Klachtnummer: 051018.01
Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘Grazend Nederland’, aflevering ‘Zielig’ uitgezonden op 5 oktober 2005 om 19.55 uur en aflevering ‘Varkenswang en Pauwenborst’ uitgezonden op 12 oktober 2005 om 19.55 uur, hierna te noemen: de Afleveringen
1. De procedure
Klaagster heeft op 18 oktober 2005 een klacht ingediend over de Afleveringen.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 6 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft bij brief van 14 november 2005 verweer gevoerd.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 14 december 2005.
Klaagster noch Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid haar standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
‘Grazend Nederland’ is een informatief programma over tradities en veranderende eetgewoontes in Nederland.
De serie is door Beklaagde niet geclassificeerd. Echter bij aanvang van aflevering ‘Zielig’ zijn de pictogrammen 6 (let op met kinderen tot zes jaar) in combinatie met de pictogrammen voor geweld (vuistje), angst (spinnetje) en grof taalgebruik (schreeuwend mannetje) vertoond. Bij aanvang van aflevering ‘Varkenswang en Pauwenborst’ zijn de pictogrammen 6 in combinatie met de pictogrammen voor geweld en angst vertoond.
3. De klacht
Klaagster voert aan dat in de Afleveringen wordt getoond hoe vissen en dieren op welhaast Middeleeuwse manier geslacht worden. Vissen worden levend gefileerd waarbij ze blijven spartelen. Een varkenskop wordt in de oven gestopt waarna de tong, wang en ogen eruit worden gehaald en geproefd worden. Een pauw wordt zichtbaar gedood. Het programma heeft geen toegevoegde waarde en wordt uitgezonden op een tijdstip dat kinderen er naar kunnen kijken, zij zijn nieuwsgierig. Het negatieve effect is dat zij er beroerd van zijn en nachtmerries krijgen.
4. Het verweer
In het verweerschrift voert Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde betreurt het dat de uitzendingen een negatieve reactie hebben opgeroepen. Tijdens de voorbereiding van het programma is de redactie zelf ook regelmatig geschrokken van de wijze waarop met dieren wordt omgegaan. De redactie hanteert grote terughoudendheid in het tonen van controversiële beelden. Wel zijn er voldoende argumenten om aandacht te vragen voor culinaire gebruiken, waarbij dieren soms op omstreden wijze aan hun einde komen. Dit aspect is niet het doel van het programma, maar het zou een journalistieke omissie zijn om de gewraakte aspecten te verzwijgen of niet te tonen.
Voor de herhalingen van het programma op vrijdagmiddag worden Kijkwijzer pictogrammen getoond.
5. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klaagster ontvankelijk in haar klacht.
De Klachtencommissie past het classificatieformulier 1.2 zelf toe op de Afleveringen en behandelt hieronder de relevante vragen.
Aflevering ‘Zielig’
Vraag 1.2.2. (Is het een reportage of documentaire?) moet met ‘ja’ beantwoord worden.
De inhoudscategorie geweld is op aflevering ‘Zielig’ niet van toepassing, omdat de vragen slechts handelen over geweld dat aan mensen, mensachtigen of dieren en monsters met menselijke eigenschappen wordt toegebracht. Geweld tegen dieren wordt derhalve in deze categorie niet bedoeld.
Binnen de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.4. (Hoe vaak komt fysiek geweld tegen dieren voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Ook vraag 3.1.7. (Hoe vaak komen geweldsacties van levende wezens (mensen, dieren, monsters) voor waarbij mensen of dieren zichtbaar het slachtoffer zijn?) moet met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt met deze beantwoording op de beelden van de paling die met zout wordt ingewreven en levend gevild wordt, alsmede op de beelden van het electrocuteren van een vis en het hardhandig volproppen van een gans met eten.
Aflevering ‘Varkenswangen en Pauwenkoppen’
Vraag 1.2.2. ‘Is het een reportage of documentaire?’ Moet met ‘ja’ beantwoord worden.
De inhoudscategorie geweld is op aflevering ‘Varkenswang en Pauwenborst’ niet van toepassing, omdat de vragen slechts handelen over geweld dat aan mensen, mensachtigen of dieren en monsters met menselijke eigenschappen wordt toegebracht. Geweld tegen dieren wordt derhalve in deze categorie niet bedoeld.
Binnen de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.4. (Hoe vaak komt fysiek geweld tegen dieren voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Ook vraag 3.1.7. (Hoe vaak komen geweldsacties van levende wezens (mensen, dieren, monsters) voor waarbij mensen of dieren zichtbaar het slachtoffer zijn?) moet met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Deze beantwoording is op basis van de beelden van de pauw waarvan de nek wordt gebroken. Bovenstaande beantwoording brengt de classificatie van de Afleveringen op 6 met het inhoudspictogram voor angst. De Klachtencommissie overweegt hierbij het volgende. Binnen de huidige vragenlijst is het niet mogelijk om tot een hogere classificatie te komen wanneer het om geweld tegen dieren gaat. Hierbij speelt, anders dan wanneer het geweld mensen of mensachtigen treft, de hardheid van het geweld of de ernst van de verwondingen geen rol. Voor de Afleveringen is de leeftijdsclassificatie 6 naar het oordeel van de Klachtencommissie te laag. De vragenlijst laat haar echter geen mogelijkheid om tot een hoger resultaat te komen. De Klachtencommissie geeft het NICAM in overweging om te laten onderzoeken of voor dergelijke beelden een bevredigender oplossing te vinden is.
6. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond. De Afleveringen zijn ten onrechte niet geclassificeerd.
De classificatie van de Afleveringen moet uitkomen op 6 op basis van angst.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM over tot het opleggen van een boete aan Beklaagde, nu er in een eerdere uitspraak (klachtnr. 020713.01 ‘Bruin Goud’) tegen Beklaagde een klacht gegrond is verklaard.
De onderhavige overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’; de Afleveringen zijn niet geclassificeerd. Beklaagde is een landelijk opererende omroep, waarvoor elk punt € 2000 is. Het ten onrechte niet classificeren van de Afleveringen brengt volgens de Sanctierichtlijn zes punten met zich mee; voor Beklaagde komt dit uit op een boete van € 12.000,-.
Beklaagde dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie de door de Klachtencommissie aangegeven classificatie 6 in combinatie met het inhoudspictogram voor angst voor de Afleveringen zelf alsnog door middel van het invullen van het classificatieformulier versie 1.2 in te voeren in de database van het NICAM.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Beslissing van de Commissie van Beroep van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: televisieserie ‘Grazend Nederland’, aflevering ‘Zielig’, uitgezonden op 5 oktober 2005 om 19.55 uur en aflevering ‘Varkenswang en Pauwenborst’, uitgezonden op 12 oktober 2005 eveneens om 19.55 uur, hierna te noemen: de Afleveringen
1. De uitspraak van de Klachtencommissie
Bij beslissing van 18 januari 2006 heeft de Klachtencommissie van het NICAM een klacht van Klaagster in eerste aanleg d.d. 18 oktober 2005 met betrekking tot de Afleveringen beoordeeld. Tijdens de Afleveringen worden tradities en veranderende eetgewoontes in Nederland besproken. Klaagster in eerste aanleg heeft aangevoerd dat getoond wordt hoe dieren op welhaast middeleeuwse wijze worden geslacht. Dit wordt uitgezonden op een tijdstip dat kinderen er naar kunnen kijken. Het negatieve effect is dat zij er beroerd van zijn en nachtmerries krijgen.
De Klachtencommissie heeft de klacht over de Afleveringen gegrond verklaard. De Afleveringen zijn ten onrechte niet geclassificeerd. De classificatie van de Afleveringen dient uit te komen op ‘let op met kinderen jonger dan 6 jaar’ (6) op basis van de inhoudscategorie angst.
Aan Opposant is de verplichting opgelegd om binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie de aangegeven classificatie 6 in combinatie met het inhoudspictogram voor angst voor de Afleveringen zelf alsnog door middel van het invullen van het classificatieformulier 1.2 in te voeren in de database van het NICAM.
De Klachtencommissie is conform artikel 13 lid 1 onder C Klachtenreglement van het NICAM overgegaan tot het opleggen van een boete aan Opposant, nu er in een eerdere uitspraak (‘Bruin Goud’, klachtnummer: 020713.01) tegen Opposant een klacht gegrond is verklaard.
De overtreding valt binnen de categorie A ‘Inhoudelijke overtredingen’: de Afleveringen zijn niet geclassificeerd. Opposant is een landelijk opererende omroep, waarvoor elke punt € 2000, - is. Het ten onrechte niet classificeren van de Afleveringen brengt volgens de Sanctierichtlijn zes punten met zich mee; voor Opposant resulteerde dit in een boete van € 12.000, -.
Afschrift van deze beslissing is aan partijen verzonden op 18 januari 2006.
2. De procedure in hoger beroep
Opposant is van de beslissing van 18 januari 2006 in beroep gekomen bij beroepschrift van 15 februari 2006, bij de Commissie van Beroep binnengekomen op 16 februari 2006.
De Commissie van Beroep heeft het beroep behandeld tijdens haar zitting van 20 maart 2006, alwaar zijn verschenen mevrouw mr. A. van Stigt, de heer O. van der Kroon en mevrouw J. Buliga, allen werkzaam bij Opposant.
Klaagster in eerste aanleg, mevrouw De Jong, heeft op een verzoek alsnog te reageren op het beroepschrift van Opposant kort gereageerd. Naar haar idee heeft het weinig zin nog inhoudelijk te reageren op het verweer van Opposant. Zij blijft het een onsmakelijk programma vinden, dat juist door de combinatie van voor kinderen niet geschikte beelden met animatiefilmpjes erg verwarend is. Zij heeft voor zichzelf besloten beter op te letten en zelf verantwoording te nemen voor uitzendingen op televisie. Zij was niet bij de zitting aanwezig.
De Commissie van Beroep heeft acht geslagen op de stukken die op de zaak betrekking hebben, waaronder het dossier van de Klachtencommissie, evenals op het behandelde ter zitting.
3. De gronden voor het hoger beroep
Tegen de uitspraak van de Klachtencommissie voert Opposant in het beroepschrift en tijdens de behandeling ter zitting de volgende, enigszins verkorte, gronden aan. Het volledige beroepschrift, als ook het eerdere verweerschrift, worden als ingelast beschouwd.
• Classificatie
De Klachtencommissie komt eerst en vooral tot de conclusie dat voor de classificatie van de Afleveringen gekozen moet worden voor een 6 met het inhoudspictogram voor angst. Dit is in overeenstemming met het gevoerde beleid van Opposant. Zoals de Klachtencommissie ook zelf vaststelt, zijn bij aanvang van beide Afleveringen de noodzakelijke pictogrammen vertoond. Daarmee zijn aan de primaire eisen van zorgvuldigheid richting de kijker voldaan.
De Klachtencommissie komt verder tot de overweging dat de huidige vragenlijst bij geweld tegen dieren geen mogelijkheid biedt om tot een hogere leeftijdsclassificatie te komen dan 6. De commissie vindt deze in het onderhavige geval te laag en geeft het NICAM in overweging te laten onderzoeken of in de toekomst een bevredigender oplossing mogelijk is. Zolang hier niet in is voorzien, acht Opposant de overweging van de Klachtencommissie op dit punt niet relevant. Los hiervan heeft Opposant een extra verantwoordelijkheid genomen door, voorafgaand aan beide Afleveringen, aanvullend ook het symbool voor geweld te tonen. Er is sprake geweest van ‘over’ classificatie. Opposant vindt het onbegrijpelijk dat deze extra blijk van zorgvuldigheid in het licht van voormelde afweging niet is gehonoreerd,
Opposant erkent en betreurt dat de classificaties niet tijdig zijn ingevoerd in de database van het NICAM. Deze omissie is het gevolg van een wisseling binnen het personeel en onervarenheid van de betrokken medewerker, maar heeft voor de kijker geen zichtbare nadelige gevolgen veroorzaakt. Deze fout is lopende de serie op 2 november 2005 hersteld. Opposant heeft inmiddels de gewenste voorzieningen getroffen om herhaling te voorkomen.
De Commissie van Beroep vraagt aan Opposant of de pictogrammen ook in de televisiegidsen zijn weergegeven. Opposant moet het antwoord op deze vraag schuldig blijven. Zij overlegt ter zitting wel een uitdraai van een tweetal logboek registraties van beide Afleveringen, waar het Kijkwijzeradvies in staat opgenomen. Opposant voert ter zitting aan dat het (laten) plaatsen van pictogrammen in de televisiegidsen voor omroepen een inspanningsverplichting betreft.
• Boete
Opposant meent dat aan de eisen van zorgvuldigheid is voldaan en oordeelt dat de grond voor het opleggen van een boete ontbreekt. Het kan niet zo zijn dat een administratieve fout, die inmiddels is hersteld en waarvan de kijker geen nadelige gevolgen heeft ondervonden, leidt tot een dergelijke hoge boete. Opposant maakt bovendien bezwaar tegen de verwijzing door de Klachtencommissie naar de eerder opgelegde maatregel tot waarschuwing ten aanzien van ‘Bruin Goud’. In dat geval werd de klacht ten aanzien van de inhoudscategorie seks ongegrond verklaard, maar is de Klachtencommissie ambtshalve wel tot een gegronde klacht gekomen ten aanzien van de inhoudscategorie geweld en heeft Opposant dientengevolge een waarschuwing opgelegd. In de uitspraak van de Commissie van Beroep betreffende ‘Liever Verliefd’ (klachtnummer: 030503.01) heeft zij de Klachtencommissie meegegeven dat voor het ambtshalve gedeelte van een uitspraak geen sanctie mag worden opgelegd. De opgelegde maatregel tot waarschuwing betreffende ‘Bruin Goud’ had volgens Opposant dan ook niet mogen worden meegewogen door de Klachtencommissie.
4. De beoordeling
Ten aanzien van de aangevoerde gronden tot vernietiging van de beslissing van de Klachtencommissie overweegt de Commissie het volgende.
• Classificatie
De Commissie van Beroep is van oordeel dat Opposant inderdaad ten onrechte heeft nagelaten beide Afleveringen tijdig te classificeren conform de criteria van Kijkwijzer. Om die reden stonden er op het moment van de klacht geen classificaties voor de Afleveringen in de database van het NICAM. Personeelswisselingen mogen volgens de Commissie van Beroep nimmer als excuus worden opgevoerd. Het ligt binnen de verantwoordelijkheid van Opposant daar tijdig op te anticiperen.
Opposant heeft echter aangegeven de Afleveringen vooraf wel bekeken en beoordeeld te hebben, met als resultaat dat de juiste pictogrammen voorafgaand aan beide Afleveringen op het scherm zijn getoond. Daarmee heeft Opposant naar het oordeel van de Commissie gedeeltelijk aan haar zorgvuldigheid tegenover de kijker voldaan. Het wordt door de Commissie van Beroep bekend verondersteld dat het omroepinstellingen is toegestaan programmaonderdelen te beoordelen op mogelijke schadelijkheid voor jeugdigen. Wanneer de omroepinstelling na beoordeling van mening is dat het programmaonderdeel schadelijk kan zijn voor personen jonger dan 16 jaar dan dient zij tot classificeren over te gaan, hetgeen in casu niet is gebeurd.
De Klachtencommissie heeft terecht geen gewicht gegeven aan het opnemen van het inhoudspictogram voor geweld, wat door Opposant is aangevoerd als extra zorgvuldigheid. Het systeem van Kijkwijzer ontleent haar kracht aan zuivere classificaties, waar geen ruimte is voor extra pictogrammen zonder dat daar classificatie aan vooraf is gegaan.
Publicatie van de pictogrammen in de televisiegidsen heeft – zo blijkt na nader onderzoek- niet plaatsgevonden. De Commissie van Beroep erkent dat het (laten) opnemen van de pictogrammen in de gidsen voor de omroepen een
inspanningsverplichting is, doch vermoedt dat dit in deze zaak het gevolg is geweest van het niet tijdig classificeren van de Afleveringen. De exacte gang van zaken is bij de Media Informatie Service van de NOS niet meer te achterhalen.
• Boete
Ingevolge eerdere uitspraken van de Commissie van Beroep kan een waarschuwing door de Klachtencommissie die gebaseerd is op een ambtshalve overweging geen grond zijn voor verhoging van de boete. De door Opposant aangevoerde zaak ‘Bruin Goud’ voldoet aan dat criterium en kan dus niet meewegen bij het vaststellen van de boete. Ambtshalve is de Commissie bekend met de zaak ‘State of Play’ (klachtnummer: 040728.02), waarin de Commissie van Beroep de door de Klachtencommissie opgelegde boete vernietigd heeft, wegens het meewegen van een eerdere – achteraf bezien ten onrechte gegrond verklaarde – klacht (Bruin Goud) en deze heeft omgezet in een waarschuwing. Nu deze zaak geen rol heeft gespeeld in de procedure voor de Klachtencommissie, en de Commissie van Beroep dat zelf ambtshalve zou doen, is er geen reden deze zaak mee te laten wegen bij het eindoordeel over de hoogte van de boete.
Nu Opposant de Afleveringen vooraf wel beoordeeld heeft, doch heeft nagelaten daarna tot classificeren over te gaan, staat vast dat zij gedeeltelijk aan haar zorgvuldigheid tegenover de kijker heeft voldaan. Voor beide Afleveringen zijn op het scherm, de juiste pictogrammen (6 jaar en angst) getoond. Die gedeeltelijke zorgvuldigheid dient in de hoogte van de boete tot uiting te komen.
De Commissie van Beroep, op vorenstaande gronden beslissende: bekrachtigt de beslissing van de Klachtencommissie van het NICAM van 18 januari 2006, voorzover het betreft de classificatie 6 op basis van de inhoudscategorie angst voor beide Afleveringen, doch vermindert de opgelegde boete met behulp van de correctiefactor 0,5 van € 12.000, - naar € 6.000, -.