Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: uitzending van het programma ‘Z@pp live’ met als onderdeel ‘Z@pp delict’, uitgezonden op 24 september 2011 omstreeks 10.20 uur, hierna te noemen: het Programma
1. De procedure
Klager heeft op 26 september 2011 aangevuld per email van 6 oktober 2011 een klacht ingediend over het Programma.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft bij brief van 31 oktober 2011 verweer gevoerd.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 23 november 2011.
Klager noch Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid zijn/haar standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
Het Programma is een liveprogramma met bekende gasten, filmpjes en spellen. Een onderdeel van het Programma is Z@pp delict, een moordspel waarin te zien is dat een bekende Nederlander wordt vermoord. Kinderen kunnen deze moord oplossen. Z@pp delict heeft de classificatie ‘let op met kinderen tot 9 jaar’ op basis van de inhoudscategorie angst.
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorie geweld. Klager voert onder andere aan dat in het Programma kinderen betrokken worden om mee te doen aan het raden van de dader in een geënsceneerde moord in een bioscoop.
Klager is van mening dat de spanning opgevoerd wordt rond de ontknoping van de moord en dader. Als slotact komt de wurging zelf in beeld. Dit gaat klager veel te ver, zeker gezien het tijdstip en de doelgroep en dat nog wel in een kinderprogramma.
4. Het verweer
In het verweerschrift voert Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde betreurt het dat Klager met afschuw naar het Programma gekeken heeft. Beklaagde is het echter niet eens met de visie van Klager op het Programma. Kinderen kunnen op een cross mediale manier in de huid van een detective kruipen. Natuurlijk heeft dat een spelelement in zich. Kinderen weten ook dat het om een geënsceneerde moord gaat en dat het dus in die zin een spel is. Aan het spel zitten educatieve kanten: goed kijken en luisteren, logisch redeneren, analyseren en deduceren.
Beklaagde is van mening dat het Programma conform de richtlijnen van het NICAM geclassificeerd is. Deze classificatie resulteerde in de classificatie ‘let op met kinderen tot 6 jaar’ op basis van angst. De bijbehorende pictogrammen zijn bij de start van elk van de vier blokken van het Programma gedurende vijf seconden in beeld gebracht. Deze pictogrammen zijn ook in de gidsen afgedrukt.
Inmiddels zijn veertig afleveringen van het Programma uitgezonden en kijken er gemiddeld 45.000 kijkers naar het Programma. Van hen spelen 2000 het spel mee via internet. Beklaagde vindt dat zij correct heeft gehandeld. Hoewel Beklaagde van mening is dat haar geen blaam treft, heeft zij ook geconstateerd dat de vermelding van de pictogrammen in de uitzending nog beter kan. De plaatsing van de pictogrammen in de uitzending wordt automatisch vanuit de eindregie aangestuurd. Deze vermelding is eenmalig aan het begin van ieder blok. Naar aanleiding van de brief van Klager heeft Beklaagde besloten de pictogrammen zelf in de montage nog een keer in beeld te brengen op het moment dat Z@pp delict begint.
5. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klager ontvankelijk in zijn klacht. De Klachtencommissie overweegt het volgende.
Beklaagde heeft in antwoord op een email aan het bureau van het NICAM op 10 november 2011 bericht dat Beklaagde tot haar spijt moet erkennen dat zij in het verweerschrift een fout heeft gemaakt. De classificatie van het Programma is 9 jaar.
Klager heeft per email van 23 november 2011 zijn stellingname verzonden. De Klachtencommissie heeft echter geen kennis kunnen nemen van deze stellingname aangezien deze na de hiertoe gestelde termijn is ingediend en Beklaagde zich niet tegen deze stellingname van Klager heeft kunnen verweren.
Het Programma is een (semi)live programma. Artikel 10.3 Deelreglement Televisie stelt het volgende: ‘indien in een (semi)live programma reeds bestaand beeldmateriaal wordt gebruikt, dient de media-instelling de classificatie van het bestaande beeldmateriaal te hanteren voor het (semi) liveprogramma, waarbij de leeftijdsclassificatie wordt bepaald door het zwaarst geclassificeerde beeldmateriaal.
Om te bepalen of het Programma voor 20.00 uur uitgezonden mocht worden, heeft de Klachtencommissie het huidige classificatieformulier toegepast op het Programma en behandelt de Commissie hieronder de relevante vragen.
In de inhoudscategorie geweld moeten vraag 2.2.1. (Komen in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Er is onder andere te zien dat Ralf Mackenbach gewurgd wordt.
Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘nooit’ worden beantwoord.
In de toelichting op de vragenlijst staat dat bij indringende geweldsacties de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt en dat dat ook de bedoeling van de dader is. De geweldsacties kunnen indringend zijn door de hardheid van de geweldshandelingen of de hardheid van de dader, doordat het geweld hard aankomt bij het slachtoffer of doordat de inslag van de geweldshandelingen gedetailleerd in beeld wordt gebracht. Indringendheid kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd door middel van: het toevoegen van opzwepende muziek aan de geweldsscènes, het accentueren van pijn bij het slachtoffer door geluid of beeld, slow motion, close ups van gevechtshandelingen, het toevoegen van geluidseffecten aan vechtscènes.
De Klachtencommissie is van oordeel dat er in de Film geen indringend geweld te zien is. De wurging van Ralf Mackenbach is in beeld gebracht. Het geweld komt echter niet hard aan bij het slachtoffer. Ook is geen sprake van hardheid van de dader of het gedetailleerd in beeld brengen van de inslag van de geweldshandelingen. Daarnaast is geen opzwepende muziek of pijn geaccentueerd bij het slachtoffer.
Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet met ‘nee’ beantwoord worden.
De beantwoording van bovengenoemde vragen leidt tot de classificatie 6 op basis van geweld.
De hoogste leeftijdsclassificatie is bepalend voor de uiteindelijke classificatie, die daardoor uitkomt op 6 op basis van geweld.
De Klachtencommissie is bevoegd de classificatieresultaten van audiovisuele producten ‘ambtshalve’ te beoordelen. Met andere woorden, de Klachtencommissie is bevoegd het gehele Programma in haar beoordeling mee te nemen, dus ook scènes waar niet expliciet over is geklaagd.
In de categorie angst moet vraag 3.1.1. (Komen er beelden van zeer angstige mensen voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Onder zeer angstige mensen wordt in de toelichting op de vragenlijst verstaan: mensen die overduidelijk zichtbaar angstig zijn met fysieke kenmerken als zweten, trillen, gillen, schreeuwen, huilen, paniek, massahysterie, in shock raken en sprakeloosheid. De Klachtencommissie doelt bij het beantwoorden van deze vraag op het beeld van het vriendinnetje van Ralf dat gilt en daarna sprakeloos is nadat zij ontdekt heeft dat Ralf dood is.
Vraag 3.1.2. (Loopt het met de zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed af?) moet met ‘nee’ beantwoord worden. In de toelichting op de vragenlijst staat aangegeven dat het met de zeer angstige mensen direct goed afloopt als de angstwekkende situatie in alle gevallen in dezelfde of eerstvolgende scène wordt opgelost. Wanneer het niet duidelijk is hoe het afloopt met de zeer angstige mensen is het antwoord op deze vraag: nee. De Klachtencommissie is van oordeel dat het niet duidelijk is hoe het afloopt met het zeer angstige meisje.
Vraag 3.4.1. (Spelen de angstwekkende situaties zich af in een voor kinderen alledaagse/gewone omgeving?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De zeer angstige persoon is in een bioscoopzaal.
Positieve beantwoording van de bovenstaande vragen brengt de classificatie ten aanzien van angst op 12.
Ambtshalve geeft de Klachtencommissie Beklaagde in overweging om vraag 3.1.1. met ‘1 keer of vaker’ te beantwoorden, vraag 3.1.2. met ‘nee’ te beantwoorden en vraag 3.4.1. met ‘1 keer of vaker’ te beantwoorden waardoor de classificatie van het Programma uitkomt op 12 op basis van angst.
Dat betekent dat de uiteindelijke classificatie van het Programma uitkomt op 12 op basis van angst.
Nu de Klachtencommissie zich slechts ambtshalve uit kan spreken over de inhoudscategorie angst kan zij deze beoordeling voor wat betreft deze inhoudscategorie slechts in overweging meegeven aan Beklaagde. Volgt Beklaagde hetgeen de Klachtencommissie in overweging geeft niet, dan heeft het binnen het kader van de onderhavige klacht geen consequenties voor Beklaagde en zal dit op zichzelf derhalve niet kunnen leiden tot enige sanctie zoals genoemd in artikel 13 van het Klachtenreglement van het NICAM. Beklaagde moet zich dan wel bewust zijn van het risico dat er opnieuw een klacht over het Programma kan worden ingediend, die ter beoordeling van de Klachtencommissie kan komen.
De overige inhoudscategorieën zijn op het Programma niet van toepassing.
6. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht ongegrond.
De classificatie van de Film dient uit te komen op 6, op basis van geweld.
Ambtshalve geeft de Klachtencommissie Beklaagde in overweging om het oordeel van de Klachtencommissie te volgen voor wat betreft de inhoudscategorie angst zodat de classificatie van het Programma uit komt op 12 op basis van angst .
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 15 december 2011