Klachtnummer: 060218.01
Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘Zembla’, documentaire ‘Een levensgevaarlijke missie’, uitgezonden op 18 februari 2006, hierna te noemen: de Documentaire
1. De procedure
Klager heeft bij e-mail van 18 februari 2006 een klacht ingediend over de Documentaire.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 6 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft verweer gevoerd tegen de klacht bij brief van 28 maart 2006.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld tijdens haar zitting van 12 april 2006.
Klager en Beklaagden zijn ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
Onder de titel ‘Zembla’ worden er wekelijks documentaires uitgezonden.
Beklaagde heeft de Documentaire niet geclassificeerd.
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld (pictogram: vuistje) en angst (pictogram: spinnetje).
Verkort weergegeven geeft Klager aan dat er beelden in de Documentaire voorkomen van een man die wordt opgehangen. Dit mag niet om ongeveer 12.00 uur overdag. Het lijkt op een herhaling van een eerder uitgezonden programma waarvan de inhoud niet gecontroleerd is.
4. Het verweer
In haar verweerschrift geeft Beklaagde hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde heeft de scène waarop Klager doelt geclassificeerd en kwam uit op de classificatie ‘let op met kinderen tot 6 jaar (6) op basis van geweld en angst. Deze scène kon dus overdag worden uitgezonden. Volledigheidhalve heeft Beklaagde de hele uitzending geclassificeerd en op basis van een andere scène in de Documentaire is de classificatie uitgekomen op ‘let op met kinderen tot 12 jaar (12) met het pictogram voor angst. Als gevolg hiervan had de Documentaire pas na 20.00 uur uitgezonden mogen worden.
De klacht heeft echter betrekking op een scène, die wél overdag uitgezonden mocht worden. De klacht dient volgens Beklaagde derhalve ongegrond te worden verklaard. Dit neemt niet weg dat de Documentaire bij nader inzien niet op zaterdagmiddag herhaald had mogen worden. Beklaagde meent dat het programma op één lijn moet worden gesteld met actualiteitenprogramma’s of semi-live programma’s. Vaak wordt het programma op het allerlaatste moment gemonteerd en is er geen gelegenheid tot classificatie. Dat was in het onderhavige geval ook zo.
5. De mondelinge behandeling ter zitting
Ter zitting vraagt Klager wat de effectiviteit is van het classificeren, nu hij al drie keer een klacht heeft ingediend die gegrond is verklaard. Ook vraagt Klager of het ophangen van een persoon werkelijk tot de classificatie 6 leidt, zoals Beklaagde stelt in het verweerschrift.
De vertegenwoordiger van Beklaagde legt uit dat de uitzending vaak pas 3 uur van te voren gereed is. Er is dan geen tijd meer om te classificeren. De Documentaire is overdag herhaald. Er wordt altijd goed gekeken naar de inhoud, maar deze is er tussendoor geglipt. Dit is een fout geweest. Het programma moet worden gezien als een semi-live uitzending omdat het zo laat gereed is, en daarom niet geclassificeerd kan worden. Een oplossing voor dit probleem kan zijn dat de productieassistent ook een codeurtraining krijgt en het ruwe materiaal gaat classificeren. Hierover wil Beklaagde met het NICAM in overleg treden.
Desgevraagd geeft de vertegenwoordiger van Beklaagde aan dat er tot op heden geen vrijstelling is gevraagd voor het programma omdat dat niet nodig was. De inhoud was niet schokkend. Ook geeft Beklaagde desgevraagd aan dat ze niet overwogen heeft om te waarschuwen voor mogelijk schokkende beelden.
De Voorzitter van de Klachtencommissie legt Klager uit dat de Klachtencommissie op grond van het Klachtenreglement van het NICAM de beelden waarover niet is geklaagd alleen ambtshalve kan toetsen.
Klager vindt dat het gesprek over de beelden moet gaan. De vraag van Beklaagde om een vrijstelling voor classificatie vindt hij ronduit brutaal. Klager geeft aan heel boos te zijn.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klager ontvankelijk in zijn klacht.
De Klachtencommissie overweegt het volgende. Beklaagde stelt in haar verweerschrift dat het programma op één lijn moet worden gesteld met actualiteitenprogramma’s of semi-live programma’s.
De Annex bij het Deelreglement Televisie van het NICAM ten behoeve van nieuws- en actualiteitenprogramma’s luidt als volgt:
“1. Indien zich in nieuws- en actualiteitenprogramma’s mogelijk voor jeugdige kijkers schokkende of minder geschikte beelden zullen voordoen zal daar door de omroepinstelling in het betreffende programmaonderdeel vooraf mededeling van worden gedaan.
2. De omroepinstelling beslist zelf welke beelden schokkend of minder geschikt voor jeugdige kijkers worden bevonden.”;
In de Handleiding voor Kijkwijzercodeurs staat het volgende:
“Nieuws- en actualiteitenprogramma’s hoeven niet met Kijkwijzer geclassificeerd te worden. Voor deze programma’s geldt de afspraak dat er bij schokkende beelden vooraf een mondelinge waarschuwing wordt gegeven. Voor de volgende programma’s zijn deze afspraken bevestigd: NOS-journaal, SBS-nieuws, RTL-nieuws, 2 Vandaag, Netwerk en NOVA. Indien er twijfel is of voor een bepaald programma deze afspraken gelden, dient contact opgenomen te worden met het NICAM”.
Nu er voor het programma geen afspraak met het NICAM is gemaakt, valt Zembla niet onder deze regeling.
Artikel 5.2 Deelreglement Televisie, dat handelt over live-programma’s, luidt als volgt:
“De omroepinstelling dient bij het vaststellen van het uitzendtijdstip van een live programmaonderdeel rekening te houden met de te verwachten inhoud van dat programmaonderdeel.”
In de Handleiding van Kijkwijzercodeurs staat over semi-live programma’s het volgende: “Semi-live programma’s, programmaonderdelen die live worden opgenomen en die vrijwel in zijn geheel op een ander tijdstip worden uitgezonden, of live programma’s, programmaonderdelen zonder voorafgaande opname, hoeven niet te worden geclassificeerd. De regel is dat de omroepen bij het bepalen van de inhoud rekening houden met het tijdstip waarop het programma geprogrammeerd staat.
Uit het verweerschrift, alsmede uit de mondelinge toelichting tijdens de zitting, bleek dat de Documentaire is samengesteld uit beeldmateriaal van andere programma’s. Daarmee concludeert de Klachtencommissie dat de Documentaire niet mag worden gezien als een live- dan wel semi-live programma, gezien de hierboven genoemde definitie van semi-live programma’s: programmaonderdelen die live worden opgenomen en vrijwel in zijn geheel op een ander tijdstip worden uitgezonden.
Nu de Documentaire onder geen van deze vrijstellingen valt, had Beklaagde deze naar het oordeel van de Klachtencommissie moeten classificeren.
De Klachtencommissie heeft derhalve het classificatieformulier 1.2 zelf toegepast op de Documentaire en behandelt hieronder de relevante vragen.
Onder het kopje Type productie/programma moet vraag 1.2.2. (Is het een reportage of documentaire?) met ‘ja’ worden beantwoord.
In de inhoudscategorie geweld moet vraag 2.2.3. (Hoe vaak komt oorlogsgeweld voor in de productie?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Hierbij doelt de Klachtencommissie op de verschillende oorlogsscènes aan het begin van de Documentaire. De overige vragen binnen deze categorie moeten met ‘nooit’ beantwoord worden.
Bovenstaande beantwoording leidt tot een leeftijdsclassificatie 6 op basis van geweld.
Binnen de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.7. (Hoe vaak komen geweldsacties van levende wezens (mensen, dieren, monsters) waarbij mensen of dieren zichtbaar het slachtoffer zijn voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Hiermee wijst de Klachtencommissie op de scène waar Klager op doelt: de scène waarin iemand wordt opgehangen. Op basis van deze scène moet ook vraag 3.3.2. (Komen er lijken in de productie voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden.
Bovenstaande wijze van beantwoording leidt tot de classificatie 6, wat betreft angst.
Echter, op basis van een andere scène, die later in de Documentaire wordt vertoond, maar waar Klager niet over geklaagd heeft, worden lijken getoond die verbrand worden. Op basis van deze scène moet ook vraag 3.3.3. (Komen er ernstig gehavende lijken van mensen in de productie voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Positieve beantwoording van deze vraag zou leiden tot de classificatie 12.
De Klachtencommissie is bevoegd de classificatieresultaten van audiovisuele producten ‘ambtshalve’ te beoordelen. Met andere woorden, de Klachtencommissie is bevoegd de gehele Documentaire in haar beoordeling mee te nemen, dus ook scènes waar niet expliciet over is geklaagd.
Nu de Klachtencommissie zich slechts ambtshalve uit kan spreken over de scène met de brandende lijken, kan zij deze beoordeling slechts in overweging meegeven aan Beklaagde. Volgt Beklaagde hetgeen de Klachtencommissie in overweging geeft niet, dan heeft het binnen het kader van de onderhavige klacht geen consequenties voor Beklaagde en zal dit op zichzelf derhalve niet kunnen leiden tot enige sanctie zoals genoemd in artikel 13 van het Klachtenreglement van het NICAM. Beklaagde moet zich dan wel bewust zijn van het risico dat er opnieuw een klacht over de Documentaire kan worden ingediend, die ter beoordeling van de Klachtencommissie kan komen.
Volgt Beklaagde de beoordeling van de Klachtencommissie wel, dan heeft dat als consequentie dat de Documentaire conform artikel 5.1. Deelreglement Televisie alleen na 20.00 uur mag worden uitgezonden.
De overige inhoudscategorieën zijn op de Documentaire niet van toepassing.
De classificatie van de Documentaire komt uit op 6, op basis van geweld en angst. Ambtshalve geeft de Klachtencommissie Beklaagde in overweging om vraag 3.3.3. met ‘1 keer of vaker’ te beantwoorden, waardoor de classificatie voor de documentaire uitkomt op 12, op basis van angst.
Op grond van het ambtshalve oordeel mocht Beklaagde de Documentaire niet overdag uitzenden.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond. De classificatie van de Documentaire moet uitkomen op 6 op basis van geweld en angst.
Ambtshalve geeft de Klachtencommissie Beklaagde in overweging om het oordeel van de Klachtencommissie te volgen, waardoor de classificatie uitkomt op 12 op basis van angst.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken jegens Beklaagde (010902.01 ‘Unit 13’ en 040530.02 ‘Gary & Mike’) een klacht gegrond is verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn Klachtencommissie NICAM.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘inhoudelijke overtredingen’; de Documentaire is ten onrechte niet geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2000 is. Het ten onrechte niet classificeren van de Documentaire brengt volgens de Sanctierichtlijn zes punten met zich mee; voor Beklaagde resulteert dit in een boete van € 12.000,-.
Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de
Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 17 mei 2006
