Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: bioscoopfilm ‘UP’, hierna te noemen: de Film
1. De spoedprocedure
Klaagster heeft op 16 oktober 2009 een klacht ingediend over de Film, aangevuld bij e-mail van 22 oktober 2009. De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen. Beklaagde heeft bij e-mail van 29 oktober 2009 verweer gevoerd. De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 30 oktober 2009. Klaagster heeft, na deugdelijke oproeping, geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten. Beklaagde is ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Film gaat over een bejaarde meneer Fredricksen die na de dood van zijn vrouw een ballonvaart maakt. De Film is door Beklaagde geclassificeerd met behulp van het NICAM classificatieformulier. De Film heeft de classificatie Alle Leeftijden (AL). Voor de Film in roulatie ging, heeft Beklaagde uit eigen beweging advies gevraagd aan het Bureau van het NICAM omtrent de correcte classificatie van de Film. Dit advies is gegeven en strekte ertoe de Film te classificeren als ‘let op met kinderen tot 6 jaar’ op basis van de inhoudscategorieën geweld en angst.
3. De klacht
Klaagster heeft de Film met haar twee zoons van viereneenhalf en zeseneenhalf bekeken. Klaagster dacht dat dat moest kunnen omdat de Film AL heeft. Ook uit de filmomschrijving maakte Klaagster op dat het een leuke film was. De beide jongens vonden het echter een enge film, de jongste zoon huilde en de oudste zoon wilde naar huis. Klaagster is van mening dat een film best even spannend mag zijn, maar dit was echt te veel spanning met een vliegend huis in een onweersbui, knappende ramen, servies dat kapot viel, vervolgens bloeddorstige honden in een donker bos etcetera. Klaagster vindt dat deze Film geen AL classificatie zou moeten hebben.
4. Het verweer
In het verweerschrift voert Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde is van mening dat noch het huis in de onweersbui, noch een stukvallend servies, noch de knappende ramen op zich elementen zijn, die volgens de Kijkwijzer vragenlijst aanleiding geven tot een hogere leeftijdsclassificatie dan AL.
De ‘bloeddorstige honden’ kunnen in de Kijkwijzervragenlijst onder de vraag ‘dieren die zich dreigend gedragen’ vallen. Beklaagde heeft gemeend bij het invullen van de vragenlijst dat de met gekke stemmetjes pratende en met elkaar komisch bekvechtende honden, ondanks de bij momenten duidelijk aanwezige achtervolgingsscènes, bezwaarlijk als dieren die zich dreigend gedragen in de meest enge betekenis van deze vraag kunnen en moeten beschouwd worden. Volgens Beklaagde wordt dit ‘de facto’ onderschreven door de tienduizenden 3, 4 en 5 jarigen die zich ongetwijfeld onder de tot op heden ruim 500.000 toeschouwers bevonden moeten hebben en die de Film wel goed verteerd hebben.
De Film kan voor sommige kinderen onder de 6 jaar eng zijn, getuige de reactie van de kinderen van Klaagster. De Film is daarmee naar de mening van Beklaagde echter absoluut niet schadelijk voor kinderen jonger dan 6. De keuringscommissies en classificatiesystemen in alle andere Europese landen kwamen tot dezelfde conclusie.
5. De mondelinge behandeling
Beklaagde is van mening dat de honden die in de Film voorkomen niet ‘bloeddorstig’ zijn. Desgevraagd antwoordt Beklaagde dat er sprake is van een slapstickcontext als het niet realistisch is. Dat is hier het geval. Honden kunnen niet praten. De honden in de Film hebben een band om, hebben gekke stemmetjes en reageren anders dan echte honden. Dit is volgens Beklaagde slapstick. Beklaagde is van mening dat er in de Film geen dieren voorkomen die zich dreigend gedragen.
Naar aanleiding van een opmerking van een lid van de Klachtencommissie zal Beklaagde intern communiceren dat de Film niet in alle Europese landen AL heeft. Zo heeft de Film in Portugal 4, Zweden 7 en Noorwegen 7.
Beklaagde classificeert met grote zorg maar het Kijkwijzersysteem biedt mogelijkheid voor eigen interpretaties. Beklaagde hoopt het systeem te kennen en neemt het serieus. Om die reden heeft Beklaagde vooraf aan het Bureau van het NICAM ook advies gevraagd over de classificatie. Beklaagde heeft het advies van het Bureau van het NICAM om de film de classificatie ‘let op met kinderen tot 6 jaar’ op basis van de inhoudscategorieën geweld en angst mee te geven, niet opgevolgd omdat zij de honden niet dreigend genoeg vindt.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht.
De Klachtencommissie heeft de thans geldende vragenlijst toegepast op de Film en behandelt hieronder de relevante vragen. Vraag 1.1. (Alle Leeftijden – Productie) heeft Beklaagde naar het oordeel van de Klachtencommissie terecht met ‘nee’ ingevuld. Deze vraag mag namelijk slechts met ‘ja’ worden ingevuld als de productie helemaal vrij is van schadelijke elementen. Vraag 1.2.1. (Is het product een tekenfilm of animatie?) moet met ‘ja’ worden beantwoord. In de categorie angst moet vraag 3.13.1. (Komen er beelden voor van fantasiewezens, transformaties of dieren die zich dreigend gedragen of er dreigend uitzien?) met '1 keer of vaker' beantwoord worden. Beklaagde heeft deze vraag met ‘nooit’ beantwoord. De Klachtencommissie is van mening dat er in de Film herhaaldelijk honden te zien zijn die zich dreigend gedragen, onder andere bij de scène waarin de honden grommen, hun tanden laten zien en blaffen om ervoor te zorgen dat meneer Fredricksen en Russell naar de zeppelin van Charles Muntz gaan en de honden meneer Fredricksen en Russel omsingelen. De Klachtencommissie wijst eveneens op de scène waarin de honden meneer Fredricksen, Russel, Kevin en Dug achtervolgen als zij uit de zeppelin van Charles Muntz weten te ontsnappen. Ook in deze scène grommen de honden en laten zij hun tanden zien.
Bovenstaande beantwoording brengt de classificatie wat betreft angst op 6. De Klachtencommissie is bevoegd de classificatieresultaten van audiovisuele producten ‘ambtshalve’ te beoordelen. Met andere woorden, de Klachtencommissie is bevoegd de gehele Film in haar beoordeling mee te nemen, dus ook scènes waar niet expliciet over is geklaagd.
In de inhoudscategorie geweld moet vraag 2.2.1. (Komen in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hier onder andere op het gevecht waarbij Charles Muntz meneer Fredricksen met een zwaard te lijf gaat en voorts de scène waarbij meneer Fredricksen met zijn looprekje de bouwvakker bij de brievenbus slaat. Beklaagde heeft deze vraag eveneens met ‘1 keer of vaker’ beantwoord.
De vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘nooit’ beantwoord worden. Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet met ‘ja’ beantwoord worden. Beklaagde heeft bij deze vraag ingevuld dat er ‘nooit’ beelden van verwondingen in de Film te zien zijn. De Klachtencommissie is van mening dat onder andere de hoofdwond die de bouwvakker heeft nadat hij door meneer Fredricksen geslagen is, een verwonding is in de zin van de vragenlijst van Kijkwijzer. Vraag 2.7.1. (Vindt al het geweld plaats in een slapstick-context?) moet met ‘nee’ worden beantwoord. Beklaagde heeft deze vraag met ‘ja’ beantwoord. Weliswaar is bijvoorbeeld het fragment waarin een van de honden met een gek stemmetje praat komisch, de overige scènes zoals de scène van Charles Muntz met het zwaard is naar het oordeel van de Klachtencommissie niet komisch bedoeld maar een geweldsscène zonder slapstick-context. De beantwoording van bovengenoemde vragen leidt tot de classificatie 6 op basis van geweld.
Ambtshalve geeft de Klachtencommissie Beklaagde in overweging om vraag 2.2.1. met ‘1 keer of vaker’ te beantwoorden en vraag 2.5.1. met ‘ja’ te beantwoorden, waardoor de classificatie van de Film uitkomt op 6, op basis van geweld en angst.
Nu de Klachtencommissie zich slechts ambtshalve uit kan spreken over de inhoudscategorie geweld, kan zij deze beoordeling voor wat betreft de inhoudscategorie geweld slechts in overweging meegeven aan Beklaagde. Volgt Beklaagde hetgeen de Klachtencommissie in overweging geeft niet, dan heeft het binnen het kader van de onderhavige klacht geen consequenties voor Beklaagde en zal dit op zichzelf derhalve niet kunnen leiden tot enige sanctie zoals genoemd in artikel 13 van het Klachtenreglement van het NICAM. Beklaagde moet zich dan wel bewust zijn van het risico dat er opnieuw een klacht over de Film kan worden ingediend, die ter beoordeling van de Klachtencommissie kan komen. De overige inhoudscategorieën zijn op de Film niet van toepassing.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond. De classificatie van de Film dient uit te komen op 6 op basis van angst.
Ambtshalve geeft de Klachtencommissie Beklaagde in overweging om het oordeel van de Klachtencommissie te volgen ook voor wat betreft de inhoudscategorie geweld, waardoor de classificatie uitkomt op 6 op basis van geweld en angst. Beklaagde dient de classificatie te communiceren met de DVD distributeur zodat bij de eerstvolgende release van de DVD de inlay de nieuwe classificatie vertoont.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken (onder andere klachtnr. 090216.01 'Bolt' en 070527.01b ‘Pirates of the Carribbean’) tegen Beklaagde een klacht gegrond is verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn. De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Film is fout geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende filmdistributeur, waarvoor elke punt € 2000, - bedraagt. Nu de leeftijdscategorie verhoogd wordt van AL naar 6 op basis van twee inhoudscategorieën (geweld en angst), brengt dit voor Beklaagde een boete met zich mee van € 4000, -. Echter, de Klachtencommissie heeft over de categorie geweld ambtshalve geoordeeld, en deze wordt bij het vaststellen van de boete buiten beschouwing gelaten. De onderhavige overtreding brengt volgens de Sanctierichtlijn voor Beklaagde dan ook een boete van € 2000,- met zich mee.
In bovengenoemde Sanctierichtlijn staat opgenomen dat de Klachtencommissie de mogelijkheid heeft de correctiefactor toe te passen. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor hoger dan wel lager dan 1 worden vastgesteld. De Klachtencommissie is van mening dat er een aanleiding is voor het toepassen van de correctiefactor. Bij het vaststellen van de correctiefactor laat de Klachtencommissie meewegen dat het de tweede keer binnen een jaar is ( klachtnr. 090216.01 ‘Bolt’ d.d. 20 maart 2009) dat een klacht over een Film van Beklaagde gegrond is verklaard op vrijwel identieke gronden (een verhoging van de leeftijdscategorie van AL naar 6). Ook laat de Klachtencommissie meewegen dat Beklaagde op eigen initiatief advies over de classificatie van de Film heeft gevraagd aan het Bureau van het NICAM en het advies van het Bureau om de Film te herclassificeren van AL naar ‘let op met kinderen tot 6 jaar’ op basis van geweld en angst, niet heeft opgevolgd.
De Klachtencommissie stelt de correctiefactor vast op 3 waardoor de boete voor Beklaagde € 6000,- bedraagt.
Het hierboven genoemde bedrag van € 6000,- dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden. Gezien het feit dat er sprake is van een spoedprocedure omdat de Film momenteel in de bioscopen draait, heeft de Klachtencommissie Beklaagde onmiddellijk na de zitting, 30 oktober 2009, per email door middel van een verkorte beslissing van de Klachtencommissie op de hoogte gesteld van deze uitspraak. Beklaagde heeft tot uiterlijk 6 november 2009, dat is binnen zeven dagen na het verzenden van de verkorte beslissing per email de tijd om alle maatregelen te nemen die ertoe leiden dat de onjuiste leeftijdsclassificatie AL ongedaan wordt gemaakt en wordt omgezet in de leeftijdsclassificatie 6 in combinatie met het inhoudspictogram voor angst en bij voorkeur ook het inhoudspictogram voor geweld.
Beklaagde dient uiterlijk 6 november 2009, dat is binnen zeven dagen na het verzenden van de verkorte beslissing per email de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie zelf alsnog door middel van het invullen van het classificatieformulier in te voeren in de database van het NICAM. De Klachtencommissie is van oordeel dat Beklaagde in ieder geval de maatregel dient te nemen om uiterlijk 6 november 2009, dat is binnen zeven dagen na het verzenden van de verkorte beslissing per email een brief te sturen naar de DVD distributeur met het verzoek om met betrekking tot de release op DVD de door de Klachtencommissie toegekende classificatie 6, met het inhoudspictogram voor angst en ambtshalve het inhoudspictogram voor geweld te hanteren. Beklaagde dient de DVD distributeur in de brief te wijzen op de verplichting van de DVD distributeur om de classificatie over te nemen bij het uitbrengen van de DVD conform artikel 4 van het Algemeen Reglement. Het bureau van het NICAM dient uiterlijk 6 november, dat is binnen zeven dagen na het verzenden van de verkorte beslissing per email een kopie van de betreffende brief ontvangen te hebben.
De Klachtencommissie legt bovengenoemde maatregelen op onder verbeurte van een dwangsom van € 1000,- per dag, te rekenen vanaf 6 november 2009 dat is zeven dagen na het verzenden van de verkorte beslissing per email, met een maximum van € 25.000,-.
Conform artikel 13 lid 1 onder e Reglement van Klachten heeft de Klachtencommissie de bevoegdheid om de uitspraak te publiceren, wanneer naar het oordeel van de Klachtencommissie de omstandigheden van het geval een dergelijke publicatie rechtvaardigen, door kennisgeving aan alle naar het inzicht van de Klachtencommissie belanghebbende derden. De Klachtencommissie is van oordeel dat het in redelijkheid noodzakelijk is om van deze bevoegdheid gebruik te maken om het optreden van schade bij kinderen jonger dan zes jaar zo veel als mogelijk te voorkomen.
Mede gelet op het feit dat de Film nu in de bioscoop draait, wordt door publicatie bewerkstelligd dat het voor belanghebbenden waaronder ouders/opvoeders en kinderen kenbaar is dat de Film de classificatie 6 heeft. Conform artikel 14 lid 2 Reglement van Klachten heeft de Klachtencommissie de bevoegdheid, om al dan niet op verzoek van één der partijen, haar eigen beslissing, voorzover naar haar oordeel redelijkerwijs noodzakelijk, uitvoerbaar bij voorraad te verklaren. Dit betekent dat er aan haar beslissing direct gevolg dient te worden gegeven. In de onderhavige kwestie ten aanzien van de Film, doch in alle gevallen waar een bioscoopfilm in het geding is, is de Klachtencommissie de mening toegedaan dat het in redelijkheid noodzakelijk is om van deze bevoegdheid gebruik te maken. Op deze manier wil de Klachtencommissie voorkomen dat de Film in bioscopen met een verkeerde classificatie wordt vertoond en voorts in de follow up van DVD met verkeerde pictogrammen op de markt wordt gebracht.
De Klachtencommissie verklaart deze uitspraak dan ook uitvoerbaar bij voorraad. Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 4 november 2009
Beslissing van de Commissie van Beroep van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
1. De uitspraak van de Klachtencommissie
Bij beslissing van 4 november 2009 heeft de Klachtencommissie van het NICAM de klacht van Klaagster in eerste aanleg d.d. 16 oktober 2009, aangevuld per e-mail op 22 oktober 2009, met betrekking tot de Film beoordeeld. De klacht richt zich op de inhoudscategorie angst. Klaagster in eerste aanleg heeft aangegeven de Film bekeken te hebben met haar zonen van viereneenhalf en zeseneenhalf. Zij dacht dat dat moest kunnen, gezien de classificatie ‘Niet Schadelijk / Alle Leeftijden’ (AL). Ook uit de omschrijving van de Film, maakte zij dat op. Beiden zonen vonden het een enge film. Klaagster in eerste aanleg vindt dat een film best even spannend mag zijn, maar dit was teveel. Zij zijn voor het einde van de Film weggegaan.
De Film is op 6 augustus 2009 door Opposant geclassificeerd aan de hand van classificatieformulier 6.2 en is uitgekomen op AL. De Klachtencommissie heeft de Klaagster ontvankelijk en de klacht gegrond verklaard. Om de juiste classificatie vast te kunnen stellen, heeft de Klachtencommissie het huidige classificatieformulier, versie 6.2, zelf op de Film toegepast. De classificatie van de Film is geworden ‘let op met kinderen tot 6 jaar’ (6) op basis van de inhoudscategorie angst. Vraag 3.13.1. (Komen er beelden voor van fantasiewezens, transformaties of dieren die zich dreigend gedragen of er dreigend uitzien?) is door de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ beantwoord.
Geweld is in de klacht niet genoemd. Echter, de Klachtencommissie heeft ambtshalve ook geoordeeld over de inhoudscategorie geweld. Zij is van mening dat vraag 2.2.1. (Komen in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord moet worden. De Klachtencommissie heeft Opposant in overweging gegeven om de classificatie 6 op basis van angst aan te vullen met de inhoudscategorie geweld.
De Klachtencommissie is conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement overgegaan tot het opleggen van een boete aan Opposant, nu er in eerdere uitspraken, waaronder ‘Bolt’ (klachtnummer: 090216.01) en ‘Pirates of the Carribean’ (klachtnummer: 070527.01b) tegen Opposant klachten gegrond zijn verklaard en sancties zijn opgelegd.
Bij de berekening van de boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn. De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke Overtredingen’; de Film is verkeerd geclassificeerd. Opposant is een landelijk opererende filmdistributeur, waarvoor één punt € 2.000, - is. Nu de leeftijdsclassificatie verhoogd wordt van AL naar 6 op basis van de inhoudscategorie angst (geweld is alleen ambtshalve beoordeeld) brengt dit voor Opposant in basis een boete van € 2.000, - met zich mee.
De Klachtencommissie heeft echter aanleiding gevonden de correctiefactor toe te passen nu het de tweede keer is binnen één jaar dat een klacht over een film van Opposant op vrijwel identieke gronden gegrond is verklaard. Ook in de uitspraak inzake ‘Bolt’ is de leeftijdsclassificatie verhoogd van AL naar 6.
Daarnaast heeft de Klachtencommissie meegewogen dat Opposant op eigen initiatief advies heeft gevraagd over de classificatie van de Film aan het bureau van het NICAM en vervolgens het advies de Film te herclassificeren van AL naar 6 op basis van geweld en angst niet heeft opgevolgd. De Klachtencommissie heeft de correctiefactor vastgesteld op 3, waardoor de boete voor Opposant is uitgekomen op € 6.000, -.
Omdat er sprake is van een spoedprocedure heeft de Klachtencommissie Opposant direct na de zitting op 30 oktober 2009 een verkorte beslissing gemaild. Daarin is Opposant zeven dagen (tot 6 november 2009) de tijd gegeven alle maatregelen te nemen die ertoe leiden dat de onjuiste leeftijdsclassificatie ongedaan wordt gemaakt, de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie zelf in te voeren in de database van het NICAM en de DVD-distributeur met het oog op de DVD-release via een brief op de hoogte te stellen van de nieuwe classificatie en tot slot een kopie van die brief aan het bureau ter beschikking te stellen. Deze maatregelen zijn opgelegd onder verbeurte van een dwangsom van € 1.000, - per dag, te rekenen vanaf 6 november 2009, met een maximum van € 25.000, -.
Voorts heeft de Klachtencommissie conform artikel 13 lid 1 onder e van het Klachtenreglement geoordeeld dat het door de omstandigheden van het geval gerechtvaardigd is om haar uitspraak te publiceren. Mede gelet op het feit dat de Film nog volop in de bioscoop draait, wordt door publicatie bewerkstelligd dat het voor belanghebbenden kenbaar is dat de classificatie van de Film 6 is. Conform artikel 14 lid 2 Klachtenreglement heeft de Klachtencommissie haar uitspraak uitvoerbaar bij voorraad verklaard, om te voorkomen dat de Film in de follow up naar DVD met een verkeerde classificatie op de markt wordt gebracht. De verkorte beslissing is gemaild op 30 oktober 2009. Afschrift van de volledige beslissing is aan partijen verzonden op 4 november 2009.
2. De procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van 4 november 2009 in beroep gekomen bij beroepschrift van 12 november 2009, bij de Commissie van Beroep op dezelfde datum binnengekomen.
De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 16 november 2009, alwaar namens Opposant is verschenen. Klaagster in eerste aanleg heeft op verzoek van het bureau van het NICAM alsnog te reageren op het beroepschrift aangegeven het erg jammer te vinden dat Opposant in beroep is gegaan. Zij is blij met de uitspraak van de Klachtencommissie en hoopt dat hierdoor andere kinderen deze nare ervaring bespaard blijft. In deze tijd en maatschappij worden kinderen steeds vaker blootgesteld aan beelden en informatie uit diverse media. Een kind kan niet zelf aangeven of inschatten of dit wel geschikt is. Daarom vindt Klaagster in eerste aanleg het van groot belang dat kinderen hiertegen beschermd worden. Zij zal niet bij de zitting aanwezig zijn. De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie, evenals op het behandelde ter zitting.
3. De gronden voor het hoger beroep
Tegen de uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift de volgende, enigszins verkorte, gronden aan. Het volledige beroepschrift, als ook het eerdere verweerschrift, worden als ingelast beschouwd. Het spijt Opposant te moeten vaststellen dat de Klachtencommissie de aangereikte argumenten geheel naast zich neer heeft gelegd. Opposant doet daarom een beroep op het gezonde verstand van de leden van de Commissie van Beroep om tot andere inzichten te komen.
De Film de classificatie 6 op basis van angst en geweld toebedelen, zou immers betekenen dat deze beslissing perfect kan worden toegevoegd aan het groeiende rijtje van ‘NICAM paradoxen’, waar andere Disney klassiekers zoals ‘Sneeuwwitje’, ‘Bambi’ en ‘Dumbo’ helaas al deel van uitmaken – of met andere woorden: films die door vroegere keuringscommissies geschikt werden bevonden voor alle leeftijden en waar ondertussen verschillende generaties ‘gezond’ mee zijn opgegroeid, maar die door eenzelfde kortzichtige interpretatie van de Kijkwijzervragen anno 2009 een 6 classificatie dienen te krijgen.
Tevens herhaalt Opposant zijn stelling dat Nederland middels een 6 classificatie het strengst keurende Europese land zou zijn. De Scandinavische 7 (waarnaar één van de leden van de Klachtencommissie verwijst) betekent immers dat de film geschikt is voor kinderen vanaf 4 jaar, indien ze begeleid worden door hun ouders; wat door de Scandinavische consument ook als zodanig begrepen wordt ... en dit in tegenstelling tot de interpretatie van de 6 classificatie door de Nederlandse consument – maar dit geheel terzijde.
Ook spreekt Opposant zijn ernstige bezorgdheid uit over de strafmaat, alsook over de acute wens van de Klachtencommissie om haar uitspraak te publiceren ‘om het optreden van schade bij kinderen jonger dan 6 jaar zo veel mogelijk te voorkomen’. Een en ander begint immers meer op een ‘afrekening’, dan wel op een objectieve toepassing van de Sanctierichtlijn te lijken.
Vooral de toepassing van een correctiefactor 3 op basis van ‘een gelijkaardige gegronde klacht binnen een jaar’ en ‘het niet opvolgen van een zelf aangevraagd advies’ stuit Opposant zwaar tegen de borst. Het eerste impliceert immers een moedwillig foutief handelen van onzentwege, wat Opposant ten stelligste verwerpt, terwijl Opposant tegen het tweede argument wil inbrengen dat het vragen van een second opinion bij zijn weten nog steeds niet de verplichting inhoudt om deze dan ook op te volgen. Per slot van rekening is het nog steeds zelfregulering – althans dat hoopt Opposant.
Tot slot wenst Opposant de hoop uit te drukken dat hij – net zoals dit in het verleden het geval was - ook naar de toekomst toe, het Kijkwijzersysteem van het NICAM genegen kan blijven; zelfregulering spreekt Opposant immers nog steeds erg aan. Zelfkastijding echter absoluut niet.
4. De behandeling ter zitting
De voorzitter van de Commissie van Beroep haalt kort de scènes aan op grond waarvan de Klachtencommissie tot verhoging van de leeftijdsclassificatie is gekomen.
Opposant geeft aan dat wanneer hij naar de Kijkwijzerregels kijkt er weinig tegen de uitspraak van de Klachtencommissie is in te brengen. Maar zijn gevoel zegt dat de Film niet schadelijk is voor kinderen jonger dan 6 jaar. Er zitten enge momenten in voor jonge kinderen, maar ook voor kinderen ouder dan 6 jaar. De elementen die door de Klachtencommissie naar voren zijn gehaald, zijn naar zijn stellige oordeel niet schadelijk voor jonge kinderen. Hij is het oneens met de nieuwe leeftijdsclassificatie op grond van angst en -ambtshalve- geweld. Het geweld in de Film is geen slapstick geweld, maar moet wel in een bepaalde context worden gezien. Het Kijkwijzersysteem wordt zo eng geïnterpreteerd dat geen enkele film meer AL is.
Opposant verwijst naar de films ‘Sneeuwwitje’, ‘Bambi’ en ‘Dombo’, die altijd AL zijn geweest en nu ineens de leeftijdsclassificatie 6 hebben. De heer Jansz van de Commissie van Beroep geeft aan dat er in de afgelopen jaren het een en ander is veranderd. De Filmkeuring werkte intuïtief; Kijkwijzer kijkt naar wat zichtbaar in beeld is. Turft als het ware de scènes in een film. Genoemde klassieke voorbeelden zijn vaak angst-opwekkers bij jonge kinderen. Sprookjes konden vroeger door ouders nog op een bepaalde, geruststellende manier worden voorgelezen, maar met audiovisueel materiaal werkt dat anders. In de jaren 60 groeide de maatschappelijke onrust over de directe impact van audiovisueel materiaal. Later groeide onder andere onder producenten de vrees dat bepaalde groepen het voor elkaar zouden krijgen sommige titels te verbieden. Uit bezorgdheid en de noodzaak tot voorlichting zijn systemen zoals Kijkwijzer ontstaan.
Opposant heeft daar zeker begrip voor, maar meldt dat er inmiddels 715.000 bezoekers naar de Film zijn geweest en dat er slechts acht klachten ontvangen zijn. De honden in de film gedragen zich dreigend, maar volgens Opposant moet er louter naar de context van de Film gekeken worden. Er wordt kort ingegaan op de classificaties in andere landen. Inderdaad is de classificatie in Scandinavië 7 jaar, maar volgens Opposant mogen kinderen daar vanaf vier jaar met hun ouders wel naar toe. Dat is daar ook genoegzaam bekend.
De voorzitter van de Commissie van Beroep voert aan dat de correctiefactor is toegepast op basis van twee argumenten. Ten eerste is er binnen hetzelfde jaar een soortgelijke zaak behandeld, namelijk ‘Bolt’. En ten tweede heeft Opposant bij het bureau van het NICAM advies gevraagd over de Film. Opposant antwoordt hierop dat hij naar aanleiding van ‘Bolt’ inderdaad naar het bureau is gegaan om advies te vragen. Bij ‘Bolt’ is het uiteindelijk misgelopen met het plaatsen van de juiste classificatie op de verpakking van de DVD. Die was al gemaakt vlak na de bioscooprelease en daar stond toen nog de oude classificatie AL op. Achteraf wijzigen is niet zo simpel en om dat in het geval van de Film te ondervangen, heeft Opposant advies gevraagd. Het bureau heeft aangegeven dat 6 de beste classificatie zou zijn, maar dit was geen dwingend advies. Het was geen verplichting om op te volgen. Opposant heeft er thans voor gekozen om op de verpakking van de Film de leeftijdsclassificatie 6 te plaatsen met het inhoudspictogram angst. Daarbij komt wel de aparte mededeling aan ouders dat meekijken met kinderen gewenst is.
5. De beoordeling
Ten aanzien van de aangevoerde gronden tot vernietiging van de beslissing van de Klachtencommissie overweegt de Commissie het volgende. De Commissie van Beroep is het eens met de beslissing van de Klachtencommissie de leeftijdsclassificatie van de Film te verhogen van AL naar 6 op basis van angst, met –ambtshalve- de toevoeging van de inhoudscategorie geweld.
In de categorie angst dient vraag 3.13.3. (Komen er beelden voor van fantasiewezens, transformaties of dieren die zich dreigend gedragen of er dreigend uitzien?) wel degelijk met ‘1 keer of vaker’ beantwoord te worden. De Commissie van Beroep is van mening dat vooral de honden in de Film er dreigend uitzien en zich ook, in een aantal scènes, als zodanig gedragen. Ook in de –ambtshalve- beoordeling door de Klachtencommissie van de vragen over geweld kan de Commissie zich goed vinden. De Klachtencommissie heeft de vragen 2.2.1., 2.3.1., 2.4.1. en 2.7.1. correct beantwoord. De Commissie is, net als de Klachtencommissie, van mening dat er in de Film geen sprake is van geweld in een slapstickcontext.
De Commissie van Beroep wenst op het voornaamste commentaar van Opposant dat er gekeken moet worden naar de context van een film op te merken dat er binnen het systeem van Kijkwijzer juist gekeken wordt naar wat er zichtbaar in beeld wordt gebracht. Op die manier tracht Kijkwijzer objectief, en wetenschappelijk onderbouwd, tot een classificatie te komen.
De Commissie van Beroep kan zich echter niet vinden in het toepassen van correctiefactor 3. De Klachtencommissie heeft hiervoor gekozen op grond van twee, hierboven reeds genoemde argumenten. Binnen hetzelfde jaar is een vrijwel identieke zaak behandeld, namelijk ‘Bolt’. Voorts heeft Opposant bij het bureau van het NICAM advies gevraagd over de Film en dit advies daarna naast zich neergelegd.
Dat binnen hetzelfde jaar de vrijwel identieke zaak ‘Bolt’ is behandeld, is terecht reden geweest voor de Klachtencommissie om de correctiefactor toe te passen. In de Sanctierichtlijn staat opgenomen dat afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid de correctiefactor door de Klachtencommissie naar boven dan wel naar beneden bijgesteld kan worden. Factoren die daarbij een rol kunnen spelen, is het aantal klachten dat reeds eerder tegen Opposant gegrond is verklaard. De zaak ‘Bolt’ was gegrond, vond plaats in juni 2009 en vertoont grote overeenkomst met de onderhavige zaak. Opposant had daar lering uit moeten trekken, heeft dat niet gedaan en dat acht de Klachtencommissie verwijtbaar.
Conform artikel 7.1 Reglement op de Codeurcommissie heeft het bureau van het NICAM Opposant advies gegeven over de classificatie van de Film. Het bureau heeft geadviseerd de classificatie van de Film op 6 te zetten. Opposant heeft het advies niet opgevolgd en de classificatie AL aan de Film gegeven.
Ingevolge artikel 13.2 van het Klachtenreglement kan bij de beoordeling van de vraag of en zo ja welke sancties dienen te worden getroffen, rekening worden gehouden met alle relevante omstandigheden, waaronder de ernst van de overtreding, dan wel van het handelen/nalaten, de mate waarin de overtreding, dan wel het handelen/nalaten aan Opposant te verwijten is en de omstandigheden waaronder de overtreding, dan wel het handelen/nalaten tot stand is gekomen. De Klachtencommissie, aldus nog steeds het artikel, zal daarbij gelijke gevallen gelijk behandelen. Dit artikel biedt dus formeel ruimte om het niet opvolgen van een advies mee te wegen bij het bepalen van de hoogte van de sanctie.
De Commissie is echter van oordeel dat in een systeem als dat van Kijkwijzer, het al dan niet opvolgen van een advies van het orgaan dat in eerste instantie oordeelt over het al dan niet in behandeling nemen van een klacht (het bureau van het NICAM), geen rol mag spelen bij het bepalen van de hoogte van de boete. Uit het Reglement volgt dat de aangeslotene vrij is het advies al dan niet op te volgen.
Sanctionering van een niet opgevolgd, negatief advies, doet die door het Reglement gegeven vrijheid uiteraard tekort. In het geval van een positief advies, waarin het bureau adviseert de gegeven classificatie ongewijzigd te laten dan wel van een geval waarin de aangeslotene het advies van het bureau om de classificatie te wijzigen opvolgt, zal het sanctioneren van een niet opgevolgd negatief advies, ongetwijfeld van invloed zijn op het oordeel van de Klachtencommissie of de Commissie van Beroep om een bestaande classificatie intact te laten dan wel de wijziging te honoreren. Nu het niet opvolgen van een advies immers wordt afgestraft, ligt het voor de hand het opvolgen van een advies te honoreren. In beide gevallen kan worden getwijfeld aan de onafhankelijkheid van het oordeel van de Klachtencommissie of van de Commissie van Beroep. De Commissie van Beroep is daarom van oordeel dat het niet opvolgen van het advies door Opposant door de Klachtencommissie niet meegewogen mag worden bij de beslissing de correctiefactor te verhogen.
De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende:
Bekrachtigt de beslissing van de Klachtencommissie van het NICAM van 4 november 2009 voor zover het betreft de classificatie van de Film, met alle bijbehorende opgelegde maatregelen, doch verlaagt de correctiefactor van 3 naar 2, wat in een boete van € 4.000 - resulteert.
Hilversum, 4 december 2009
