Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieprogramma ‘Jensen’, hierna te noemen: het Programma, uitgezonden op 10 december 2007 omstreeks 17:40 uur op RTL 5, hierna te noemen: de Aflevering
1. De procedure
Klaagster heeft bij e-mail van 10 december 2007 een klacht ingediend over de Aflevering.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 7 februari 2008.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 13 februari 2008.
Klaagster noch Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
Het Programma is een talkshow onder leiding van de heer Jensen. De classificatie van het Programma is ‘Niet schadelijk/Alle Leeftijden’ (AL), met als toevoeging de inhoudscategorie grof taalgebruik (pictogram: schreeuwend mannetje). Het Programma wordt ’s avonds uitgezonden omstreeks 22:30 uur en de volgende dag herhaald omstreeks 17:40 uur.
3. De klacht
De klacht van Klaagster richt zich op de inhoudscategorieën seks en grof taalgebruik.
In de uitzending die op 10 december 2007 om ongeveer 17.40 uur werd herhaald, was een jongen uit De Gouden Kooi te gast. Het taalgebruik in de Aflevering is absoluut niet geschikt voor kinderoren en hoort daarom niet op dit tijdstip uitgezonden te worden. Daar komt bij dat er seksuele handelingen zichtbaar zijn en dat er allerlei toespelingen worden gedaan die volgens Klaagster echt niet kunnen op dit tijdstip.
4. Het verweer
In haar verweerschrift geeft Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Het Programma is een semi-live programma. Op basis van artikel 7 lid 1 van het Deelreglement Televisie van het NICAM hoeft een semi-live programma niet te worden geclassificeerd.
Bij het bepalen van de inhoud van een semi-live programma wordt in overeenstemming met artikel 7 lid 2 van het Deelreglement Televisie NICAM rekening gehouden met het tijdstip waarop het programma zal worden uitgezonden. In beginsel wordt het Programma gemaakt voor de ‘late night’ programmering. Daarnaast wordt het Programma overdag herhaald om daarmee eveneens een deel van de doelgroep van het Programma te bereiken. Per aflevering van het programma wordt beoordeeld of de betreffende aflevering geen mogelijk schadelijke elementen bevat, waardoor het overdag kan worden uitgezonden.
Mede naar aanleiding van de klacht, zal Beklaagde – zonder daartoe op juridische gronden gehouden te zijn - er zorg voor dragen dat deze beoordeling van de specifieke afleveringen van het Programma in de toekomst zal plaatsvinden aan de hand van de omslagpuntenlijst van het NICAM. In de praktijk bleek deze lijst niet bekend te zijn bij diverse betrokkenen. Deze omslagpuntenlijst kan dienen ter ondersteuning van de beoordeling of een aflevering overdag kan worden herhaald.
5. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht.
De Klachtencommissie overweegt het volgende.
De Klachtencommissie is van mening dat het Programma een live programma, dan wel semi-live programma is. Live programma’s behoeven op basis van het Deelreglement Televisie niet te worden geclassificeerd. Artikel 7 lid 1 van dit reglement zegt hierover het volgende: “In afwijking van artikel 1 lid 1 Algemeen Reglement hoeft een (semi) live programma niet geclassificeerd te worden”. Artikel 7 lid 2 luidt als volgt: “De omroepinstelling dient bij het bepalen van de inhoud van een (semi) live programma rekening te houden met het tijdstip waarop het programma zal worden uitgezonden en vice versa”. Artikel 7 lid 3 zegt ten slotte: “Indien in een (semi) live programma reeds bestaand beeldmateriaal wordt gebruikt, dient de omroeporganisatie de classificatie van het bestaande beeldmateriaal te hanteren voor het (semi) live programma, waarbij de leeftijdsclassificatie wordt bepaald door het zwaarst geclassificeerde beeldmateriaal”.
Beklaagde is dan ook niet verplicht het Programma te classificeren. Beklaagde dient echter wel bij het bepalen van het uitzendtijdstip, rekening te houden met de inhoud van het programma. Nu het gaat om een herhaling van een (semi) live programma rond 17.40 uur, dient de Klachtencommissie te toetsen of Beklaagde het Programma, gezien de inhoud hiervan, op dit tijdstip uit had mogen zenden.
Ten aanzien van de inhoudscategorie seks is de Klachtencommissie van oordeel dat in het Programma vaak seksuele handelingen te zien zijn. Hier doelt de Klachtencommissie op de fragmenten uit ‘De Gouden Kooi’. Daarnaast komt er gedurende de Aflevering seksueel georiënteerd taalgebruik voor. Hieronder wordt binnen het Kijkwijzer systeem onder andere verstaan: seksuele toespelingen en grove seksuele grappen.
De zichtbare seksuele handelingen en het seksueel getint taalgebruik komen samen vaak voor waardoor de Aflevering, wanneer het aan een classificatie onderworpen zou worden, de classificatie 12 zou krijgen.
De Klachtencommissie is bevoegd de classificatieresultaten van audiovisuele producten ‘ambtshalve’ te beoordelen. Met andere woorden, de Klachtencommissie is bevoegd de gehele Aflevering in haar beoordeling mee te nemen, dus ook scènes waar niet expliciet over is geklaagd.
De Klachtencommissie is ambtshalve van oordeel dat er in de Aflevering discriminerende dan wel seksistische opmerkingen worden gemaakt. In de Aflevering vraagt een blank meisje aan een donker meisje of ze met kroeshaar geboren is. Het donkere meisje geeft aan dat ze de vraag vervelend vindt. Het blanke meisje wordt gevraagd om te reageren, waarop ze antwoordt dat het alleen interesse was in ‘hun soort’. De Klachtencommissie is van mening dat hier sprake is van een ‘wij-zij’ denken. De opmerkingen worden niet geneutraliseerd door ze expliciet af te raden. De presentator zegt op een moment zelfs dat hij het fantastisch vindt. Ook worden de uitspraken niet gedaan door een niet serieus te nemen antiheld. Het meisje hoort immers bij de ‘VIB Babes’, en heeft meegedaan aan ‘Hollands Next Topmodel’.
De aanwezigheid van discriminatie zou, wanneer de Aflevering zou worden onderworpen aan een classificatie, leiden tot de classificatie 12.
Nu de Klachtencommissie zich alleen ambtshalve uit kan spreken over de discriminerende uitingen, kan zij deze beoordeling slechts in overweging meegeven aan Beklaagde. Volgt Beklaagde hetgeen de Klachtencommissie in overweging geeft niet, dan heeft het binnen het kader van de onderhavige klacht geen consequenties voor Beklaagde en zal dit op zichzelf derhalve niet kunnen leiden tot enige sanctie zoals genoemd in artikel 13 van het Klachtenreglement van het NICAM. Beklaagde moet zich dan wel bewust zijn van het risico dat er, in geval van herhaling van de Aflevering of delen daarvan, eventueel opnieuw een klacht over de Aflevering kan worden ingediend, die ter beoordeling van de Klachtencommissie kan worden voorgelegd.
Nu het Programma een semi live programma is, was classificatie van de Aflevering niet verplicht. Wel had Beklaagde bij het samenstellen van de Aflevering de criteria van Kijkwijzer in acht moeten nemen. Aan de hand van de omslagpunten die door het NICAM beschikbaar zijn gesteld, en bekend worden verondersteld, had Beklaagde tot de conclusie moeten komen dat het Programma niet voor 20.00 uur uitgezonden had mogen worden. De keuze van Beklaagde om de uitzending op een doordeweekse dag om 17.40 uur uit te zenden, acht de Klachtencommissie dan ook zeer ongelukkig, temeer nu het een feit van algemene bekendheid is dat op dit tijdstip veel kinderen televisie kijken, al dan niet zonder begeleiding van ouders en of verzorgers. De Klachtencommissie heeft dit gegeven bovendien in eerdere uitspraken aan Beklaagde kenbaar gemaakt.
Ten aanzien van de classificatie die Beklaagde voor de Serie heeft opgenomen in de database van het NICAM herhaalt de Klachtencommissie haar standpunt, zoals eerder is verwoord in haar vorige uitspraken over hetzelfde programma, dat het beter is om (semi) live programma’s geheel niet te classificeren, dan een classificatie te verrichten op basis van een verwachting.
6. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht over de Aflevering gegrond. De Aflevering had niet om 17.40 uur uitgezonden mogen worden.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken (onder andere klachtnr. 061214.01 Promo ‘Dawn of the Dead’ en 070502.01 ‘Jensen’) tegen Beklaagde een klacht gegrond is verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; Beklaagde heeft de Aflevering op een verkeerd tijdstip uitgezonden. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elke punt € 2000,- is. De Aflevering is op basis van twee categorieën, te weten seks en discriminatie, te vroeg uitgezonden. Echter, de Klachtencommissie heeft over de categorie discriminatie ambtshalve geoordeeld, en deze wordt bij het vaststellen van de boete buiten beschouwing gelaten. De onderhavige overtreding brengt volgens de Sanctierichtlijn voor Beklaagde dan ook een boete van € 2000,- met zich mee.
In bovengenoemde Sanctierichtlijn staat opgenomen dat de Klachtencommissie de mogelijkheid heeft de correctiefactor toe te passen. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor hoger dan wel lager dan 1 worden vastgesteld.
De Klachtencommissie is van mening dat er een aanleiding is voor het toepassen van de correctiefactor. Bij het vaststellen van de correctiefactor laat de Klachtencommissie meewegen dat het de derde keer binnen een jaar is dat een klacht over hetzelfde Programma gegrond is verklaard op vrijwel identieke gronden. De Klachtencommissie stelt de correctiefactor vast op 3 waardoor de boete voor Beklaagde € 6000,- bedraagt.
Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 12 maart 2008
