Meer dan 80 % van de jongeren tussen 10 en 16 jaar en ouders wil graag een waarschuwing voor heftige beelden op social media zoals TikTok en Instagram. Het gaat om beelden met geweld, seks, dierenleed of ‘enge’ dingen. Dat blijkt uit onderzoek van het NICAM, de organisatie achter Kijkwijzer. Jongeren zijn bang dat ze door het algoritme steeds meer video’s tegenkomen waar ze bang van worden, schaamte bij ervaren of een onveilig gevoel van krijgen. Ze willen niet alleen een waarschuwing dat er heftige beelden in zitten, maar ook welk soort, zodat ze zelf kunnen bepalen of ze kijken of door scrollen.
Bijna één op de vijf tieners ziet wel eens nare of heftige filmpjes. Dat geeft zorgen bij ouders: ruim tweederde is bang dat hun kind gewelddadige beelden, gevaarlijk of pestgedrag of seksuele handelingen te zien krijgt. Zelf vinden jongeren het ook onprettig als heftige beelden onaangekondigd worden getoond. Op dit moment worden ze soms wel gewaarschuwd met banners als ‘bevat gevoelige inhoud’, maar dit vinden ze te vaag, onduidelijk wie de afzender is en ze vallen niet echt op of de melding klopt niet.
Zelf beslissen
Het onderzoek laat zien dat 64 % van de tieners (10-16 jaar) filmpjes op TikTok kijkt (voor Instagram is dit 39 %). Naar mate ze ouder worden, besteden ze meer tijd besteden op deze platformen. Ruim tweederde kijkt dagelijks meer dan een half uur naar TikTok. Ze bekijken vooral vloggers en influencers, muziek- en gamevideo’s. Jongeren die ouder zijn dan 12 bepalen zelf wat ze kijken en wat niet, ouders kijken nauwelijks mee. Waar bij jonge kinderen in de meeste gevallen wel afspraken gelden rondom hoe lang en wat er gekeken mag worden, is dat voor tieners nog maar bij een minderheid het geval.
Lastig aanpakken
Sinds 1 juli 2022 dienen uploaders van onlinevideo’s, die gevestigd zijn in Nederland, een KvK inschrijving hebben, meer dan 500.000 volgers hebben, en minimaal 24 video’s per jaar publiceren, Kijkwijzer toe te passen en te waarschuwen voor mogelijk schadelijke beelden voor kinderen. Uit het onderzoek blijkt dat de meest schokkende of heftige video’s vooral afkomstig zijn van uploaders met minder volgers of uploaders die niet in Nederland (of Europa) gevestigd zijn. Daardoor vallen ze niet onder de Nederlandse wetgeving en is het dus voor hen niet verplicht om hiervoor te waarschuwen. Tegelijkertijd krijgen kinderen en jongeren deze beelden wel te zien.
Daarnaast worden video’s op Instagram en TikTok veelal direct geplaatst. Vooraf beoordelen en pictogrammen (waarschuwingen) toekennen, zoals bij de huidige Kijkwijzer, is daardoor niet altijd mogelijk. Daarom kijkt het NICAM nu samen met uploaders op welke manier dit wel zou werken.
Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met GFK en YoungWorks en bestond uit interviews met kinderen, jongeren, uploaders en analyses van content op social media.
Meer weten?
Het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM), de organisatie achter Kijkwijzer, kondigt met trots de lancering aan van de Gamewijzer, een praktische website die ouders en opvoeders informatie en tips geeft over hoe ze om kunnen gaan met games en hun gamende kinderen. De Gamewijzer biedt gedetailleerde informatie over games die op dit moment populair zijn bij kinderen bijvoorbeeld: Fortnite, Roblox en Brawl Stars.
Ontspannen met media is het thema van de Media Ukkie Dagen, een jaarlijks terugkerende publiekscampagne van Netwerk Mediawijsheid.
Het leeftijdsadvies Alle leeftijden (AL) geeft aan dat een film, serie of televisieprogramma géén schadelijke beelden bevat.
Lees meerVoor kinderen jonger dan 6 kan het schadelijk zijn om beelden te zien van geweld, enge dieren of fantasiefiguren (zoals monsters en heksen) of van verwondingen. Kinderen onder de 6 hebben nog veel moeite om het verschil tussen ‘echt’ en ‘nep’ te zien.
Lees meerVoor kinderen jonger dan 9 kan het schadelijk zijn om griezelige beelden te zien, geweld tegen kinderen of dieren, of slachtoffers van bijvoorbeeld een ramp of oorlog.
Lees meerBeelden van hard geweld, bloederige wonden, lijken, mensen of dieren die doodsbang zijn, of beelden van alcohol/drugs, discriminatie of seks kunnen schadelijk zijn voor kinderen jonger dan 12.
Lees meerBeelden van gevaarlijk gedrag (zoals stunts en challenges) kunnen schadelijk zijn voor jongeren onder de 14. Ook horrorfilms (zowel realistische als onrealistische) zijn mogelijk schadelijk.
Lees meerBeelden van heftig geweld, horror, (expliciete) seks en verheerlijking van alcohol en drugs kunnen schadelijk zijn voor pubers van rond de 16. Ze zijn op zoek naar hun eigen grenzen, en naar spanning en sensatie. De invloed van hun leeftijdsgenoten is groot.
Lees meerHet leeftijdsadvies 18 jaar geeft aan welke films en programma’s echt alléén voor volwassenen zijn.
Lees meerEr kunnen allerlei soorten geweld voorkomen in producties. Van slaan en schoppen tot schieten, martelen of seksueel geweld. De algemene regel is: hoe heftiger het geweld, hoe hoger de leeftijd. Ook wordt er gekeken naar hoe hard en hoe écht het geweld is, en of er bloed te zien is.
Lees meerIn de categorie angst kun je verschillende dingen tegenkomen: van verwondingen en lijken tot dierenleed, griezelige geluiden en horror. Maar ook aangrijpende beelden van zelfdoding of zelfbeschadiging. Net zoals bij geweld geldt: hoe echter en duidelijker iets in beeld komt, hoe hoger de leeftijd.
Lees meerHet zien van seks kan jongeren, die hun (seksuele) identiteit aan het ontwikkelen zijn, een verkeerd beeld geven van wat 'normaal' is. Hoe ver een seksuele handeling gaat, en hoe vaak en duidelijk het in beeld komt, bepaalt het uiteindelijke leeftijdsadvies.
Lees meerGrof taalgebruik gaat over grove woorden, schuttingtaal, schelden of vloeken. Kinderen kunnen hier een voorbeeld aan nemen en het nadoen of overnemen.
Lees meerDiscriminatie is elke uitspraak of uitdrukking die bepaalde (groepen) mensen als ‘minder’ afschildert, bijvoorbeeld op basis van huidskleur, religie, seksuele geaardheid, geslacht of gender, nationaliteit, etc. Als dit in een productie voorkomt en de discriminerende uitspraak of actie wordt niet direct afgekeurd of afgestraft, dan wordt het pictogram voor discriminatie getoond.
Lees meerAls in een film of serie wordt gerookt, veel alcohol wordt gedronken of drugs worden gebruikt, dan krijgt het een Kijkwijzer symbool voor roken, alcohol en drugs. Jongeren kunnen het als iets normaals gaan zien, of zelfs als iets om uit te proberen.
Lees meerHet pictogram voor gevaarlijk gedrag geeft aan dat er gevaarlijke challenges of stunts voorkomen.
Lees meerDe game bevat geweld. In spellen met PEGI 7 gaat het om niet-realistisch of niet-expliciet geweld. Games in de leeftijdscategorie PEGI 12 kunnen realistisch geweld bevatten tegen fantasiepersonages, en niet-realistisch geweld tegen menselijke personages. In games met een PEGI 16 of PEGI 18 zit steeds realistischer geweld, vaak met bloed.
Dit pictogram komt voor bij spellen met een PEGI 7-advies als ze beelden of geluiden bevatten die angstaanjagend kunnen zijn voor jongere kinderen. Als er wat heftigere horroreffecten voorkomen leidt dit tot een PEGI 12 of PEGI 16.
Als dit pictogram voorkomt bij een spel met een PEGI 12-advies, kunnen personages seksueel getinte opmerkingen maken of uitdagend poseren. Bij een PEGI 16 game kan er sprake zijn van erotisch naakt of seks (waarbij geslachtsdelen niet zichtbaar zijn). Bij PEGI 18 wijst dit pictogram op expliciete seksuele activiteit. Aan beelden van niet-seksueel naakt hangt géén leeftijdsadvies.
De game toont of verwijst naar het gebruik van illegale drugs, alcohol of tabak. Games met dit inhoudspictogram krijgen altijd het leeftijdsadvies PEGI 16 of PEGI 18.
Als dit pictogram voorkomt, bevat een spel etnische, religieuze, nationalistische of andere stereotypes die aanzetten tot haat. Dit soort inhoud krijgt altijd een PEGI 18-classificatie en is in veel gevallen strafbaar.
Een game met dit pictogram bevat grof taalgebruik. In tegenstelling tot Kijkwijzer, waarbij grof taalgebruik niet tot een bepaalde leeftijd leidt, zorgt het bij PEGI voor een PEGI 12, PEGI 16 of PEGI 18.
PEGI 3 games zijn geschikt voor alle leeftijden. Een héél milde vorm van geweld kan voorkomen. De game bevat geen geluiden of beelden die jonge kinderen bang kunnen maken. Er is geen grof taalgebruik te horen of te lezen.
Games met beelden of geluiden die angstaanjagend kunnen zijn voor jongere kinderen, vallen in deze categorie. Een heel milde vorm van geweld (niet-realistisch geweld, zonder al te veel details) kan voorkomen in een game met een PEGI 7 advies.
Games met iets explicieter geweld tegen fantasiepersonages, of met niet-realistisch geweld tegen menselijke personages, krijgen een PEGI 12 advies. Er kunnen wat scheldwoorden in zitten, of een beetje schunnige opmerkingen. Er komt geen seks in voor.
Games krijgen een PEGI 16 advies als er geweld voorkomt dat er realistisch uitziet. Een personage reageert dan zoals iemand in het echt ook zou reageren op geweld. Ook kan er grof taalgebruik voorkomen, of seks, of het gebruik van alcohol, drugs en tabak.
PEGI 18 wordt gebruikt wanneer het gaat om grof geweld, zinloos geweld, of geweld tegen weerloze personages (zoals kinderen of gijzelaars). De verheerlijking van illegaal drugsgebruik, gesimuleerd gokken, en expliciete seksuele activiteit leiden ook tot PEGI 18.
De game bevat elementen die gokken aanmoedigen en aanleren. Het gaat hierbij om kansspelen die normaal gesproken voorkomen in casino's of speelzalen. Een aantal oudere spellen hebben dit pictogram in combinatie met een PEGI 12 of PEGI 16, maar sinds 2020 krijgen nieuwe spellen met dit soort inhoud altijd PEGI 18.
De game biedt spelers de mogelijkheid om digitale spullen of diensten te kopen met echt geld. Denk hierbij aan bonus levels of kleding voor je personage, maar ook aan virtuele munten of het uitschakelen van advertenties.
