Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘Knight Rider 2009’, hierna te noemen: de Serie, aflevering uitgezonden op 1 maart 2009 om 20:30 uur, hierna te noemen: de Aflevering ('A Knight In Shining Armor', nummer 33779)
1. De procedure
Klager heeft op 2 maart 2009 aangevuld bij email van 11 maart 2009 een klacht ingediend over de Aflevering.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft bij brief van 16 april 2009 verweer gevoerd.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 13 mei 2009.
Klaagster noch Beklaagde hebben, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid hun standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
‘Knight Rider 2009’ is een serie over de hoofdpersoon Mike die met zijn auto KITT uiteenlopende vormen van criminaliteit bestrijdt. Mike probeert ook informatie te vergaren over een geheime overheidsmissie waar hij enkele jaren terug bij betrokken is geweest, maar zich niets van kan herinneren.
De Aflevering is op 1 maart om 20.30 uur door RTL 7 uitgezonden.
De serie is op 21 januari 2009 door middel van een steekproef geclassificeerd aan de hand van het classificatieformulier 6.0 en is uitgekomen op ‘let op met kinderen tot 6 jaar’ (6) op basis van geweld (pictogram: vuistje).
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld (pictogram: vuistje) en angst (pictogram: spinnetje).
Klaagster geeft aan dat op 1 maart de eerste Aflevering is uitgezonden. Klaagster vindt het ongelofelijk dat de classificatie 6 jaar is. Klaagster is van mening dat er in de Aflevering bijzonder veel geweld werd gebruikt. Behalve dat er veelvuldig werd geschoten, werd tijdens de Aflevering een duim afgesneden en iemand werd
doodgeschoten. Klaagster vindt alle schietpartijen indringend. Ook staat een auto in brand. De personen in de auto zijn halfdood.
Klaagster vond het uitzendtijdstip niet een moment voor 6 jarigen om televisie te kijken want zij had er niet aan moeten denken dat haar zoon van 7 dit zou zien.
4. Het verweer
In het verweerschrift geeft Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde is van mening dat de Aflevering juist geclassificeerd is. Beklaagde benadrukt dat Kijkwijzer geen indicatie geeft over geschiktheid. De classificatie 6 waarschuwt ouders tot welke leeftijd een televisieprogramma geschikt kan zijn voor kinderen.
Verder is de Aflevering om 20:30 uur tot 21:30 uur uitgezonden. Zelfs al zou de Aflevering onjuist geclassificeerd zijn, dan geldt volgens het Deelreglement Televisie van het NICAM dat na 20:00 uur programma’s voor 12 jaar en ouder mogen worden uitgezonden.
Klaagster geeft aan dat een aantal beelden in de Aflevering erg indringend is. Beklaagde is van mening dat de verwondingen niet hard aankomen aangezien de beelden geen zichtbare ernstige verwondingen laten zien.
Over de scene waarbij iemands duim wordt afgesneden, schrijft Klaagster zelf dat deze scene in beeld komt zonder dat het snijden zelf te zien is. Beklaagde is dit met Klaagster eens. Van indringendheid en ernstige verwondingen is geen sprake waardoor de classificatie 6 geweld volgens Beklaagde juist is.
Beklaagde verzoekt de Klachtencommissie om de klacht ongegrond te verklaren.
5. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht.
Om de classificatie van de Aflevering vast te stellen past de Klachtencommissie het huidige classificatieformulier toe op de Aflevering.
In de inhoudscategorie geweld moet vraag 2.2.1. (Komen in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden.
De Klachtencommissie wijst onder andere op de scène waarbij Michael Knight met diverse mannen vecht om zijn partner Sara te kunnen bevrijden.
Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘nooit’ beantwoord worden.
Klaagster heeft aangegeven dat zij de schietpartijen indringend vindt.
In de toelichting bij de vragenlijst staat dat ‘bij indringende geweldsacties, de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt en dat dit ook de bedoeling van de agressor is’. De Klachtencommissie is van mening dat bij de schietpartijen niet te zien is dat het geweld hard aankomt bij de hoofdpersonen. Ook is de inslag van de geweldshandelingen naar de mening van de Klachtencommissie niet gedetailleerd in beeld gebracht.
Klaagster noemt vervolgens de scène waarbij een duim van een passagier in een auto wordt afgesneden. De Klachtencommissie is van oordeel dat het afsnijden van de duim niet in beeld is gebracht.
De Klachtencommissie wenst op te merken dat het systeem van Kijkwijzer gericht is op het classificeren van dat wat zichtbaar in beeld is. De suggestie van een duim die wordt afgesneden, kan dan ook niet meegenomen worden in de classificatie.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de leeftijdsclassificatie ‘let op met kinderen tot 6 jaar (6) op basis van geweld.
In de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.1. (Komen er beelden van zeer angstige mensen voor?) met ‘nooit’ beantwoord worden. Naar het oordeel van de Klachtencommissie zijn de personen in de brandende auto niet zeer angstig. De personen zijn naar de mening van de Klachtencommissie ook niet gewond zodat vraag 3.3.1. (Komen er verwondingen voor in de productie?) met ‘nooit’ beantwoord moet worden.
Vraag 3.9.1. (Komen er beelden van dreiging met geweld voor?) moet met ‘één keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere op de scène waarbij de hoofdpersoon van de Aflevering door mannen onder schot wordt gehouden.
Bovenstaande beantwoording leidt tot de leeftijdsclassificatie 9 op basis van angst.
De overige inhoudscategorieën zijn op de Aflevering niet van toepassing.
De classificatie van de Aflevering komt daarmee uit op 9 op basis van angst. Dit wordt de leeftijdsclassificatie voor de gehele serie, nu de regel geldt dat de zwaarst geclassificeerde aflevering maatgevend is.
De classificatie 9 heeft als consequentie dat de Serie conform artikel 5.1. Deelreglement Televisie op ieder moment van de dag mag worden uitgezonden.
Indien Beklaagde van mening is dat de classificatie 9 voor de gehele Serie te zwaar is, gezien de inhoud van de overige afleveringen, dan is zij bevoegd conform het Seriebeleid een classificatiesteekproef uit te voeren, zonder de Aflevering in haar huidige vorm. Beklaagde dient in dat geval voldoende kenbaar te maken dat de classificatie van de Aflevering afwijkt van de overige afleveringen van de Serie, onder andere door vermelding van de verschillende classificaties in de database van het NICAM.
Conform het actuele seriebeleid van het NICAM, zijn omroepinstellingen in alle gevallen verantwoordelijk voor de classificatie en het uitzendtijdstip, van zowel de serie als geheel, als van de afzonderlijke afleveringen. De Klachtencommissie is van oordeel dat de Aflevering die op 1 maart 2009 uitgezonden is opgenomen is in de steekproef. De Aflevering draagt naar het oordeel van de Klachtencommissie de titel ‘A Knight in Shining Armor’. De Klachtencommissie heeft de websites van wikipedia, epguides en knightrider geraadpleegd waarop een lijst van afleveringen van de Serie te zien is. De omschrijving van de aflevering ‘A knight in Shining Armor’ op voorgenoemde websites komt volgens de Klachtencommissie volledig overeen met de inhoud van de Aflevering. Nu Beklaagde verzuimd heeft de exacte titel van de Aflevering te noemen, gaat de Klachtencommissie van deze titel ‘A Knight in Shining Armor’ uit.
Op de codeurssite is te zien dat de Aflevering met bovengenoemde titel in de steekproef is opgenomen.
In de Handleiding voor Kijkwijzercodeurs staat onder het kopje ‘Klachtenbeleid bij series’ onder b: ‘als na een klacht over een aflevering die wel via de steekproef geclassificeerd was, blijkt dat de leeftijdsclassificatie niet correct is, kan er sprake zijn van volledige verwijtbaarheid en zal de Klachtencommissie daarmee in lijn reageren’.
6. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond.
De classificatie dient uit te komen op 9 op basis van angst. De Aflevering is op een correct tijdstip uitgezonden.
Beklaagde dient binnen vier weken na dagtekening van deze uitspraak alle maatregelen te nemen om de onjuiste classificatie ongedaan te maken. Daar valt in ieder geval onder dat Beklaagde de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie 9 op basis van angst zelf alsnog door middel van het invoeren van het thans geldende coderingsformulier dient in te voeren in de database van het NICAM.
Indien Beklaagde kiest voor een nieuwe steekproef dan dient deze in de aangegeven termijn van vier weken conform het actuele seriebeleid en met inachtneming van deze uitspraak uitgevoerd te worden. Het resultaat dient eveneens in de database van het NICAM te worden ingevoerd.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in eerdere uitspraken (onder andere klachtnr. 080501.01 ‘Jensen’ en 080418.02 ‘Jensen’) jegens Beklaagde een sanctie is opgelegd. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering is verkeerd geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2000 is.
In bovengenoemde Sanctierichtlijn staat opgenomen dat de Klachtencommissie de mogelijkheid heeft de correctiefactor toe te passen. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor naar boven dan wel naar beneden worden bijgesteld. Eén van de factoren die bij het bepalen van de correctiefactor een rol kan spelen, is het aantal klachten dat reeds eerder tegen een Beklaagde gegrond is verklaard. Nu de Sanctierichtlijn op 15 november 2004 in werking is getreden, en er diverse malen klachten tegen Beklaagde gegrond zijn verklaard en boetes zijn opgelegd, zal de Klachtencommissie inderdaad een correctiefactor toepassen. De Klachtencommissie stelt de correctiefactor vast op 1,5 waardoor de boete voor Beklaagde € 3000,- bedraagt. Nu er inmiddels diverse malen klachten tegen Beklaagde gegrond zijn verklaard en daarbij boetes zijn opgelegd, waarschuwt de Klachtencommissie Beklaagde dat bij volgende gegronde klachten jegens haar, de correctiefactor zal worden verhoogd naar 2.
Het hierboven genoemde bedrag dient door Beklaagde binnen 30 dagen na factuurdatum te worden voldaan. De factuur wordt gescheiden toegezonden.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 5 juni 2009
Beslissing van de Commissie van Beroep van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
1. De uitspraak van de Klachtencommissie
Bij beslissing van 5 juni 2009 heeft de Klachtencommissie van het NICAM de klacht van Klaagster in eerste aanleg d.d. 2 maart 2009, aangevuld bij e-mail van 11 maart 2009 met betrekking tot de Aflevering beoordeeld. De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld en angst. Klaagster in eerste aanleg heeft aangegeven het ongelofelijk te vinden dat de classificatie ‘let op met kinderen tot 6 jaar is’ (6) is. Er wordt naar haar mening veel geweld gebruikt; iemand wordt doodgeschoten, een duim wordt afgesneden en een auto staat in brand. Alle schietpartijen zijn indringend. Klaagster in eerste aanleg vond het uitzendtijdstip waarop de Aflevering werd uitgezonden, van 20:30 uur tot 21:30 uur, gelukkig geen tijdstip waarop 6-jarigen zouden kijken.
De Serie is op 21 januari 2009 door Opposant door middel van een steekproef geclassificeerd aan de hand van classificatieformulier 6.0 en is uitgekomen op 6 op basis van de inhoudscategorie geweld.
De Klachtencommissie heeft Klaagster ontvankelijk, en de klacht gegrond, verklaard. Om de juiste classificatie vast te kunnen stellen, heeft de Klachtencommissie het huidige classificatieformulier, versie 6.2, op de Aflevering toegepast. De classificatie van de Aflevering is uitgekomen op ‘let op met kinderen tot 9 jaar’ (9) op grond van de inhoudscategorie angst. Dat is ook de classificatie van de Serie geworden, nu de regel geldt dat de zwaarst geclassificeerde aflevering maatgevend is voor het geheel. De Aflevering is op een correct uitzendtijdstip uitgezonden.
De Klachtencommissie is conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement overgegaan tot het opleggen van een boete aan Opposant, nu er in eerdere uitspraken, ‘Jensen’ (klachtnummer: 080501.01) en nogmaals ‘Jensen’ (klachtnummer: 080418.02) jegens Opposant klachten gegrond zijn verklaard en sancties zijn opgelegd.
Bij de berekening van de boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de Sanctierichtlijn d.d. 15 november 2004. De onderhavige overtreding valt binnen categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering is verkeerd geclassificeerd. Opposant is een landelijk opererende omroep, waarvoor één punt € 2000, - is. De Klachtencommissie heeft de correctiefactor toegepast, nu er reeds diverse malen tegen Opposant klachten gegrond zijn verklaard en boetes zijn opgelegd. Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor naar boven dan wel naar beneden worden bijgesteld. Eén van de factoren die daarbij een rol kan spelen, is het aantal klachten dat eerder tegen een Opposant gegrond is verklaard. De Klachtencommissie heeft de correctiefactor vastgesteld op 1,5 zodat de boete voor Opposant op € 3000, - is uitgekomen.
Afschrift van deze beslissing is aan partijen verzonden op 5 juni 2009.
2. De procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van 5 juni 2009 in beroep gegaan bij beroepschrift van 29 juni 2009, bij de Commissie van Beroep op 1 juli 2009 binnengekomen.
De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 25 augustus 2009. Opposant heeft vooraf aangegeven geen vertegenwoordiger naar de zitting te sturen.
Klaagster in eerste aanleg heeft op verzoek van het bureau van het NICAM alsnog te reageren op het beroepschrift van Opposant aangegeven hier geen gebruik van te zullen maken. Wel geeft zij nog aan dat zij in haar rol als moeder een klacht heeft ingediend omdat zij het niet eens was met de eerdere classificatie van 6. Zij veronderstelt dat er nu een boel ‘politiek gekonkel’ komt. Zij beziet het van de kant van een moeder die haar kinderen wil beschermen tegen een te vroege confrontatie met geweld, angst en agressie.
De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie.
3. De gronden voor het hoger beroep
Tegen de uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift de volgende, enigszins verkorte, gronden aan. Het volledige beroepschrift, als ook het eerdere verweerschrift, worden als ingelast beschouwd.
Opposant is het niet eens met de beslissing van de Klachtencommissie dat zij de Aflevering onjuist heeft geclassificeerd. Bovendien is Opposant van mening dat de correctiefactor niet naar boven had mogen worden bijgesteld. Dit is ook niet nader gemotiveerd.
Er staat in de uitspraak het volgende: “Afhankelijk van de mate van verwijtbaarheid kan de correctiefactor naar boven dan wel naar beneden worden bijgesteld. Eén van de factoren die bij het bepalen van de correctiefactor een rol kan spelen, is het aantal klachten dat reeds eerder tegen een Beklaagde gegrond is verklaard. Nu de Sanctierichtlijn op 15 november 2004 in werking is getreden, en er diverse malen klachten tegen beklaagde gegrond zijn verklaard en boetes zijn opgelegd, zal de Klachtencommissie inderdaad de correctiefactor toepassen.”
Per 1 januari 2009 is er aan het Kijkwijzer systeem een nieuw leeftijdsadvies toegevoegd, namelijk 9 jaar. Codeurs moeten erg wennen aan deze nieuwe categorie. Opmerkelijk vindt Opposant het daarom dat de Klachtencommissie in deze uitspraak zonder nadere motivering de correctiefactor naar boven heeft bijgesteld. De uitzending was slechts twee maanden na de invoering hiervan, namelijk op 1 maart 2009.
Bovendien heeft Opposant in deze alleen inhoudelijk verkeerd geclassificeerd. Opposant is van mening dat de correctiefactor steeds vaker zonder nadere motivering wordt toegepast. In de uitspraak wordt ook de waarschuwing afgegeven dat de correctiefactor een volgende keer naar 2 zal worden bijgesteld. Opposant wil een kanttekening plaatsen bij deze waarschuwing. Opposant heeft inmiddels vier zenders met een groot televisieaanbod; veel programma’s en promo’s worden geclassificeerd. In een grote organisatie zullen incidenteel ook fouten worden gemaakt. Een systeem waarbij per jaar door het NICAM naar evenredigheid naar de geclassificeerde titels wordt gekeken en waarbij passende maatregelen worden gehanteerd, zou Opposant meer dan toejuichen. Een kleine omroep zal veel minder snel te maken krijgen met de correctiefactor.
Opposant verzoekt de Commissie van Beroep dan ook om de beslissing van de Klachtencommissie te vernietigen. Subsidiair verzoekt Opposant de Commissie de beslissing van de Klachtencommissie gedeeltelijk te vernietigen nu de opgelegde boete met de correctiefactor niet nader is gemotiveerd. Opposant is van mening dat de Klachtencommissie met de invoering van de nieuwe leeftijdscategorie juist rekening zou moeten houden, in relatie tot het opleggen van een boete en het hanteren van de correctiefactor.
Tot slot geeft Opposant aan dat gedurende de beroepsprocedure bij de Commissie van Beroep de uitvoerbaarheid van de beslissing van de Klachtencommissie op grond van artikel 15 Klachtenreglement dient te worden geschorst. Dat betekent dat Opposant vooralsnog de classificatie van haar programma niet hoeft aan te passen, noch dat Opposant gehouden is aan de classificatie zoals vastgesteld door de Klachtencommissie.
4. De beoordeling
Ten aanzien van de aangevoerde gronden tot vernietiging van de beslissing van de Klachtencommissie overweegt de Commissie het volgende.
De Commissie van Beroep is het eens met de beslissing van de Klachtencommissie dat de classificatie van de Aflevering uit dient te komen op 9 op basis van de inhoudscategorie angst. Opposant heeft ten onrechte vraag 3.9.1. : Komen er beelden van dreiging met geweld voor? met ‘nee’ beantwoord. In de Aflevering komt wel degelijk dreiging met geweld voor. De Commissie sluit zich aan bij het door de Klachtencommissie genoemde voorbeeld waarbij hoofdpersoon Mike onder schot wordt gehouden door een aantal mannen en wijst daarnaast op de scène waarin Sara bedreigd wordt door een man met een injectiespuit.
Klachtencommissie is geheel vrij in haar beslissing de correctiefactor toe te passen. Er staat heel duidelijk in de Sanctierichtlijn dat de correctiefactor per geval door de Klachtencommissie mag worden bepaald. Afhankelijk van de verwijtbaarheid mag deze naar boven dan wel naar beneden worden bijgesteld. Het aantal klachten dat eerder tegen een beklaagde/opposant gegrond is verklaard, mag daarbij zeker een rol spelen. De Commissie van Beroep is van oordeel dat de Klachtencommissie deze beslissing in dit geval ook voldoende heeft gemotiveerd. De Klachtencommissie heeft de eerdere uitspraken waarin klachten gegrond zijn verklaard met naam en klachtnummer genoemd. Dat is een niet-limitatieve opsomming van de twee meest recente uitspraken. Dit is binnen het NICAM al jaren gangbaar beleid en ook voldoende gecommuniceerd.
Het verweer van Opposant dat zij een grote omroeporganisatie is met een ruim televisieaanbod, waarbij de kans bestaat op het maken van fouten bij het classificeren, legt de Commissie van Beroep naast zich neer. Binnen het systeem van Kijkwijzer wordt er louter gekeken naar de soort overtreding die wordt gemaakt. Bovendien betreft dit verweer van Opposant meer een beleidsaangelegenheid, die eerder bij het bestuur van de Stichting thuis hoort en waarover de Commissie van Beroep geen oordeel heeft.
Dat codeurs volgens Opposant moeten wennen aan de nieuwe categorie legt de Commissie eveneens naast zich neer. Het bureau van het NICAM heeft zich voldoende inspanning getroost om alle codeurs goed op het nieuwe leeftijdsadvies voor te bereiden. Er zijn onder andere informatiebijeenkomsten georganiseerd. Vertegenwoordigers van het NICAM hebben aangeslotenen bezocht om de codeurs uitleg te geven over de uitbreiding van het Kijkwijzersysteem, directies zijn op de hoogte gesteld, er is specifieke 9 jaar documentatie rondgestuurd, er zijn nieuwsbrieven over deze uitbreiding verspreid en er is een helpdesk voor vragen actief. Kortom, een ieder die het classificeren van een audiovisueel product tot taak heeft, is van te voren ruim voldoende op de hoogte gesteld van het classificeren met de nieuwe 9 jaar categorie. Bovendien is de foute classificatie van de Aflevering gelegen in het feit dat Opposant een bepaalde vraag over de aanwezigheid van dreiging met geweld met ‘nee’ heeft beantwoord. Dit is geen nieuwe vraag in het kader van de leeftijdscategorie 9, maar deze bestond ook al in de oude vragenlijst.
Tot slot merkt de Commissie op dat het – in het verlengde van wat zij eerder meldde over de toepassing van de correctiefactor- aan de Klachtencommissie is om te besluiten in haar uitspraken aan te kondigen dat een volgende keer de correctiefactor mogelijk wordt verhoogd van 1,5 naar 2. Die vrijheid heeft zij en juist deze aankondiging acht de Commissie zeer zorgvuldig.
De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende:
Bekrachtigt de beslissing van de Klachtencommissie van 5 juni 2009.
Hilversum, 18 september 2009