Audiovisuele productie: documentairereeks ‘Shock Doc’, aflevering uitgezonden op 2 september 2004, hierna te noemen: de Aflevering

1. De procedure
Klaagster heeft op 3 september 2004, aangevuld op 7 september 2004 en 20 september 2004, een klacht ingediend over de Aflevering.

De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 6 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.

Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 5 november 2004.

De Klachtencommissie heeft de klacht, nadat de zittingen van 24 november 2004 en 15 december 2004 geen doorgang konden vinden, behandeld in haar zitting van 19 januari 2005.

Klaagster noch Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten.

2. De bestreden audiovisuele productie
In de documentairereeks ‘Shock Doc’ worden documentaires, met een zeer uiteenlopende inhoud, onder de gezamenlijke titel ‘Shock Doc’ uitgezonden. De afzonderlijke afleveringen zijn apart geclassificeerd. In de Aflevering worden een psychiater en zijn patiënt, een massamoordenaar, gevolgd. De patiënt wordt behandeld, nadat hij ruim 200 mensen op koelbloedige wijze heeft vermoord.

De Aflevering, genaamd ‘Het Brein van een Maffiamoordenaar’, is geclassificeerd aan de hand van het classificatieformulier 1.2 en werd ten tijde van de klacht niet onder deze titel in de database van het NICAM weergegeven. In de database stond de Aflevering wel vermeld onder haar Engelse titel, namelijk ‘The Iceman & The Psyciatrist’, met de leeftijdsclassificatie ‘afgeraden voor kinderen jonger dan 6 jaar’ (6) op basis van de inhoudscategorie angst (pictogram: spinnetje).

3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld en angst. Verkort weergegeven, geeft Klaagster aan dat zij een waarschuwing miste voor de schokkende beelden die werden getoond in de Aflevering. Zij doelt hier op de beelden van een zelfgemaakte video van een massamoordenaar waarop door ratten aangevreten lichamen te zien waren. Daarnaast werden er beelden van een interview met de moordenaar getoond, die vertelde over zijn wandaden. Klaagster vraagt zich af of het nodig was dat de zelfgemaakte videobeelden getoond werden aangezien het interview zelf ook duidelijk was.

Nadat Klaagster door het bureau van het NICAM op de hoogte gesteld was van het feit dat de Aflevering niet in de database van het NICAM stond, heeft Klaagster te kennen gegeven dat zij een classificatie in deze wel degelijk op zijn plaats acht.

4. Het verweer
In het verweerschrift voert Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.

Beklaagde heeft de Aflevering op 28 juli 2004 toegevoegd aan de database van het NICAM onder de titel ‘The Iceman & the Psychiatrist’. Op grond van het classificatieformulier van het NICAM is de Aflevering geclassificeerd en uitgekomen op 6 op basis van de inhoudscategorie angst. De relevante pictogrammen zijn bij aanvang van de Aflevering getoond. Beklaagde heeft, na kennis genomen te hebben van de klacht, voor de volledigheid in de database van het NICAM de titel ‘Het Brein van een Maffiamoordenaar (Shock Doc)’ toegevoegd aan ‘The Iceman & the Psychiatrist’.

Beklaagde is van mening dat de klacht onvoldoende is gemotiveerd en afgewezen moet worden. In tegenstelling tot hetgeen de Klaagster stelt, is de Aflevering namelijk wel degelijk conform de regels van het NICAM geclassificeerd.

5. Het oordeel van de Klachtencommissie
Op grond van artikel 1 lid 4 van het Klachtenreglement van het NICAM dient een klacht schriftelijk én gemotiveerd ingediend te worden bij het bureau van het NICAM. De Klachtencommissie is van mening dat Klaagster aan deze voorwaarden heeft voldaan. Zij heeft immers tweemaal per e-mail en eenmaal middels het klachtenformulier van het NICAM, dat wil zeggen tot drie keer toe schriftelijk, geklaagd over de Aflevering. Bovendien geeft Klaagster gespecificeerd aan tegen welke beelden zij bezwaar heeft.
De drempel van de klachtenprocedure van het NICAM dient, gezien het doel dat het NICAM nastreeft, zo laag mogelijk te zijn. Dat Klaagster vanuit het bureau van het NICAM van verkeerde informatie is voorzien, namelijk dat de Aflevering niet geclassificeerd zou zijn, doet hier niet af aan deze klacht.
De Klachtencommissie acht Klaagster derhalve ontvankelijk in haar klacht.

De Klachtencommissie heeft het coderingsformulier 1.2 zelf toegepast op de Aflevering en behandelt hieronder de relevante vragen.

Beklaagde heeft ten onrechte vraag 1.1.3. (Is de productie een andersoortig fictie/dramaproduct?) op het door haar ingevulde classificatieformulier van de

Aflevering beantwoord met ‘ja’. De Aflevering is immers, zoals Beklaagde zelf ook aangeeft in de database van het NICAM onder het kopje ‘Productie Details’, een documentaire. Beklaagde had daarom in plaats van vraag 1.1.3. vraag 1.2.2. (Is het een reportage of documentaire?) met ‘ja’ moeten beantwoorden.

Ten aanzien van de inhoudscategorie geweld heeft Beklaagde juist gehandeld door alle vragen negatief te beantwoorden. In de Aflevering komt namelijk geen geweld voor. De classificatie ten aanzien van deze inhoudscategorie is derhalve terecht uitgekomen op Alle Leeftijden (AL).

Ten aanzien van de inhoudscategorie angst heeft Beklaagde terecht vraag 3.3.3. (Komen er ernstig gehavende lijken van mensen in de productie voor?) en vraag 3.3.5. (Komen er ernstige verwondingen voor in de productie?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord. Vervolgens heeft Beklaagde vraag 3.4.1. (Spelen de angstwekkende situaties zich af in een voor kinderen alledaagse/gewone omgeving?) met ‘nooit’ beantwoord. Doordat vraag 1.2.2. door de Klachtencommissie met ‘ja’ is beantwoord, is het antwoord op vraag 3.4.1. echter altijd ‘1 keer of vaker’. Door voorgenoemde wijze van beantwoorden van de vragen komt de classificatie van de Aflevering ten aanzien van de inhoudscategorie angst uit op ‘afgeraden voor kinderen jonger dan 12 jaar’ (12).

Daar de klacht zich richt op de twee bovengenoemde inhoudscategorieën zal er geen toetsing door de Klachtencommissie van de overige inhoudscategorieën plaats vinden en sluit zij zich met betrekking tot deze inhoudscategorieën aan bij de classificatie zoals deze is gegeven door Beklaagde. De leeftijdsclassificatie van de Aflevering dient gezien het vorenstaande uit te komen op 12 op basis van de inhoudscategorie angst.

6. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht over de Aflevering gegrond. De classificatie dient uit te komen op 12 op basis van angst.

Beklaagde dient binnen vier weken na dagtekening van deze uitspraak de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie 12 in combinatie met het  inhoudspictogram angst zelf alsnog in te voeren in de database van het NICAM.

De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde. In een eerdere uitspraak jegens Beklaagde waarin de klacht gegrond werd verklaard, is namelijk een waarschuwing opgelegd (klachtnr. 021016.03c: ‘Gigolo- Bei Anruf Liebe’). Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie reeds uitgegaan van de nieuwe Sanctierichtlijn, die op 9 september 2004 aan het Algemeen Bestuur van het NICAM ter kennis is gebracht.

De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering was ten tijde van de klacht namelijk onjuist geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende omroep. 

Het onjuist classificeren van de Aflevering brengt volgens de Sanctierichtlijn voor Beklaagde een boete van € 2000, - met zich mee.  Echter, omdat de Klachtencommissie, zoals eerder gezegd, vooruitloopt op deze nieuwe berekening, waardoor er sprake is van een zogenaamde ‘overgangsregeling’, meent de Klachtencommissie het boetebedrag te moeten corrigeren met een correctiefactor sub 1 van 0,5. Daarnaast dient er een correctiefactor sub 2 opgenomen te worden van 2 gezien het relatief groot aantal gegrond verklaarde klachten tegen Beklaagde sinds april 2002 die gepaard gingen met het opleggen van een boete. Het gaat hier om de volgende zaken: ‘American Pie’ (klachtnr. 021016.3b), ‘Shot Through The Heart’ (klachtnr. 021118.02), ‘Goede Tijden, Slechte Tijden’ (klachtnr. 030615.01), ‘Event Horizon’ (klachtnr. 031018.02), commercial ‘Gothika’ (klachtnr. 040315.01) en promo ‘CSI’ (klachtnr. 040222.01)

De boete komt derhalve uit op € 2000, -.

Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden.

Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.

Alle leeftijden

Het leeftijdsadvies Alle leeftijden (AL) geeft aan dat een film, serie of televisieprogramma géén schadelijke beelden bevat.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 6 jaar

Voor kinderen jonger dan 6 kan het schadelijk zijn om beelden te zien van geweld, enge dieren of fantasiefiguren (zoals monsters en heksen) of van verwondingen. Kinderen onder de 6 hebben nog veel moeite om het verschil tussen ‘echt’ en ‘nep’ te zien.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 9 jaar

Voor kinderen jonger dan 9 kan het schadelijk zijn om griezelige beelden te zien, geweld tegen kinderen of dieren, of slachtoffers van bijvoorbeeld een ramp of oorlog.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 12 jaar

Beelden van hard geweld, bloederige wonden, lijken, mensen of dieren die doodsbang zijn, of beelden van alcohol/drugs, discriminatie of seks kunnen schadelijk zijn voor kinderen jonger dan 12.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 14 jaar

Beelden van gevaarlijk gedrag (zoals stunts en challenges) kunnen schadelijk zijn voor jongeren onder de 14. Ook horrorfilms (zowel realistische als onrealistische) zijn mogelijk schadelijk.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 16 jaar

Beelden van heftig geweld, horror, (expliciete) seks en verheerlijking van alcohol en drugs kunnen schadelijk zijn voor pubers van rond de 16. Ze zijn op zoek naar hun eigen grenzen, en naar spanning en sensatie. De invloed van hun leeftijdsgenoten is groot.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 18 jaar

Het leeftijdsadvies 18 jaar geeft aan welke films en programma’s echt alléén voor volwassenen zijn.

Lees meer

Geweld

Er kunnen allerlei soorten geweld voorkomen in producties. Van slaan en schoppen tot schieten, martelen of seksueel geweld. De algemene regel is: hoe heftiger het geweld, hoe hoger de leeftijd. Ook wordt er gekeken naar hoe hard en hoe écht het geweld is, en of er bloed te zien is.

Lees meer

Angst

In de categorie angst kun je verschillende dingen tegenkomen: van verwondingen en lijken tot dierenleed, griezelige geluiden en horror. Maar ook aangrijpende beelden van zelfdoding of zelfbeschadiging. Net zoals bij geweld geldt: hoe echter en duidelijker iets in beeld komt, hoe hoger de leeftijd.

Lees meer

Seks

Het zien van seks kan jongeren, die hun (seksuele) identiteit aan het ontwikkelen zijn, een verkeerd beeld geven van wat 'normaal' is. Hoe ver een seksuele handeling gaat, en hoe vaak en duidelijk het in beeld komt, bepaalt het uiteindelijke leeftijdsadvies.

Lees meer

Grof taalgebruik

Grof taalgebruik gaat over grove woorden, schuttingtaal, schelden of vloeken. Kinderen kunnen hier een voorbeeld aan nemen en het nadoen of overnemen.

Lees meer

Discriminatie

Discriminatie is elke uitspraak of uitdrukking die bepaalde (groepen) mensen als ‘minder’ afschildert, bijvoorbeeld op basis van huidskleur, religie, seksuele geaardheid, geslacht of gender, nationaliteit, etc. Als dit in een productie voorkomt en de discriminerende uitspraak of actie wordt niet direct afgekeurd of afgestraft, dan wordt het pictogram voor discriminatie getoond.

Lees meer

Roken, alcohol en drugs

Als in een film of serie wordt gerookt, veel alcohol wordt gedronken of drugs worden gebruikt, dan krijgt het een Kijkwijzer symbool voor roken, alcohol en drugs. Jongeren kunnen het als iets normaals gaan zien, of zelfs als iets om uit te proberen.

Lees meer

Gevaarlijke challenges of stunts

Het pictogram voor gevaarlijk gedrag geeft aan dat er gevaarlijke challenges of stunts voorkomen.

Lees meer

Geweld

De game bevat geweld. In spellen met PEGI 7 gaat het om niet-realistisch of niet-expliciet geweld. Games in de leeftijdscategorie PEGI 12 kunnen realistisch geweld bevatten tegen fantasiepersonages, en niet-realistisch geweld tegen menselijke personages. In games met een PEGI 16 of PEGI 18 zit steeds realistischer geweld, vaak met bloed.

Angst

Dit pictogram komt voor bij spellen met een PEGI 7-advies als ze beelden of geluiden bevatten die angstaanjagend kunnen zijn voor jongere kinderen. Als er wat heftigere horroreffecten voorkomen leidt dit tot een PEGI 12 of PEGI 16.

Seks

Als dit pictogram voorkomt bij een spel met een PEGI 12-advies, kunnen personages seksueel getinte opmerkingen maken of uitdagend poseren. Bij een PEGI 16 game kan er sprake zijn van erotisch naakt of seks (waarbij geslachtsdelen niet zichtbaar zijn). Bij PEGI 18 wijst dit pictogram op expliciete seksuele activiteit. Aan beelden van niet-seksueel naakt hangt géén leeftijdsadvies.

Drugs

De game toont of verwijst naar het gebruik van illegale drugs, alcohol of tabak. Games met dit inhoudspictogram krijgen altijd het leeftijdsadvies PEGI 16 of PEGI 18.

Discriminatie

Als dit pictogram voorkomt, bevat een spel etnische, religieuze, nationalistische of andere stereotypes die aanzetten tot haat. Dit soort inhoud krijgt altijd een PEGI 18-classificatie en is in veel gevallen strafbaar.

Grof taalgebruik

Een game met dit pictogram bevat grof taalgebruik. In tegenstelling tot Kijkwijzer, waarbij grof taalgebruik niet tot een bepaalde leeftijd leidt, zorgt het bij PEGI voor een PEGI 12, PEGI 16 of PEGI 18. 

PEGI 3

PEGI 3 games zijn geschikt voor alle leeftijden. Een héél milde vorm van geweld kan voorkomen. De game bevat geen geluiden of beelden die jonge kinderen bang kunnen maken. Er is geen grof taalgebruik te horen of te lezen.

PEGI 7

Games met beelden of geluiden die angstaanjagend kunnen zijn voor jongere kinderen, vallen in deze categorie. Een heel milde vorm van geweld (niet-realistisch geweld, zonder al te veel details) kan voorkomen in een game met een PEGI 7 advies.

PEGI 12

Games met iets explicieter geweld tegen fantasiepersonages, of met niet-realistisch geweld tegen menselijke personages, krijgen een PEGI 12 advies. Er kunnen wat scheldwoorden in zitten, of een beetje schunnige opmerkingen. Er komt geen seks in voor.

PEGI 16

Games krijgen een PEGI 16 advies als er geweld voorkomt dat er realistisch uitziet. Een personage reageert dan zoals iemand in het echt ook zou reageren op geweld. Ook kan er grof taalgebruik voorkomen, of seks, of het gebruik van alcohol, drugs en tabak.

PEGI 18

PEGI 18 wordt gebruikt wanneer het gaat om grof geweld, zinloos geweld, of geweld tegen weerloze personages (zoals kinderen of gijzelaars). De verheerlijking van illegaal drugsgebruik, gesimuleerd gokken, en expliciete seksuele activiteit leiden ook tot PEGI 18.

Gokken

De game bevat elementen die gokken aanmoedigen en aanleren. Het gaat hierbij om kansspelen die normaal gesproken voorkomen in casino's of speelzalen. Een aantal oudere spellen hebben dit pictogram in combinatie met een PEGI 12 of PEGI 16, maar sinds 2020 krijgen nieuwe spellen met dit soort inhoud altijd PEGI 18.

In-game aankopen

De game biedt spelers de mogelijkheid om digitale spullen of diensten te kopen met echt geld. Denk hierbij aan bonus levels of kleding voor je personage, maar ook aan virtuele munten of het uitschakelen van advertenties. 

Selecteer een taal