Klachtnummer: 061031.02
Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘Sliders’, hierna te noemen: de Serie, aflevering ’the Breeder’ uitgezonden op 30 oktober 2006 om tussen 7.00 uur en 8.00 uur, hierna te noemen: de Aflevering
1. De procedure
Klaagster heeft op 31 oktober 2006 een klacht ingediend over de Aflevering.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft bij brief van 5 januari 2007 verweer gevoerd.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 17 januari 2006.
Klaagster noch Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Serie is geclassificeerd door middel van een steekproef met behulp van het classificatieformulier versie 1.2 en heeft de classificatie ‘let op met kinderen tot zes jaar’ (6) op basis van geweld (pictogram: vuistje) en angst (pictogram: spinnetje).
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld en angst.
Klaagster voert aan dat zij met haar dochter aan het zappen was om een geschikt kinderprogramma te zoeken. Om ongeveer tien voor acht ’s ochtends viel te zien dat een parasiet met tanden uit iemands mond naar buiten kwam. Dergelijke beelden verwacht Klaagster niet rond dit tijdstip. Klaagster betwijfelt of de serie juist geclassificeerd is. Zij vindt het vervelend dat ze er niet vanuit kan gaan dat jonge kinderen op dit tijdstip beschermd worden.
4. Het verweer
In het verweerschrift voert Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Het derde seizoen van de Serie is conform de regels van het NICAM geclassificeerd door middel van een steekproef van vijf afleveringen. De aflevering waarover geklaagd is, viel buiten de steekproef. De overige seizoenen zijn ook op 6 geclassificeerd, met uitzondering van het vijfde en laatste seizoen: die classificatie is uitgekomen op ‘let op met kinderen jonger dan 12’ (12). Er was voor Beklaagde dus geen enkele reden om aan te nemen of slechts maar te vermoeden dat er in één van de afleveringen in het derde seizoen een aflevering opgenomen zou zijn die buiten de classificatie 6 zou vallen.
5. De mondelinge behandeling
Beklaagde geeft ter zitting nogmaals aan dat er een steekproef is uitgevoerd, en voegt daaraan toe dat de Aflevering qua inhoud erg afwijkt van de rest van de Serie.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in zijn klacht.
Om de classificatie van de Aflevering vast te stellen past de Klachtencommissie het classificatieformulier toe op de Aflevering. De Klachtencommissie heeft gebruik gemaakt van het classificatieformulier 4.0. Deze versie van het vragenformulier is sinds 11 september 2006 in werking en verschilt inhoudelijk nauwelijks van versie 1.2 Versie 4.0 kent een efficiëntere routing. Dit komt onder andere doordat vragen, die niet tot een hogere classificatie leiden, wegvallen tijdens het invullen. Ook zijn er vragen samengevoegd. Deze technische aanpassingen hebben echter geen invloed op de uiteindelijke classificatie. De Klachtencommissie behandelt hieronder de relevante vragen.
Binnen de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.1. (Zijn er beelden van angstige mensen?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Hierbij wijst de Klachtencommissie op de vrouw die aan het einde van de Aflevering wordt aangevallen door een buitenaards monster. Vraag 3.5.1. (Komen er hevige griezeleffecten in de productie voor?) moet met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Hierbij wijst de Klachtencommissie op de scène waarin het buitenaardse monster uit een menselijk lichaam kruipt, alsmede op de scène waarin het monster agressief wordt. Vraag 3.6.1. (Spelen de angstwekkende situaties zich af in een realistische omgeving?) moet eveneens met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. De scènes spelen zich af in een fitnesscentrum en in een laboratorium. Beide moeten worden gezien als een realistische, alledaagse omgeving.
Door bovenstaande beantwoording komt de classificatie voor angst uit op 16. Aan gezien dit de hoogste leeftijdsclassificatie is, komt de rest van de vragen in deze categorie te vervallen.
De overige inhoudscategorieën zijn niet van toepassing op de Aflevering.
De classificatie voor de Aflevering komt hiermee uit op 16, op basis van de inhoudscategorie angst. Dit wordt de leeftijdsclassificatie voor de gehele serie, nu de regel geldt dat de zwaarst geclassificeerde aflevering maatgevend is.
De classificatie 16 heeft als consequentie dat de Serie conform artikel 5.1. Deelreglement Televisie alleen na 22.00 uur mag worden uitgezonden.
Indien Beklaagde van mening is dat de classificatie 16 voor de gehele Serie te zwaar is, gezien de inhoud van de overige afleveringen, dan is zij bevoegd conform het Seriebeleid een classificatiesteekproef uit te voeren, zonder de Aflevering in haar huidige vorm. Beklaagde dient in dat geval voldoende kenbaar te maken dat de classificatie van de Aflevering afwijkt van de overige afleveringen van de Serie, onder andere door vermelding van de verschillende classificaties in de database van het NICAM.
Op 22 maart 2005 is het nieuwe Seriebeleid van kracht geworden. Met het nieuwe Seriebeleid zijn de regels voor de steekproef aangepast. Ook brengt het nieuwe Seriebeleid met zich mee dat omroepinstellingen in alle gevallen verantwoordelijk zijn voor de classificatie en het uitzendtijdstip, van zowel de serie als geheel, als van de afzonderlijke afleveringen. Als gevolg hiervan kan de Klachtencommissie ook boetes opleggen voor afleveringen die geen deel uitmaakten van de steekproef.
Daarnaast zal de Klachtencommissie conform het nieuwe Seriebeleid de opdracht geven een nieuwe steekproef uit te voeren indien blijkt dat de leeftijdsclassificatie van de gewraakte aflevering niet in overeenstemming is met de classificatie van de steekproef. Nu dit bij de Aflevering het geval is, zal de Klachtencommissie hiertoe overgaan.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond. De classificatie dient uit te komen op 16 op basis van angst, met als gevolg dat de Aflevering op een te vroeg tijdstip is uitgezonden.
Beklaagde dient de Aflevering en derhalve de Serie, al dan niet steekproefsgewijs, met inachtneming van deze uitspraak van de Klachtencommissie en hetgeen staat verwoord in het Seriebeleid, te classificeren.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken (onder andere klachtnr. 060425.01 ‘promo Temptation Island’ en 060113.01 ‘promo Vrijdag de 13e’) jegens Beklaagde klachten gegrond zijn verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn.
De overtreding valt binnen de categorie A ‘inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering heeft een foute classificatie. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2000 bedraagt.
Wanneer de originele classificatie en het oordeel van de Klachtencommissie twee of meer leeftijdscategorieën verschillen, brengt dat volgens de Sanctierichtlijn zes punten met zich mee. Nu de leeftijdscategorie verhoogd wordt van 6 naar 16, resulteert dit voor Beklaagde in een boete van € 12000, -.
In bovengenoemde Sanctierichtlijn staat opgenomen dat de Klachtencommissie de mogelijkheid heeft de correctiefactor toe te passen. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor naar boven dan wel naar beneden worden bijgesteld. In uitspraak 060425.01 ‘promo Temptation Island’ heeft de Klachtencommissie de correctiefactor naar boven bijgesteld vanwege het aantal klachten dat eerder jegens Beklaagde gegrond is verklaard. Gezien de hoogte van de onderhavige boete, zal de Klachtencommissie de correctiefactor in deze niet toepassen.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de
Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 23 februari 2007
Beslissing van de Commissie van Beroep van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
1. De uitspraak van de Klachtencommissie
Bij beslissing van 23 februari 2007 heeft de Klachtencommissie van het NICAM de klacht van Klaagster in eerste aanleg d.d. 31 oktober 2006 met betrekking tot de Aflevering beoordeeld. De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld en angst. Klaagster in eerste aanleg heeft aangevoerd dat zij met haar dochter in de ochtend aan het zappen was en dat zij een aflevering zagen, waarin een parasiet met tanden uit iemands mond kwam kruipen. Dergelijke beelden verwacht Klaagster in eerste aanleg niet op dat tijdstip. Zij betwijfelt of de Serie juist geclassificeerd was.
De Klachtencommissie heeft de klacht over de Aflevering gegrond verklaard. De classificatie van de Aflevering dient uit te komen op ‘let op met kinderen tot 16 jaar’(16) op basis van de inhoudscategorie angst, met als gevolg dat deze op een te vroeg tijdstip is uitgezonden.
De Klachtencommissie heeft Opposant opdracht gegeven de Aflevering en derhalve de Serie, al dan niet steekproefsgewijs, met inachtneming van haar uitspraak en hetgeen staat verwoord in het Seriebeleid, te classificeren.
De Klachtencommissie is conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM overgegaan tot het opleggen van een boete, nu er in twee eerdere uitspraken, namelijk ‘Promo Temptation Island’ (klachtnummer: 060425.01) en ‘Promo Vrijdag de 13e’ (klachtnummer: 060113.01) jegens Opposant klachten gegrond zijn verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering heeft een foute classificatie. Opposant is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2000, - bedraagt. Wanneer de originele classificatie en het oordeel van de Klachtencommissie twee of meer leeftijdscategorieën verschillen, brengt dat volgens de Sanctierichtlijn zes punten met zich mee. Nu de leeftijdscategorie verhoogd wordt van ‘let op met kinderen tot 6 jaar’ (6) naar 16, heeft dit voor Opposant geresulteerd in een boete van € 12000, -.
In bovengenoemde Sanctierichtlijn staat opgenomen dat de Klachtencommissie de mogelijkheid heeft de correctiefactor toe te passen. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor naar boven dan wel naar beneden worden bijgesteld. In de uitspraak over ‘Promo Temptation Island’ heeft de Klachtencommissie de correctiefactor naar boven bijgesteld vanwege het aantal klachten dat eerder jegens Opposant gegrond is verklaard. Gezien de hoogte van de onderhavige boete, heeft de Klachtencommissie de correctiefactor in deze zaak niet toegepast.
Afschrift van deze beslissing is aan partijen verzonden op 23 februari 2007.
2. De procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van 23 februari 2007 in beroep gekomen bij beroepschrift van 6 april 2007, bij de Commissie van Beroep op dezelfde datum binnengekomen, waarbij aangetekend dient te worden dat door het NICAM uitstel is verleend voor het indienen hiervan.
De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 18 april 2007, alwaar namens Opposant is verschenen mevrouw mr. H.H.J. Verhagen.
Klaagster in eerste aanleg, mevrouw Wijnbergen, heeft op het verzoek van het bureau van het NICAM alsnog te reageren op het beroepschrift van Opposant aangegeven zich niet meer in de beroepsaangelegenheid te willen mengen.
De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie, evenals op het behandelde ter zitting.
3. De gronden voor het hoger beroep
Tegen de uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift de volgende, enigszins verkorte, gronden aan. Het volledige beroepschrift, als ook het eerdere verweerschrift, worden als ingelast beschouwd.
Vooraf wenst Opposant op te merken dat de termijn voor het indienen van het beroep verlengd mocht worden tot 6 april 2007, waarvoor dank.
Opposant geeft aan zich niet te kunnen vinden in de hoogte van deze boete en wenst daarom op onderstaande gronden beroep in te stellen.
De Serie heeft in de steekproef die door Opposant is uitgevoerd de classificatie 6 gekregen. De Aflevering (nummer 19) viel buiten deze steekproef en is daardoor aan de aandacht van Opposant ontsnapt. Bij de beoordeling van de Aflevering op basis van het classificatie systeem door de Klachtencommissie is kennelijk de classificatie 16 naar voren gekomen door beantwoording van de vragen 3.3.7 en 3.4.1 met ‘één keer of vaker’. Bij vraag 3.3.7 wordt een aantal scènes genoemd als voorbeeld voor hevige griezeleffecten. Genoemd worden: de man met de bijl in ‘The Shining’, de douche scène van ‘Psycho’, de aanvallen van de vogels in ‘The Birds’ en de moordenaar in het donker in ‘The Silence of the Lambs’. Deze zeer angstaanjagende scènes, die uit overigens ook nog eens uit hele enge films komen, kunnen niet op één lijn gezet worden met de gewraakte scène in de Aflevering van een overigens vrij onschuldige sciencefiction tienerserie. De gewraakte scènes zijn qua hevigheid absoluut niet te vergelijken met de als voorbeeld genoemde scènes. Maar ook de Aflevering in haar geheel (en dus de context van de scènes) waarin grotendeels een futuristische en in ieder geval sciencefictionachtige sfeer heerst, is niet te vergelijken met de films waarnaar Kijkwijzer verwijst.
Toegegeven dat de door de Klachtencommissie genoemde scènes dus wellicht griezelig zijn en niet geschikt voor kinderen van 6 jaar, kan Opposant zich geheel niet vinden in de stelling dat de scènes niet geschikt zouden zijn voor kinderen in de leeftijdcategorie 12-16 jaar. De Serie (en ook de Aflevering) is qua opzet, spanning en sfeer duidelijk een tienerprogramma en niet een programma voor mensen van ouder dan 16. Ook de gewraakte scènes leiden qua hevigheid niet tot een andere conclusie. Een redelijke beoordeling van de Aflevering leidt dan ook tot de conclusie dat de classificatie maximaal ‘let op met kinderen tot 12 jaar’(12) en geen 16 zou moeten zijn. Opposant verzoekt de Commissie van Beroep daarom de classificatie opnieuw vast te stellen op 12 jaar en de op te leggen boete hierop aan te passen.
4. De behandeling ter zitting
De voorzitter van de Commissie geeft ambtshalve aan dat de steekproef correct is uitgevoerd, maar dat er toch een boete is opgelegd. Hij vraagt waarom Opposant op dit punt geen verweer heeft gevoerd. Vertegenwoordiger van Opposant antwoordt dat de omroep zich bewust is van het feit dat zij ook in een dergelijk geval verantwoordelijk blijft. Maar dat neemt niet weg dat de Klachtencommissie daar wel rekening mee had kunnen houden, eventueel via de correctiefactor. Opposant is daar in een eerder verweer in een andere zaak wel op in gegaan. Dat verweer is toen niet gehonoreerd, vandaar dat het nu niet opnieuw is aangevoerd.
5. De beoordeling
Ten aanzien van de aangevoerde gronden tot vernietiging van de beslissing van de Klachtencommissie overweegt de Commissie het volgende.
De Commissie van Beroep is het eens met de door de Klachtencommissie uitgevoerde classificatie. Ook de Commissie is van mening dat er beelden zijn van zeer angstige mensen en dat er sprake is van hevige griezeleffecten. Daarbij wijst de Commissie vooral op het insect of monster dat meerdere malen uit de mond van verschillende slachtoffers kruipt. En ook de Commissie is van mening dat de angstwekkende situaties zich afspelen in een realistische omgeving.
De films zelf, die als voorbeelden worden genoemd bij de vraag over de hevige griezeleffecten, zijn wellicht heviger dan de Serie, maar dat neemt niet weg dat de Commissie bij de Aflevering eveneens van mening is dat de griezeleffecten hevig zijn.
De Sanctierichtlijn zegt onomwonden dat indien de originele classificatie, in deze 6, en het oordeel van de Klachtencommissie twee of meer leeftijdsclassificaties verschilt, de formule A = 6 punten (inhoudelijke overtreding, namelijk de classificatie is incorrect) is, wat resulteert in een bedrag van € 12.000, -.
Opposant heeft een correcte steekproef uitgevoerd. De steekproef is door het NICAM geïntroduceerd en inmiddels een geaccepteerde manier geworden van het classificeren van een serie. Deze vorm van classificeren brengt wel met zich mee dat de organisatie meer risico loopt op foute classificaties. Niet iedere aflevering wordt in de classificatie meegenomen. Wanneer de klacht vervolgens een aflevering betreft die niet in de steekproef is geïncorporeerd, is er volgens de Commissie van Beroep geen sprake van directe verwijtbaarheid. De Commissie van Beroep ziet hier een duidelijk verschil met de classificatie van andersoortige audiovisuele producten, zoals programma’s of films, waar door het NICAM niet de mogelijkheid tot het nemen van een steekproef is gegeven en die derhalve volledig bekeken en geclassificeerd (dienen te) worden.
De Commissie van Beroep is dan ook van mening dat de Klachtencommissie dit verschil ten onrechte niet heeft meegenomen in haar eindoordeel. De Klachtencommissie had, ondanks het gegeven dat Opposant verantwoordelijk is voor wat zij uitzendt, in casu wel de correctiefactor kunnen toepassen teneinde de hoogte van de boete te verlagen. Nu zij dat naar het oordeel van de Commissie van Beroep ten onrechte heeft nagelaten, meent zij de zaak naar de Klachtencommissie te moeten terugverwijzen.
De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende:
Verwijst de zaak terug naar de Klachtencommissie en verzoekt de Klachtencommissie haar beslissing van 23 februari 2007 omtrent de vaststelling van de boete opnieuw te bezien met inachtneming van bovenstaande beoordeling.
Hilversum, 14 mei 2007
Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM) na verwijzing
De Klachtencommissie handhaaft de boete. De boete van € 12000,-, zoals door haar opgelegd in haar uitspraak van 23 februari 2007, blijft derhalve in stand.
De Commissie van Beroep is van mening dat er geen sprake is van directe verwijtbaarheid van Opposant wanneer een klacht een aflevering betreft die terecht niet in de steekproef is geïncorporeerd.De Klachtencommissie is daarentegen van oordeel dat directe verwijtbaarheid in casu in het geheel geen rol speelt nu Opposant conform artikel 2 Deelreglement Televisie ten allen tijde verantwoordelijk is voor hetgeen in haar zendtijd wordt uitgezonden. De eigen verantwoordelijkheid ziet naar het oordeel van de Klachtencommissie ook toe op die gevallen waar een aflevering geen deel heeft uitgemaakt van de beoordeling/classificatie steekproef van een Serie, zoals opgenomen in artikel 9.1 Deelreglement Televisie.
De Klachtencommissie is stellig van oordeel dat zij de vrijheid heeft om een boete op te leggen in het geval van een gegronde klacht over een aflevering die geen deel uit heeft gemaakt van de steekproef.
De opmerking van de Commissie van Beroep over het feit dat de correctiefactor toegepast had moeten worden om in deze een verlaging van de boete te kunnen bewerkstelligen, wijst de Klachtencommissie dan ook van de hand. Haar bevoegdheid is in deze volledig discretionair.
De geheel of gedeeltelijk in het ongelijk gestelde partij(en) kan conform artikel 18.1 Klachtenreglement wederom tegen deze uitspraak beroep aantekenen bij de Commissie van Beroep. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 6 augustus 2007
Tweede Beslissing van de Commissie van Beroep van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
1. De uitspraak van de Klachtencommissie d.d. 23 februari 2007
Bij beslissing van 23 februari 2007 heeft de Klachtencommissie van het NICAM de klacht van Klaagster in eerste aanleg d.d. 31 oktober 2006 met betrekking tot de Aflevering beoordeeld. De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld en angst. Klaagster in eerste aanleg heeft aangevoerd dat zij met haar dochter in de ochtend een aflevering zag, waarin een parasiet uit iemands mond kwam kruipen. Dergelijke beelden verwacht zij niet op dat tijdstip. Zij betwijfelt of de Serie juist geclassificeerd is.
De Klachtencommissie heeft de klacht over de Aflevering gegrond verklaard. De classificatie van de Aflevering is uitgekomen op ‘let op met kinderen tot 16 jaar’ (16) op basis van de inhoudscategorie angst, met als gevolg dat deze op een te vroeg tijdstip is uitgezonden.
De Klachtencommissie heeft Opposant opdracht gegeven de Aflevering en derhalve de Serie, al dan niet steekproefsgewijs, met inachtneming van haar uitspraak en hetgeen staat verwoord in het Seriebeleid, te classificeren.
De Klachtencommissie is conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM overgegaan tot het opleggen van een boete, nu er in twee eerdere uitspraken, namelijk over de promo ‘Temptation Island’ (klachtnummer: 060425.01) en de promo ‘Vrijdag de 13e’ (klachtnummer: 060113.01) jegens Opposant klachten gegrond zijn verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering heeft een foute classificatie. Opposant is een landelijk opererende omroep, waarvoor één punt € 2000, - bedraagt. Wanneer de originele classificatie en het oordeel van de Klachtencommissie twee of meer leeftijdscategorieën verschillen, brengt dat volgens de Sanctierichtlijn zes punten met zich mee. Nu de leeftijdscategorie verhoogd is van ‘let op met kinderen tot 6 jaar’ (6) naar 16, heeft dit voor Opposant geresulteerd in een boete van
€ 12.000, -.
In bovengenoemde Sanctierichtlijn staat opgenomen dat de Klachtencommissie de mogelijkheid heeft de correctiefactor toe te passen. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor naar boven dan wel naar beneden worden bijgesteld. In de uitspraak over de promo ‘Temptation Island’ heeft de Klachtencommissie de correctiefactor naar boven bijgesteld vanwege het aantal klachten dat eerder jegens Opposant gegrond is verklaard. Gezien de hoogte van de onderhavige boete, heeft de Klachtencommissie de recidive in deze zaak niet laten meewegen.
Afschrift van deze beslissing is aan partijen verzonden op 23 februari 2007.
2. De uitspraak van de Commissie van Beroep d.d. 14 mei 2007
Opposant is op 6 april 2007 van de beslissing van de Klachtencommissie van 23 februari 2007 in beroep gekomen bij de Commissie van Beroep.
Opposant heeft in het beroepschrift aangegeven zich niet te kunnen vinden in de hoogte van de boete. De Serie heeft in de steekproef die door Opposant is uitgevoerd de classificatie 6 gekregen. De Aflevering (nummer 19) viel buiten deze steekproef en is daardoor aan de aandacht van Opposant ontsnapt. Bij de beoordeling van de Aflevering op basis van het classificatiesysteem door de Klachtencommissie is kennelijk de classificatie 16 naar voren gekomen door beantwoording van de vragen 3.3.7 en 3.4.1 met ‘1 keer of vaker’. Bij vraag 3.3.7 staat een aantal scènes als voorbeeld voor hevige griezeleffecten. Genoemd worden: de man met de bijl in ‘The Shining’, de douchescène in ‘Psycho’, de aanvallen van de vogels in ‘The Birds’ en de moordenaar in ‘The Silence of the Lambs’. Deze zeer angstaanjagende scènes, die overigens ook nog eens uit heel enge films komen, kunnen niet op één lijn gezet worden met de gewraakte scène in de Aflevering van een overigens vrij onschuldige sciencefiction tienerserie. De gewraakte scènes uit de Aflevering zijn qua hevigheid absoluut niet te vergelijken met de als voorbeeld genoemde scènes. Maar ook de Aflevering in haar geheel (en dus de context van de scènes) waarin grotendeels een futuristische, sciencefictionachtige sfeer heerst, is niet te vergelijken met de films waarnaar Kijkwijzer verwijst.
Toegegeven dat de door de Klachtencommissie genoemde scènes dus wellicht griezelig zijn en niet geschikt voor kinderen van 6 jaar, heeft Opposant zich geheel niet kunnen vinden in de stelling dat de scènes niet geschikt zouden zijn voor kinderen in de leeftijdscategorie 12-16 jaar. De Serie (en ook de Aflevering) is qua opzet, spanning en sfeer duidelijk een tienerprogramma en niet een programma voor personen van ouder dan 16. Ook de gewraakte scènes leiden qua hevigheid niet tot een andere conclusie. Een redelijke beoordeling van de Aflevering leidt dan ook tot de conclusie dat de classificatie maximaal ‘let op met kinderen tot 12 jaar’ (12) en geen 16 zou moeten zijn. Opposant heeft de Commissie van Beroep daarom verzocht de classificatie vast te stellen op 12 jaar en de opgelegde boete hierop aan te passen.
Bij beslissing van 14 mei 2007 heeft de Commissie van Beroep aangegeven het eens te zijn met de door de Klachtencommissie uitgevoerde classificatie. Ook de Commissie is van mening dat er beelden zijn van zeer angstige mensen, dat er sprake is van hevige griezeleffecten en dat de angstwekkende situaties zich afspelen in een realistische omgeving.
De Sanctierichtlijn zegt onomwonden dat indien de originele classificatie, in deze 6, en het oordeel van de Klachtencommissie twee of meer leeftijdsclassificaties verschillen, de formule A = 6 punten (inhoudelijke overtreding, namelijk de classificatie is incorrect) is, wat resulteert in een bedrag van € 12.000, -.
Opposant heeft echter een correcte steekproef uitgevoerd. De steekproef is door het NICAM geïntroduceerd en inmiddels een geaccepteerde manier geworden van het classificeren van een serie. Deze vorm van classificeren brengt wel met zich mee dat de organisatie meer risico loopt op foute classificaties. Niet iedere aflevering wordt in het classificatieproces meegenomen. Wanneer de klacht vervolgens een aflevering betreft die niet in de steekproef is geïncorporeerd, is er volgens de Commissie van Beroep geen sprake van directe verwijtbaarheid. De Commissie van Beroep ziet hier een duidelijk verschil met de classificatie van andersoortige audiovisuele producten, zoals programma’s of films, waar door het NICAM niet de mogelijkheid tot het nemen van een steekproef is gegeven en die volledig bekeken en geclassificeerd dienen te worden.
De Commissie van Beroep heeft dan ook geoordeeld dat de Klachtencommissie dit onderscheid ten onrechte niet heeft meegenomen in haar eindoordeel. De Klachtencommissie had, ondanks het gegeven dat Opposant verantwoordelijk is voor wat zij uitzendt, in casu wel de correctiefactor kunnen toepassen teneinde de hoogte van de boete te verlagen. Nu zij dat naar het oordeel van de Commissie van Beroep ten onrechte heeft nagelaten, heeft zij de zaak naar de Klachtencommissie terugverwezen en haar verzocht haar beslissing van 23 februari 2007 omtrent de vaststelling van de boete met inachtneming van de beoordeling van de Commissie van Beroep opnieuw te bezien.
3. De uitspraak van de Klachtencommissie d.d. 6 augustus 2007 na verwijzing
Na verwijzing heeft de Klachtencommissie bij uitspraak van 6 augustus 2007 de boete van
€ 12.000, -, zoals door haar eerder opgelegd in haar uitspraak van 23 februari 2007, gehandhaafd.
De Commissie van Beroep heeft aangegeven dat er geen sprake is van directe verwijtbaarheid van Opposant wanneer een klacht een aflevering betreft die terecht
niet in de steekproef is geïncorporeerd. De Klachtencommissie is daarentegen van oordeel dat directe verwijtbaarheid in casu in het geheel geen rol speelt nu Opposant conform artikel 2.1 Deelreglement Televisie te allen tijde verantwoordelijk is voor hetgeen in haar zendtijd wordt uitgezonden. De eigen verantwoordelijkheid ziet naar het oordeel van de Klachtencommissie ook toe op die gevallen waar een aflevering geen deel heeft uitgemaakt van de beoordeling/classificatie steekproef van een serie. De Klachtencommissie is stellig van oordeel dat zij de vrijheid heeft om een boete op te leggen in het geval van een gegronde klacht, ook wanneer het een aflevering betreft die geen deel uit heeft gemaakt van de steekproef.
De opmerking van de Commissie van Beroep dat de correctiefactor toegepast had moeten worden om in deze een verlaging van de boete te bewerkstelligen, wijst de Klachtencommissie van de hand. Haar bevoegdheid is in deze volledig discretionair.
4. De tweede procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van de Klachtencommissie van 6 augustus 2007 opnieuw in beroep gegaan bij beroepschrift van 3 september 2007, bij de Commissie van Beroep op dezelfde datum binnengekomen.
De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 31 oktober 2007, alwaar namens Opposant is verschenen mevrouw mr. H.H.J. Verhagen.
Klaagster in eerste aanleg, mevrouw Wijnbergen, heeft op het verzoek van het bureau van het NICAM alsnog te reageren op het beroepschrift van Opposant aangegeven zich hier niet meer in te willen mengen.
De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie, evenals op het behandelde ter zitting.
5. De gronden voor het tweede hoger beroep
Tegen de tweede uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift de volgende, enigszins verkorte gronden aan. Het volledige beroepschrift, als ook de eerdere verweren, worden als ingelast beschouwd.
De Klachtencommissie heeft haar eerdere uitspraak d.d. 23 februari 2007 gehandhaafd en beroept zich op haar vrijheid om een boete op te leggen, ook indien directe verwijtbaarheid niet aanwezig is. Opposant kan zich niet vinden in de uitspraak van de Klachtencommissie en de hoogte van deze boete.
Bovendien heeft Opposant bezwaren tegen de classificatie 16 die de Klachtencommissie aan de Aflevering heeft toegekend en welke classificatie door de Commissie van Beroep is bekrachtigd. Deze bezwaren heeft Opposant in het vorige stadium van de procedure niet kenbaar kunnen maken, omdat zij de eerste uitspraak van de Commissie van Beroep en de terugverwijzing naar de Klachtencommissie inclusief een termijn voor het kenbaar maken van bezwaren, nimmer heeft ontvangen. Bij navraag door Opposant over de termijn van de uitspraak bij het NICAM bleek dat de terugverwijzing en de daaropvolgende behandeling door de Klachtencommissie reeds hadden plaatsgevonden.
Zowel de Klachtencommissie als de Commissie van Beroep is van mening dat in de Serie hevige griezeleffecten voorkomen. De Commissie van Beroep merkt daarbij op dat de griezeleffecten wellicht niet zo hevig zijn als de in het classificatiesysteem genoemde voorbeelden, maar dat deze toch als heftig te bestempelen zijn. Opposant is het met deze stelling niet eens. Opnieuw verwijst zij, net als in haar eerdere beroepschrift d.d. 6 april 2007, naar de voorbeelden in het classificatiesysteem van scènes met hevige griezeleffecten (‘Psycho’, ‘Silence of the Lambs’ en ‘Child’s Play’) en scènes waarin de griezeleffecten niet als hevig worden beschouwd (‘Raiders of the Lost Arc’, ‘Buffy the Vampire Slayer’, en ‘Charmed’). Opposant blijft bij haar standpunt dat de gewraakte scènes qua spanningsboog en hevigheid dichter bij de griezeleffecten van ‘Buffy’ en ‘Charmed’ liggen dan bij de hiervoor genoemde films. Opposant zou tijdens de zitting graag in de gelegenheid gesteld willen worden om dit standpunt toe te lichten middels het tonen van een compilatie van scènes uit de genoemde films en series.
De mogelijkheid om een serie middels een steekproef te classificeren, is in het leven geroepen omdat het voor omroepen onmogelijk bleek om iedere afzonderlijke aflevering, van iedere serie die wordt uitgezonden, te classificeren.
Opposant heeft de Serie op basis van een steekproef en volgens de regelgeving van het NICAM geclassificeerd. Opposant heeft zich daarbij gehouden aan het voorgeschreven aantal en de nummers van de afleveringen en heeft daarmee voldaan aan haar zorgplicht ten aanzien van de classificatie van de Serie.
Tegen de achtergrond van het seriebeleid en de correct uitgevoerde steekproef is de redenering van de Klachtencommissie dat enerzijds Opposant verantwoordelijk blijft voor alle door haar aangeboden televisieprogramma’s, en dat anderzijds de verwijtbaarheid voor het uitzenden voor een televisieprogramma op een verkeerd tijdstip niet relevant is, onbegrijpelijk. Deze redenering is bovendien in strijd met artikel 13.2 van het Klachtreglement waarin bepaald is dat de Klachtencommissie bij het opleggen van een sanctie rekening dient te houden met onder andere het handelen en het nalaten van Beklaagde/Opposant en de mate van verwijtbaarheid.
De Commissie van Beroep heeft in haar uitspraak terecht opgemerkt dat de directe verwijtbaarheid, ten aanzien van het uitzenden van een niet geclassificeerde aflevering in een serie die overigens middels een steekproef wel geclassificeerd is, niet aanwezig is en dat hiermee rekening gehouden dient te worden bij het opleggen van een sanctie.
Op grond van het bovenstaande concludeert Opposant dat de classificatie van de Aflevering vastgesteld dient te worden op 12 en dat Opposant, gezien de juiste uitvoering van de steekproef, geen blaam treft ten aanzien van de uitzending van de Aflevering. Opposant verzoekt de Commissie van Beroep om de zaak zelf af te doen, de classificatie van de Aflevering vast te stellen op 12, en gezien de afwezigheid van directe verwijtbaarheid een boeteverlagende correctiefactor toe te passen.
6. De behandeling ter zitting
De vice-voorzitter stelt de vertegenwoordiger van Opposant op de hoogte van de gewijzigde samenstelling van de Commissie van Beroep, nu de voorzitter van de Commissie plotseling verhinderd was deze zitting bij te wonen. Vertegenwoordiger van Opposant geeft aan daar geen enkel bezwaar tegen te hebben.
De vice-voorzitter deelt het beroep van Opposant in drieën. Allereerst klaagt Opposant opnieuw de classificatie 16 voor de Aflevering aan. Ten tweede heeft zij in het beroepschrift aangegeven haar bezwaren niet eerder kenbaar gemaakt te hebben, omdat zij de uitspraak van de Commissie van Beroep en de terugverwijzing naar de Klachtencommissie nimmer heeft mogen ontvangen. Tot slot is Opposant het oneens met de sanctie wegens de afwezigheid van directe verwijtbaarheid.
De vertegenwoordiger van Opposant voert aan dat het NICAM een kader aangeeft. Er is een leidraad voor producties die wel of niet een 16 classificatie dienen te krijgen (‘Child’s Play’ en ‘The Exorcist’ enerzijds tegen ‘Buffy’ en ‘Star Trek’ anderzijds). De Aflevering is, zowel qua spanningsboog als qua griezeleffecten, eerder te vergelijken met ‘Buffy’ en ‘Charmed’. Ter ondersteuning van het betoog laat vertegenwoordiger van Opposant scènes zien uit de genoemde films en series, die als voorbeelden worden genoemd in de vragenlijst van het NICAM. De vertegenwoordiger van Opposant meent dat de griezeleffecten bij ‘The Exorcist’ en ‘Child’s Play’ harder aankomen door de opbouw en de context van de films.
Vervolgens geeft Opposant aan dat zij iets heeft gedaan wat toegestaan is, namelijk het nemen van een steekproef. Er is derhalve geen sprake geweest van opzet, van nalatigheid of van verwijtbaarheid. Er is een soort risicoaansprakelijkheid en in dat opzicht is de sanctie onredelijk hoog.
De vice-voorzitter merkt op dat de Commissie van Beroep in haar eerdere uitspraak het type griezeleffect heeft meegewogen. Het gegeven van een insect of monster dat uit iemands mond kruipt en er bij iemand anders weer inkruipt, is zeer confronterend. Bij Kijkwijzer wordt er voorts puur gekeken naar het beeld. De beelden uit ‘The Exorcist’ staan mogelijk verder van de kijker af dan de beelden van de vrouw met het insect uit de mond, omdat het meisje in ‘The Exorcist’ een vreemde gedaante heeft aangenomen.
7. De beoordeling
De Commissie van Beroep houdt vast aan haar eerdere beslissing van 14 mei 2007, met dien verstande dat zij de onderhavige zaak niet meer terugverwijst naar de Klachtencommissie, doch zelf afhandelt.
De classificatie van de Aflevering is 16, vooral op basis van de hevige griezeleffecten. Zoals de Commissie van Beroep tijdens de behandeling ter zitting reeds kenbaar heeft gemaakt, heeft zij het type griezeleffect meegewogen. Het uit de mond kruipen van het monsterlijke, groene insect is extreem confronterend omdat het bij kijkers een reactie van (fysieke) walging oproept.
De Commissie van Beroep is, evenals de Klachtencommissie, de mening toegedaan dat Opposant aansprakelijk is voor hetgeen door haar wordt uitgezonden. In artikel 2.1 Deelreglement Televisie staat opgenomen dat de omroeporganisatie vorm en inhoud bepaalt van haar programma en verantwoordelijk is voor wat binnen haar zendtijd wordt uitgezonden. De Commissie van Beroep heeft reeds in haar eerdere uitspraak d.d. 14 mei 2007 aangegeven dat er een onderscheid kan worden aangebracht in de sanctionering van foutieve classificaties van films of andersoortige programma’s, waar de mogelijkheid tot het nemen van een steekproef niet is gegeven en series waar deze optie wel bestaat. Artikel 9 van genoemd reglement bepaalt dat de omroeporganisatie een serie mág classificeren op basis van een steekproef. Daar gebruik van maken, brengt voor de omroeporganisatie en haar verantwoordelijkheid in de zin van voornoemd artikel 2.1 een bepaald risico met zich mee.
In de Sanctierichtlijn van het NICAM, vastgesteld op 9 september 2004, onder C, staat opgenomen dat de correctiefactor door de Klachtencommissie per geval wordt bepaald. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor naar boven, dan wel naar beneden worden bijgesteld. Vervolgens wordt in de Sanctierichtlijn expliciet vermeld dat het gegeven dat de omstreden audiovisuele productie een aflevering is van een serie en het Seriebeleid correct is uitgevoerd één van de factoren is die bij het bepalen van de correctiefactor een rol kan spelen
De Serie bestaat uit vijf seizoenen. In het Seriebeleid staat opgenomen dat de steekproef voor een serie ieder seizoen opnieuw moet worden uitgevoerd. Ratio hierachter is dat series in de loop der tijd kunnen veranderen en dat dan ook de classificatie hier op dient te worden aangepast. De Aflevering behoort tot seizoen drie en de steekproef over dit seizoen is door Opposant correct uitgevoerd; dat is niet in het geding. De gegronde klacht betreft de classificatie van een aflevering, welke conform het Seriebeleid van het NICAM niet in de steekproef over dat seizoen hoefde te worden meegenomen.
De Commissie van Beroep is de mening toegedaan dat het in het onderhavige geval voor Opposant redelijkerwijs niet voorzienbaar was dat er in het derde seizoen van de Serie sprake zou zijn van een aflevering die inhoudelijk, althans volgens de criteria van Kijkwijzer, zou afwijken van de overige afleveringen binnen dat seizoen. De Commissie heeft de inhoudelijke beschrijving van de Serie, van de afzonderlijke seizoenen (één t/m vijf) en van de afleveringen geraadpleegd op de volgende websites: www.sfseries.nl, www.sliders.net en www.IMDb.com. Daarnaast is de internationale Wikipedia als onafhankelijke bron gebruikt om informatie over de Serie, seizoenen en afleveringen te vergaren. De Commissie van Beroep heeft uit genoemde bronnen de conclusie getrokken dat de Serie niet zozeer homogeen is, doch dat de verschillende seizoenen ieder op zich homogeen te noemen zijn en afleveringen bevatten met vergelijkbare strekking.
De Commissie is derhalve van mening dat de beslissing van Opposant seizoen drie van de Serie te classificeren middels een steekproef geen grote mate van verwijtbaarheid heeft opgeleverd. Dat dient volgens de Commissie wel degelijk in het eindoordeel te worden meegewogen. Deze mogelijkheid is, zoals boven al vermeld, de Klachtencommissie in het Seriebeleid ook expliciet gegeven.
Nu er in casu geen sprake is van een grote mate van verwijtbaarheid blijft de Commissie van Beroep bij haar eerdere oordeel de correctiefactor vast te moeten stellen op 0,5, waardoor de boete uitkomt op € 6.000, -.
De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende:
Bekrachtigt de beslissing van de Klachtencommissie van het NICAM van 23 februari 2007 voor zover het betreft de classificatie van de Aflevering, doch vernietigt de door de Klachtencommissie in haar beslissing van 6 augustus 2007 gehandhaafde boete van € 12.000, - wegens het ten onrechte niet toepassen van de correctiefactor en zet deze om in een boete van € 6.000, -.
Hilversum, 4 februari 2008
