Klachtnummer: 051114.05
Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘Onderweg Naar Morgen’, hierna te noemen: de Serie; aflevering uitgezonden op 24 november 2005, hierna te noemen: de Aflevering
1. De procedure
Klager heeft op 14 november 2005 een klacht ingediend over de Aflevering.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 6 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 12 januari 2006.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 18 januari 2006.
Klager noch Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid zijn dan wel haar standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Serie is een serie met fictieve inhoud waarin de perikelen in en om een ziekenhuis worden gevolgd. De Serie is geclassificeerd en uitgekomen op ‘let op met kinderen tot 6 jaar’ (6) op basis van de inhoudscategorieën geweld (pictogram: vuistje) en angst (pictogram: spinnetje), met de toevoeging voor grof taalgebruik (pictogram: schreeuwend mannetje)
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld, angst en seks (pictogram: seks).
Klager voert aan dat een groepsverkrachting de cliffhanger van de Aflevering was. Klager wil niet dat zijn dochters naar dergelijke beelden kijken; hij meent dat hier sprake is van een soap, pure sensatie. Volgens Klager is hier geen sprake van voorlichting over hoe het met je af kan lopen als je dom doet.
4. Het verweer
In het verweerschrift voert Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde voert aan dat de Aflevering geen strijd heeft opgeleverd met enig reglement van het NICAM. Wel kan Beklaagde zich voorstellen dat de betreffende scène sommigen niet onberoerd heeft gelaten en als tamelijk heftig kan zijn ervaren. Beklaagde acht een soap een plek voor maatschappelijke onderwerpen, zoals het (actuele) verschijnsel van groepsverkrachtingen. Beklaagde geeft aan dat zij de agendering van een maatschappelijk thema voor stond en dat zij hierbij niet uit was op sensatie. Beklaagde betreurt het dat mensen, zoals Klager, gekwetst zijn, maar de discussie over de scène zoals die bijvoorbeeld op het internetforum van Beklaagde heeft plaatsgevonden acht zij belangrijk en zinvol.
5. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klager ontvankelijk in zijn klacht.
De Klachtencommissie past het classificatieformulier 1.2 zelf toe op de Aflevering en behandelt hieronder de relevante vragen.
De Aflevering is een andersoortig fictie/dramaproduct; derhalve dient vraag 1.1.3. (Is de productie een andersoortig fictie/dramaproduct?) met ‘Ja’ te worden beantwoord.
Ten aanzien van de inhoudscategorie geweld oordeelt de Klachtencommissie als volgt. Volgens de toelichting bij vraag 2.6.1. (Worden er seksuele handelingen opgedrongen?) blijkt dat onder opgedrongen seks alles valt van doorgaan als iemand ‘nee’ zegt, seks zonder toestemming, seks met iemand die gedrogeerd is, tot en met aanranding en verkrachting. In de gewraakte scène probeert een jongen een meisje te zoenen terwijl deze tegenstribbelt, “Laat me los” zegt en begint te huilen. Vervolgens wordt haar blouse open gescheurd en houden twee jongens haar vast terwijl een derde jongen zijn broekriem losmaakt. De Klachtencommissie is van mening dat deze scène leidt tot een positieve beantwoording van vraag 2.6.1. De andere vragen van deze inhoudscategorie zijn niet van toepassing op de Aflevering.
De classificatie ten aanzien van de inhoudscategorie geweld dient derhalve uit te komen op ‘let op met kinderen tot 12 jaar’ (12).
Ten aanzien van de inhoudscategorie angst is de Klachtencommissie van mening dat vraag 3.2.2. (Zijn er beelden van zeer angstige mensen als gevolg van geweldsacties van andere levende wezens (mensen, dieren, monsters) of dreigingen daarvan?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord moet worden. Zij doelt hier op dezelfde scène zoals omschreven bij de inhoudscategorie geweld. Vraag 3.2.3. (Loopt het met de zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed af?) dient volgens de Klachtencommissie met ‘nee’ worden beantwoord, daar niet te zien is hoe het uiteindelijk afloopt met het meisje. De angstwekkende situatie speelt zich af in een voor kinderen alledaagse omgeving, namelijk een soort clubhuis, waardoor vraag 3.4.1. die handelt over de alledaagse omgeving positief beantwoord moet worden. De overige vragen met van de inhoudscategorie angst dienen met ‘nooit’ beantwoord te worden.
De classificatie ten aanzien van de inhoudscategorie angst dient derhalve uit te komen op 12.
Ten aanzien van de inhoudscategorie seks is de Klachtencommissie van mening dat vraag 4.1.1. (Komt er in de productie seksueel georiënteerd taalgebruik voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord dient te worden. Ook hier doelt de Klachtencommissie op de scène zoals omschreven bij de inhoudscategorie geweld. Hier doelt de Klachtencommissie onder andere op de zinsnede “Biertje voor mij en een cocktail voor de cock tease”. De overige vragen ten aanzien van deze inhoudscategorie dienen negatief beantwoord te worden. Alleen seksueel taalgebruik heeft volgens het Kijkwijzersysteem geen invloed op de leeftijdsclassificatie. Wel verschijnt er het grof taalgebruik pictogram bij de classificatie.
De overige inhoudscategorieën zijn op de Aflevering niet van toepassing.
De classificatie voor de Aflevering komt hiermee uit op de classificatie 12, op basis van de inhoudscategorieën geweld en angst, met de toevoeging voor grof taalgebruik.
De classificatie 12 heeft als consequentie dat de Serie conform artikel 5.1. Deelreglement Televisie alleen na 20.00 uur mag worden uitgezonden.
Op 22 maart 2005 is het nieuwe Seriebeleid van kracht geworden. Met het nieuwe Seriebeleid zijn de regels voor de steekproef aangepast. Ook brengt het nieuwe Seriebeleid met zich mee dat omroepinstellingen in alle gevallen verantwoordelijk zijn voor de classificatie en het uitzendtijdstip, van zowel de serie als geheel, als van de afzonderlijke afleveringen. Als gevolg hiervan kan de Klachtencommissie ook boetes opleggen voor afleveringen die geen deel uitmaakten van de steekproef.
Daarnaast kan de Klachtencommissie conform het nieuwe seriebeleid de opdracht geven een nieuwe steekproef uit te voeren indien blijkt dat de leeftijdsclassificatie van de Aflevering niet in overeenstemming is met de classificatie van de steekproef. Nu dit bij de Aflevering het geval is, zal de Klachtencommissie hiertoe overgaan.
Beklaagde dient, nu de classificatie van de Aflevering hoger is dan de classificatie van de steekproef, een nieuwe steekproef te nemen. Hierbij dient Beklaagde de afleveringen die chronologisch direct volgen op de afleveringen uit de oorspronkelijke steekproef te betrekken in de nieuwe steekproef. Bovendien moet de Aflevering ook betrokken worden in de steekproef, met inachtneming van het oordeel van de Klachtencommissie.
6. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht ten aanzien van de Aflevering gegrond. De classificatie van de Aflevering dient uit te komen op 12 op basis van de inhoudscategorieën geweld en angst, met de toevoeging voor grof taalgebruik.
Beklaagde dient binnen vier weken conform het huidige Seriebeleid een nieuwe steekproef te nemen en daarbij de specificaties zoals de Klachtencommissie heeft opgenomen onder punt 5. op te volgen. Het resultaat van de steekproef dient opgenomen te worden in de database van het NICAM.
De Klachtencommissie gaat over tot het opleggen van een sanctie, nu Beklaagde de Aflevering niet juist heeft geclassificeerd.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in een eerdere uitspraak (klachtnr. 050102.02: “Volle Maan”) jegens Beklaagde reeds een boete is opgelegd. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de nieuwe Sanctierichtlijn, die op 15 november 2004 algemeen bekend is gemaakt.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering is fout geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elke punt € 2000 is. Nu er twee inhoudscategorieën verkeerd geclassificeerd zijn, brengt dit voor Beklaagde een boete met zich mee van € 4000.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Beslissing van de Commissie van Beroep van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘Onderweg Naar Morgen’, hierna te noemen: de Serie; aflevering uitgezonden op 24 november 2005, hierna te noemen: de Aflevering
1. De uitspraak van de Klachtencommissie
Bij beslissing van 15 februari 2006 heeft de Klachtencommissie van het NICAM een klacht van Klager in eerste aanleg d.d. 14 november 2005 met betrekking tot de Aflevering beoordeeld. Tijdens de Aflevering is een groepsverkrachting de cliffhanger. Klager in eerste aanleg wil niet dat zijn dochters naar dergelijke beelden kijken. Volgens Klager in eerste aanleg is hier geen sprake van voorlichting over hoe het met je kan aflopen als je dom doet. Hier is sprake van pure sensatie.
De Klachtencommissie heeft de klacht over de Aflevering gegrond verklaard. De classificatie van de Aflevering dient uit te komen op ‘let op met kinderen tot twaalf jaar’ (12) op basis van de inhoudscategorieën geweld en angst, met de toevoeging voor grof taalgebruik.
Aan Opposant is de verplichting opgelegd om binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie conform het huidige Seriebeleid een nieuwe steekproef te nemen en daarbij de specificaties zoals de Klachtencommissie heeft opgenomen onder punt 5. op te volgen. Het resultaat van de steekproef dient opgenomen te worden in de database van het NICAM.
De Klachtencommissie is overgegaan tot het opleggen van een sanctie, nu Opposant de Aflevering niet juist heeft geclassificeerd. Conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM is aan Opposant een boete opgelegd, nu er in een eerdere uitspraak (klachtnummer 050102.02: ‘Volle Maan’) jegens Opposant een klacht gegrond is verklaard. Bij de berekening van de onderhavige boete is de Klachtencommissie uitgegaan van de nieuwe Sanctierichtlijn, die op 15 november 2004 algemeen bekend is gemaakt.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Aflevering is fout geclassificeerd. Opposant is een landelijk opererende omroep, waarvoor elke punt € 2000, - is. Nu er twee inhoudscategorieën verkeerd
geclassificeerd zijn, heeft dit voor Opposant een boete van € 4000, - met zich meegebracht.
Afschrift van deze beslissing is aan partijen verzonden op 15 februari 2006.
2. De procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van 15 februari 2006 in beroep gekomen bij beroepschrift van 14 maart 2006, bij de Commissie van Beroep binnengekomen op 15 maart 2006.
De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 24 april, alwaar is verschenen de heer mr. M. Furstner, werkzaam bij Opposant.
Klager in eerste aanleg, de heer D. Bethlem, is op het verzoek van het bureau van het NICAM alsnog te reageren op het beroepschrift van Opposant kort ingegaan. Naar zijn idee is het lastig zich nog te verweren omdat hij niet zo onderlegd is met betrekking tot Kijkwijzer. In de uitspraak van de Klachtencommissie kan hij zich goed vinden. Het is hem wel opgevallen dat de uitzendingen nog steeds plaatsvinden voor 20.00 uur, maar neemt aan dat dat met het beroep te maken heeft. Voorts geeft hij aan op 14 maart 2006 weer een laatste gedeelte van een aflevering gezien te hebben, waarin een zeer gewelddadige scène te zien was. Kinderen tot 12 jaar kunnen niet naar bed gestuurd worden na het zien van zoveel geweld en angst. Ook hierover zou hij nog willen klagen. Hij was niet bij de zitting aanwezig.
De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie, evenals op het behandelde ter zitting. De klacht tegen de aflevering van 14 maart 2006 kan door de Commissie niet worden behandeld, daar zij voor het eerst in hoger beroep is ingediend.
3. De gronden voor het hoger beroep
Tegen de uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift en tijdens de behandeling ter zitting de volgende, enigszins verkorte, gronden aan. Het volledige beroepschrift, als ook het eerdere verweerschrift, worden als ingelast beschouwd.
• Classificatie geweld
De vraag of er in de beklaagde scène seksuele handelingen worden opgedrongen, wordt door de Klachtencommissie met ‘ja’ beantwoord. Opposant betwijfelt of het fragment valt onder de reikwijdte van deze vraag (2.6.1.), nu de scène geen daadwerkelijke seksuele handelingen bevat. Het losscheuren van een blouse of losmaken van een riem, zijn veeleer dreigingen van dergelijke handelingen. De voorbeelden die op het classificatieformulier worden gegeven uit de films ‘Dogville’ en ‘American History X’, bevatten vele malen indringender en explicietere opgedrongen seksuele handelingen.
Als de Commissie van Beroep de brede uitleg van de Klachtencommissie onderschrijft, dan leidt dat volgens Opposant tot de maatschappelijke consequentie dat in een (soap)serie tevens gericht op kinderen die de leeftijd van 12 jaar nog niet hebben bereikt, de thematiek van groepsverkrachtingen praktisch onmogelijk aan de orde zou kunnen worden gesteld. Dit terwijl volgens recente berichtgeving dit fenomeen realiteit was voor enkele jongeren van rond de 12 jaar, en de berichtgeving daarover hoogstwaarschijnlijk een aanzienlijke groep in die leeftijdscategorie heeft bereikt.
Opposant zou graag van de Commissie vernemen of de scène onder de invulling van het begrip ‘opdringen van seksuele handelingen’ te scharen valt, zo ja, of een dergelijke brede uitleg door de Klachtencommissie gegeven mag worden en zo ja, of dit niet de hierboven aangegeven onwenselijke maatschappelijke consequentie tot gevolg heeft.
Ter zitting vraagt Opposant zich af waarom zij bepaalde, actuele zaken niet mag laten zien, terwijl het juist de bedoeling is jeugdigen te beschermen. De dreiging van de groepsverkrachting wordt in de volgende aflevering ongedaan gemaakt. Opposant heeft er overigens geen bezwaar tegen om aan de Aflevering de leeftijdsclassificatie 12 te geven.
• Steekproef
Het tweede deel van het beroep richt zich tegen de wijze waarop de Klachtencommissie Opposant opdraagt een nieuwe steekproef te nemen, en meer in het bijzonder tegen de zinsnede waaruit blijkt dat de beklaagde Aflevering ook onderdeel van de steekproef uit dient te maken. Opposant erkent dat de gegrond bevonden klacht meebrengt dat de Aflevering voor 12 jaar en ouder geclassificeerd had moeten worden. Dit kan echter niet vanzelfsprekend betekenen dat de hele Serie eenzelfde classificatie moet krijgen. Opposant wordt met een geldboete gestraft voor de verkeerde classificatie, maar een incidentele misstap zou niet meteen moeten leiden tot een compleet nieuwe classificatie en in casu tevens een daarmee gepaard gaande gedwongen verschuiving van het uitzendtijdstip van deze langlopende Serie. Opposant is bereid de betreffende Aflevering van een juiste classificatie te voorzien en daarmee bij eventuele herhalingen rekening te houden, maar het moet mogelijk zijn dat Opposant in een nieuwe, opgedragen steekproef de gewraakte Aflevering, als incident, buiten beschouwing laat.
Opposant benadrukt ter zitting nogmaals het vreemd te vinden dat de gewraakte Aflevering deel moet uitmaken van de nieuw te nemen steekproef. Er is al een sanctie opgelegd en dan zou daarnaast de gehele Serie een nieuwe classificatie krijgen. Zou de Klachtencommissie het in de onderhavige uitspraak net zo verwoord hebben als in haar eerdere uitspraak ten aanzien van de serie ‘Hunter’ (klachtnummer: 051223.01), dan had Opposant geen beroep aangetekend.
• Conclusie
Opposant geeft de Commissie van Beroep ten eerste aan om vanwege de aangevoerde punten onder ‘Classificatie geweld’ een matiging van de boete te overwegen. En ten tweede verzoekt Opposant de Commissie de opdracht voor de nieuwe steekproef zo te herformuleren dat de Aflevering daarbij niet behoeft te worden betrokken.
4. De beoordeling
Ten aanzien van de aangevoerde gronden tot vernietiging van de beslissing van de Klachtencommissie overweegt de Commissie het volgende.
De Commissie van Beroep is met de Klachtencommissie van oordeel dat de seksuele handelingen die in de Aflevering worden opgedrongen wel degelijk vallen onder vraag 2.6.1. Dat de genoemde voorbeelden, als bijvoorbeeld ‘Dogville’ heftiger zijn, doet daar niet aan af. Bovendien is het meisje evident angstig en wordt het in de Aflevering op geen enkele wijze duidelijk hoe het met haar afloopt.
Wel is de Commissie van Beroep van mening dat de Klachtencommissie ten onrechte aan Opposant heeft opgelegd dat in de door haar nieuw te nemen steekproef de gewraakte Aflevering dient te worden opgenomen. Volgens de Commissie is dit in strijd met eerdere uitspraken van de Klachtencommissie. In deze uitspraken stelt de Klachtencommissie in overeenstemming met het Seriebeleid van 22 maart 2005 expliciet dat de zwaarst geclassificeerde aflevering maatgevend is voor de leeftijdsclassificatie van de gehele serie. Daarbij heeft de Klachtencommissie in eerdere uitspraken altijd aangegeven dat indien Opposant van mening is dat de nieuwe door de Klachtencommissie aangegeven leeftijdsclassificatie voor de gehele serie te zwaar is, gezien de inhoud van de overige afleveringen van de serie, zij bevoegd is conform het Seriebeleid een classificatiesteekproef uit te voeren, zonder de aflevering in haar huidige vorm. Opposant dient in dat geval voldoende kenbaar te maken dat de classificatie van de aflevering afwijkt van de overige afleveringen van de serie, onder andere door vermelding van de verschillende classificaties in de database van het NICAM. In de volgende niet limitatieve opsomming van uitspraken van de Klachtencommissie komt het bovenstaande beleid naar voren: ‘Kicken’ (klachtnummer: 050606.02) en ‘Hunter’ (klachtnummer: 051223.01).
Toewijzing van de door de Klachtencommissie opgelegde steekproef komt in feite neer op eenzijdige vaststelling door de Commissie van een leeftijdscategorie van 12 jaar voor de gehele Serie, nu, zoals eerder aan de orde, de classificatie van de zwaarst geclassificeerde aflevering maatgevend is voor de classificatie van de gehele Serie. Een dergelijk oordeel valt buiten de bevoegdheid van de Klachtencommissie.
De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende: bekrachtigt de beslissing van de Klachtencommissie van het NICAM van 15 februari 2006, voorzover het betreft de classificatie van de Aflevering en de daarvoor opgelegde boete van € 4000, -, doch vernietigt de beslissing van de Klachtencommissie ten aanzien van de opgelegde steekproef waar de onderhavige Aflevering deel van zou moeten uitmaken.
