Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: bioscoopfilm ‘The Hunger Games’, hierna te noemen: de Film
1. De procedure
Klager heeft op 22 maart 2012 een klacht ingediend over de Film.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM op formele aspecten getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft tegen de klacht verweer gevoerd bij brief van 3 april 2012.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar vergadering van 5 april 2012.
Klager noch Beklaagde heeft, na deugdelijke oproeping, gebruik gemaakt van de mogelijkheid zijn/haar standpunt mondeling toe te lichten.
2. De bestreden audiovisuele productie
De film gaat over een spel dat jaarlijks gespeeld wordt. 12 jongens en 12 meisjes leveren in een bos een strijd op leven en dood. Slechts één persoon zal het bos levend verlaten. De strijd wordt gefilmd en het gehele land is verplicht om mee te kijken.
De Film is door Beklaagde op 14 maart 2012 geclassificeerd met behulp van het toen geldende NICAM classificatieformulier. De leeftijdsclassificatie is uitgekomen op 'let op met kinderen tot 12 jaar' op basis van de inhoudscategorieën geweld ('vuistje') en angst ('spinnetje’) met als toevoeging grof taalgebruik (‘schreeuwend mannetje’).
3. De klacht
Klager is van mening dat deze Film de classificatie 16 zou moeten hebben. De Film gaat over kinderen die als vermaak voor volwassenen andere kinderen moeten doden tot er een winnaar overblijft. Kinderen moorden elkaar in een scène uit en in beeld zag Klager duidelijk kelen doorgesneden worden en nekken gebroken worden. Als dit geplaatst wordt in het overkoepelende thema dat het een spel is om elkaar te doden, heeft deze Film zeker geen 12 classificatie.
4. Het verweer
In haar verweerschrift voert Beklaagde het volgende aan.
Beklaagde zal zeker niet ontkennen dat het thema van de Film heftig is. Tieners worden in een grote arena gezet waar zij moeten vechten tot de dood erop volgt en er slechts één kan overleven. Het jeugdboek waarop de Film gebaseerd is, is veel heftiger dan de Film en gaat zeer gedetailleerd in op de manier waarop deelnemers elkaar te lijf gaan. De verfilming is echter een stuk minder heftig met het oog op de jonge lezers van het boek. Door de filmproducenten is bewust gekozen voor een aanpak zodat het jongere publiek de Film ook kan zien. In de montage is erg gelet op wat er daadwerkelijk aan bloed en beeld in beeld te zien is en vooral wat niet in beeld te zien is. Bij confrontaties en gevechten snijdt de camera steeds weg op het moment dat het geweld te heftig zou worden voor een doelgroep van 12 jaar en ouder.
Dat is ook iets wat in vele recensies van de Film naar voren is gekomen. Hieruit blijkt dat er heel bewust is nagedacht over de wijze waarop het heftige thema van de boeken op een gepaste wijze kon worden verfilmd om te voldoen aan een leeftijdsclassificatie van 12 jaar en ouder.
De scene waarin het meisje Rue geraakt wordt door een speer en uiteindelijk sterft, bevat geen ernstige verwondingen.
Beklaagde is ervan overtuigd dat de classificatie juist is uitgevoerd. Hoewel de Film wellicht niet het meest geschikt is voor kinderen van 12 jaar en ouder, is hij ook niet schadelijk voor kinderen van 12 jaar en ouder.
5. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie acht Klager ontvankelijk in zijn klacht.
De Klachtencommissie heeft het thans geldende classificatieformulier zelf toegepast op de Film en behandelt hieronder de relevante vragen.
Ten aanzien van de inhoudscategorie geweld is de Klachtencommissie van mening dat vraag 2.2.1. (Komen er in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord moet worden. De Klachtencommissie wijst hier onder andere op de scène waar Rue door een speer geraakt wordt. Ook is er een scène te zien waar aan het begin van het spel een aantal kinderen naar een tafel met wapens rent en de wapens gebruikt worden om andere kinderen te doden.
Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. In de toelichting op de vragenlijst staat dat bij indringende geweldsacties de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt en dat dit ook de bedoeling van de agressor is. De Klachtencommissie is van oordeel dat in de voornoemde scène waar Rue door de speer geraakt wordt, de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt. Kort erna sterft Rue. Ook in andere scènes heeft de Klachtencommissie indringend geweld waargenomen, onder andere in de scène waar een jongen een andere jongen de nek omdraait omdat de voedselvoorraad vernietigd is. Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet met '1 keer of vaker' beantwoord worden. Zichtbaar in beeld is dat Rue in de hiervoor genoemde scène een verwonding heeft. Om de speer heen is bloed te zien op het shirt van Rue. Deze verwonding is echter naar het oordeel van de Klachtencommissie niet ernstig in de zin van de vragenlijst van Kijkwijzer, zodat vraag 2.4.2. (Zijn er beelden van ernstige verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) met ‘nooit’ beantwoord moet worden. In de toelichting op de vragenlijst worden als voorbeelden van ernstige verwondingen genoemd: uitspattend bloed, doorgesneden kelen, afgerukte ledematen en beursgeslagen personen. De Klachtencommissie is van oordeel dat de verwonding van Rue geen ernstige verwonding is in de zin van de vragenlijst.
De Klachtencommissie is tevens van oordeel dat in de scène waar een aantal kinderen andere kinderen doden met wapens geen ernstige verwondingen als gevolg van zichtbare geweldsacties te zien zijn. Er is sprake van snel gemonteerde fragmenten met geweld zodat er geen verband te zien is tussen deze geweldsacties en de ernstige verwondingen.
Vraag 2.5.1 (Zitten er geweldsacties in die door mensen uitvoerbaar zijn?) moet met ‘ja’ worden beantwoord.
De combinatie van geweld dat uitvoerbaar en indringend is en tot verwondingen leidt, die niet als ernstig kunnen worden aangemerkt, leidt tot de classificatie 12 op basis van geweld.
In de inhoudscategorie angst moet vraag 3.1.1. (Komen er beelden van zeer angstige mensen voor?) met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie verwijst hierbij onder andere naar de scène waar te zien is dat Rue vastzit in een net. Rue gilt heel hard om de hulp van Katniss en trilt en huilt. Ook zijn haar ogen groot van angst en is zij sprakeloos .
Vraag 3.1.2 (Loopt het met de zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed af?) moet met ‘nee’ worden beantwoord. Het loopt immers niet goed af met Rue, vrijwel direct nadat zij bevrijd is wordt zij door een speer geraakt en bezwijkt zij aan haar verwondingen.
Vraag 3.4.1 (Komen er griezeleffecten in de productie voor?) moet naar het oordeel van de Klachtencommissie met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord.
In de toelichting op de Vragenlijst wordt onder griezeleffecten verstaan: ‘alle elementen waarmee angst en/of weerzin bij de kijker kunnen worden opgewekt’. Griezeleffecten kunnen het gevolg zijn van acties van levende wezens (mensen, mensachtigen, fantasiewezens of dieren) of van bovennatuurlijke krachten. Griezeleffecten kunnen meer of minder hevig zijn. Voorbeelden van minder hevige griezeleffecten zijn: 'Harry Potter and the Prisoner of Azkaban', de oplichtende ogen van bezeten personages in 'Charmed', de griezelige busscène in 'De Griezelbus'.
Naar het oordeel van de Klachtencommissie is in de scène waar een aantal panterachtige dieren kinderen proberen te verwonden en te doden, aan te merken als een griezeleffect.
Vraag 3.4.2 (Zijn de griezeleffecten hevig?) dient naar het oordeel van de Klachtencommissie met 'nooit' te worden beantwoord. In de toelichting op de Vragenlijst staat dat hevige griezeleffecten zo intens zijn dat de kijker er moeilijk afstand van kan nemen. Bij hevige griezeleffecten gaat het vaak om situaties waarbij iets verschrikkelijks gebeurt of staat te gebeuren. Onder hevige griezeleffecten wordt onder andere verstaan: de onheilspellende sfeer in ‘The Sixth Sense’, de aanvallen van de vogels in ‘The Birds’, de man met de bijl in ‘The Shining’, het lijk bij ‘Jaws’ dat verschijnt voor het gat in de boot en de douchescène in ‘Psycho’.
De Klachtencommissie is van oordeel dat de griezeleffecten in de film niet hevig zijn, omdat geen sprake is van een dusdanig intense situatie dat de kijker er moeilijk afstand van kan nemen.
Vraag 3.5.1 (Komen er beelden van verwondingen in de productie voor?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. Vraag 3.5.2 (Zijn deze verwondingen ernstig?) moet eveneens met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord. De Klachtencommissie doelt hierbij op de verwonding van Katniss nadat zij door een boom geraakt is. Zij heeft een open bloederige wond aan haar been. Een ander personage, Peeta heeft ook een open bloederige wond aan een been.
Vraag 3.12.1. (Spelen de angstwekkende scènes zich af in een realistische omgeving?) dient met '1 keer of vaker' te worden beantwoord. De meeste angstwekkende scènes spelen zich af in het bos.
Vraag 3.12.2. (Komen er één of meer onrealistische personages voor in de angstwekkende scènes) dient met ‘ja’ te worden beantwoord. In de toelichting op de vragenlijst is vermeld dat onrealistische personages afwijken van gewone mensen of gewone dieren door een ongewoon uiterlijk of door zeer bijzondere eigenschappen. De Klachtencommissie is van oordeel dat de bloeddorstige panterachtige dieren door hun ongewone uiterlijk moeten worden aangemerkt als onrealistische personages.
Vraag 7.1.1. (Komt er in de productie grof taalgebruik (vloeken, schuttingtaal) voor?) moet met ‘1 keer of vaker’ worden beantwoord.
De beantwoording van bovengenoemde vragen leidt tot de classificatie 12 op basis van geweld, angst en grof taalgebruik.
De overige inhoudscategorieën en vragen zijn op de Film niet van toepassing.
Gelet op het voorgaande beslist de Klachtencommissie als volgt.
6. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht ongegrond.
De classificatie van de Film komt uit op 12 op basis van geweld en angst met als toevoeging grof taalgebruik.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 18 april 2012
