van mening is dat de classificatie 12 voor de gehele Serie te zwaar is, gezien de inhoud van de overige afleveringen, dan is zij bevoegd conform het Seriebeleid een classificatiesteekproef uit te voeren, zonder de Aflevering in haar huidige vorm. Beklaagde dient in dat geval voldoende kenbaar te maken dat de classificatie van de Aflevering afwijkt van de overige afleveringen van de Serie, onder andere door vermelding van de verschillende classificaties in de database van het NICAM.
Conform het actuele seriebeleid van het NICAM zijn omroepinstellingen in alle gevallen verantwoordelijk voor de classificatie en het uitzendtijdstip, van zowel de serie als geheel als ook van de afzonderlijke afleveringen. Als gevolg hiervan kan de Klachtencommissie ook boetes opleggen voor afleveringen die geen deel uitmaakten van de steekproef.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht van Klager gegrond. De classificatie van de Aflevering dient uit te komen op 12, op basis van geweld, en 9 op basis van angst. De aflevering had derhalve niet voor 20.00 uur mogen worden uitgezonden.
Beklaagde dient binnen vier weken na dagtekening van deze uitspraak alle maatregelen te nemen om de onjuiste classificatie ongedaan te maken. Daar valt in ieder geval onder dat Beklaagde de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie 12 op basis van geweld en 9 op basis van angst zelf alsnog door middel van het invoeren van het thans geldende coderingsformulier dient in te voeren in de database van het NICAM.
Indien Beklaagde kiest voor een nieuwe steekproef dan dient deze in de aangegeven termijn van vier weken conform het actuele seriebeleid en met inachtneming van deze uitspraak uitgevoerd te worden. Het resultaat dient eveneens in de database van het NICAM te worden ingevoerd.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn. Daarbij is mede van belang dat in eerdere uitspraken (onder andere klachtnr. 080212.01: ‘The Shield’ en klachtnr. 081024.01‘ Promo the Ring’) jegens Beklaagde een sanctie is opgelegd.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering is verkeerd geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2.000 is.
Het Seriebeleid van het NICAM laat de Klachtencommissie de ruimte om, in geval van een aflevering die niet via de steekproef is geclassificeerd, gebruik te maken van de correctiefactor. De Klachtencommissie bepaalt per geval of de omstandigheden aanleiding geven tot aanpassing van de boete. De Klachtencommissie stelt vast dat Beklaagde de steekproef correct heeft uitgevoerd en dat de Aflevering niet in de steekproef heeft gezeten. Ook zijn er geen andere omstandigheden die er toe leiden dat de Klachtencommissie de volledige boete wenst te handhaven. Tegelijkertijd speelt de recidive een rol bij het vaststellen van de boete, nu de Sanctierichtlijn op 15 november 2004 in werking is getreden, en er diverse malen klachten tegen Beklaagde gegrond zijn verklaard en boetes zijn opgelegd.
Bovenstaande omstandigheden in overweging nemende, stelt de Klachtencommissie de correctiefactor vast op 1,5 gezien de recidive. Voorts wordt deze correctiefactor gehalveerd tot 0,75 conform de uitspraak van de Commissie van Beroep inzake ‘Sliders’ (klachtnummer 061031.02). De door Beklaagde te betalen boete bedraagt hierdoor € 1.500,- .
Nu er inmiddels diverse malen klachten tegen Beklaagde gegrond zijn verklaard en daarbij boetes zijn opgelegd, waarschuwt de Klachtencommissie Beklaagde dat bij volgende gegronde klachten jegens haar, de correctiefactor wegens veelvoudige recidive zal worden verhoogd naar 2.
Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 3 juli 2009
