Beslissing van de Klachtencommissie van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Audiovisuele productie: ‘Superman Doomsday’, hierna te noemen: de Film
1. De procedure
Klager heeft op 5 juni 2009 een klacht ingediend over de Film.
De voorzitter van de Klachtencommissie heeft de klacht conform artikel 5 lid 1 Klachtenreglement van het NICAM getoetst en bepaald dat de klacht in behandeling kan worden genomen.
Beklaagde heeft bij brief van 17 juli 2009 verweer gevoerd.
De Klachtencommissie heeft de klacht behandeld in haar zitting van 26 augustus 2009. Klager en Beklaagde zijn ter zitting verschenen.
2. De bestreden audiovisuele productie
De Film gaat over de held Superman die de stad Metropolis beschermt tegen monsters en boeven.
De Film is geclassificeerd met de destijds geldende vragenlijst en heeft de classificatie 'let op met kinderen tot 6 jaar' op basis van de inhoudscategorie angst.
3. De klacht
De klacht richt zich op de inhoudscategorieën geweld en angst. Klager vindt, verkort weergegeven, dat de Film de classificatie 12 zou moeten hebben vanwege het geweld in de Film. Klager citeert hierbij een beschrijving van de scenes van internet. In de Film komen veel vechtscènes voor met een monster en zijn er verwondingen te zien. De slachtoffers hebben pijn. Ook wordt een boef vanuit de lucht naar beneden gegooid. Hij valt boven op een auto. Verder wordt een vrouw neergeschoten. Daarnaast wordt verteld dat een vierjarig kind is vermoord door een man.
4. Het verweer
In het verweerschrift geeft Beklaagde, hieronder verkort weergegeven, het volgende aan.
Beklaagde is van mening dat de Film juist geclassificeerd is. Beklaagde ontkent niet dat er geweldscènes in de Film voorkomen. Het betreft hier echter geen geweld dat schadelijk is voor kinderen boven de zes jaar omdat het een animatie/tekenfilm betreft. In de toelichting van het NICAM op de vragenlijst bij vraag 1.2.1. wordt zelfs een andere superactionhero als voorbeeld van een teken/animatiefilm genoemd. Een animatie/tekenfilm heeft een lager realiteitsgehalte waardoor kinderen het geweld minder serieus nemen. Daarnaast heeft tekenfilm geweld op kinderen vanaf 6 jaar minder effect op angst en agressie.
Voorts komt in de Film alleen geweld voor dat niet uitvoerbaar is zodat er sprake is van een onrealistische productie. Superman gooit met tanks, gebruikt laserstralen die uit zijn ogen komen en blaast de 'bad guy' weg. Het NICAM noemt zelfs expliciet het 'wegblazen van mensen door Superman' als voorbeeld van niet uitvoerbaar geweld.
De belangrijkste vraag is of er sprake is van het tonen van ernstige verwondingen in de Film. Hiervan is volgens Beklaagde echter geen sprake. Er zijn verwondingen in de film te zien. Zo komt uit de mond van Superman een beetje bloed en Lois Lane heeft een snee in haar wang. Een klein beetje bloed van Superman spat op het gezicht van Lois Lane. De wond van Superman is niet zichtbaar evenals de wijze waarop deze wond tot stand is gekomen. Ook in de scène waar een man op een auto terecht komt is geen sprake van het tonen van verwondingen. Het lichaam is intact. Het slachtoffer ligt onder een laken. Later wordt een beperkte hoeveelheid bloed getoond. Ook hier is naar de mening van Beklaagde geen sprake van een ernstige verwonding.
5. Mondelinge behandeling
Beklaagde herhaalt haar standpunt dat de kernvraag is of er ernstige verwondingen in de Film voorkomen. Volgens Beklaagde is hiervan geen sprake. Beklaagde is van mening dat tekenfilms minder schadelijk zijn voor kinderen dan films waarin mensen voorkomen die van vlees en bloed zijn. Beklaagde vindt dat het geweld niet uitvoerbaar is omdat Superman bijzondere krachten heeft. In de gevechtsscènes van Superman met het monster is er sprake van twee superaction heroes met geweld dat overtrokken wordt. Desgevraagd is Beklaagde van mening dat ook de scène waarin Superman in een lift wordt afgetuigd door Lex Luthor valt onder geweld dat niet uitvoerbaar is omdat Superman verzwakt wordt door kryptoniet. Beklaagde erkent dat het niet in alle gevallen direct goed afloopt met de zeer angstige mensen in de Film. Beklaagde stelt naar eer en geweten geclassificeerd te hebben. Dit is de eerste klacht jegens Beklaagde die op zitting is gebracht. Beklaagde zendt op vijf kanalen 24 uur per dag Films uit. Indien de klacht gegrond verklaard wordt, dient dan ook volgens Beklaagde geen boete opgelegd te worden.
Klager stelt zich op het standpunt dat de tekenfilm een stress-en spanningsniveau heeft die films met de classificatie 12 hebben. De classificatie 12 lijkt Klager dan ook op zijn plaats. Klager noemt hierbij onder andere ook de scène waarin een baby met een mes zwaait.
6. Het oordeel van de Klachtencommissie
De Klachtencommissie heeft het thans geldende classificatieformulier toegepast op de Film en behandelt hieronder de relevante vragen.
Bij de inhoudscategorie geweld moet vraag 2.2.1. ( Komen in de productie één of meerdere vormen van fysiek geweld voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden.
Vraag 2.3.1. (Zitten er geweldsacties in die indringend zijn?) moet met ‘ja’ beantwoord worden. In de toelichting op de vragenlijst staat dat ‘bij indringende geweldsacties de kijker de indruk krijgt dat het geweld hard aankomt en dat dat ook de bedoeling van de agressor is’. De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere op de scène waar Superman het opneemt tegen het monster. De vuistslagen van het monster komen naar het oordeel van de Klachtencommissie hard aan bij Superman. Het monster houdt Superman bij zijn hoofd vast en deelt vuistslagen uit in zijn buik. Superman komt op zijn knieën op de grond terecht en spuugt bloed uit. Ook is bij onder andere deze scène gebruik gemaakt van geluidseffecten hetgeen naar het oordeel van de Klachtencommissie de indringendheid van de geweldsacties versterkt.
Vraag 2.4.1. (Zijn er beelden van verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet met '1 keer of vaker' beantwoord worden. Vraag 2.4.2. (Zijn er beelden van ernstige verwondingen ten gevolge van zichtbare geweldsacties?) moet met ‘nooit’ beantwoord worden. Bij voorgenoemde scene wordt Superman in zijn buik geslagen door het monster. Lois Lane krijgt bloed van Superman op haar gezicht. De Klachtencommissie is van oordeel dat de verwonding van Superman geen ernstige verwonding is in de zin van de vragenlijst van Kijkwijzer. Het bloed dat op het gezicht van Lois Lane terecht komt, merkt de Klachtencommissie niet aan als ernstige verwonding aangezien niet in beeld is gebracht dat de geweldsactie van het monster tot een ernstige verwonding bij Superman heeft geleid. Ook het bloed van ‘Toy Man’ die op de auto valt, merkt de Klachtencommissie niet aan als een ernstige verwonding. Er is sprake van een plas bloed, maar er is naar het oordeel van de Klachtencommissie ook hier geen ernstige verwonding te zien als bedoeld binnen het systeem van Kijkwijzer. De Klachtencommissie is daarom van mening dat de situatie waarin de man verkeert alleen ernstig lijkt door het bloed, maar dat daar geen ernstige verwondingen, zoals een doorgesneden keel of afgerukte ledematen, aan ten grondslag liggen.
Vraag 2.5.1. (Zitten er geweldsacties in die door mensen uitvoerbaar zijn?) moet eveneens met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. De Klachtencommissie is van oordeel dat er naast het geweld van Superman dat niet uitvoerbaar is, ook geweld in de Film voorkomt dat wel uitvoerbaar is door mensen. De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere op de scène waarin Lex Luthor een vrouw met een pistool neerschiet en een scène waarin soldaten schieten op het monster. Vraag 2.7.1. (Vindt al het geweld plaats in een slapstick-context?) moet met ‘nee’ beantwoord worden. De Klachtencommissie heeft daarbij de voorbeelden van producties waarin het geweld plaatsvindt in een slapstickcontext nader bekeken en is van mening dat het geweld in de Film niet vergeleken kan worden met het geweld in ‘Laurel & Hardy’, ‘Buster Keaton’, ‘Home Alone’, en ‘Flodder’.
Geweldsacties in een animatieproductie die indringend zijn en niet leiden tot ernstige verwondingen en die uitvoerbaar zijn, leiden in de categorie geweld tot de classificatie 6.
Bij de inhoudscategorie angst dient vraag 3.3.1. (Komen er beelden van zeer angstige mensen voor?) met ‘1 keer of vaker’ beantwoord te worden.
Vraag 3.1.2. (Loopt het met de zeer angstige mensen steeds, dus in alle gevallen, direct goed af?) moet met ‘nee’ beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt hierbij op de scène waar Superman ‘Toy Man’ van grote hoogte naar beneden laat vallen. Op het moment dat Superman ‘Toy Man’ loslaat is ‘Toy Man’ zeer angstig. Hij gilt. ‘Toy Man’ komt vervolgens boven op een auto terecht. Vraag 3.4.1. (Komen er griezeleffecten in de productie voor?) moet met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. In de toelichting op de Vragenlijst wordt onder griezeleffecten verstaan: ‘alle elementen waarmee angst en/of weerzin bij de kijker kunnen worden opgewekt. Griezeleffecten kunnen het gevolg zijn van acties van levende wezens (mensen, mensachtigen, fantasiewezens of dieren) of van bovennatuurlijke krachten.’ De Klachtencommissie verwijst hierbij naar de scène in de bus waar een babypop Lois Lane plotseling aanvalt. Lois Lane dacht hem uitgeschakeld te hebben maar ineens verschijnt hij echter achter haar met een mes. De Klachtencommissie is van mening dat deze scène bovendien versterkt wordt door muziek.
Hevige griezeleffecten zijn zo intens dat de kijker er moeilijk afstand van kan nemen. Bij hevige griezeleffecten gaat het vaak om situaties waarbij iets verschrikkelijks gebeurt of staat te gebeuren. De Klachtencommissie merkt de scène met de babypop niet aan als hevig griezeleffect in de zin van de vragenlijst van Kijkwijzer waardoor vraag 3.4.2. (Zijn de griezeleffecten hevig?) met ‘nooit’ beantwoord moet worden. Vraag 3.5.1. ( Komen er verwondingen voor in de productie?) moet met ‘1 keer of vaker’ beantwoord worden. Vraag 3.5.2. (Komen er ernstige verwondingen voor in de productie?) moet met ‘nooit’ beantwoord te worden, op grond van onder andere de hierboven bij geweld genoemde scène waarin Superman met het monster vecht Daarnaast moet vraag 3.12.1. (Spelen de angstwekkende situaties zich af in een realistische omgeving?) met ‘ja’ beantwoord worden. De angstwekkende scenes spelen zich af in een stad. Vraag 3.12.2. (Komen er één of meer onrealistische personages voor in de angstwekkende scènes) moet met ‘ja’ beantwoord worden. De Klachtencommissie doelt hierbij onder andere op Superman.
De aanwezigheid van angstige mensen met wie het niet direct goed afloopt en verwondingen die niet ernstig zijn waarbij de angstwekkende situaties zich afspelen in een realistische omgeving met onrealistische personages in een animatieproductie brengt de classificatie voor angst op 6.
De overige inhoudscategorieën zijn op de Film niet van toepassing.
De hoogste leeftijdsclassificatie is bepalend voor de uiteindelijke classificatie, waardoor de classificatie voor de Film uitkomt uit op 6, op basis van de inhoudscategorieën geweld en angst.
7. De beslissing van de Klachtencommissie
Gelet op het hiervoor overwogene acht de Klachtencommissie de klacht gegrond.
De classificatie van de Film dient uit te komen op 6, op basis van de inhoudscategorieën geweld en angst.
De Klachtencommissie gaat conform artikel 13 lid 1 onder B Klachtenreglement van het NICAM over tot de maatregel van waarschuwing, nu het de eerste keer is dat er een klacht tegen Beklaagde gegrond is verklaard.
Partijen hebben, voor zover zij in het ongelijk zijn gesteld, de mogelijkheid tegen deze uitspraak beroep aan te tekenen bij de Commissie van Beroep van het NICAM. Het beroepschrift dient binnen vier weken na dagtekening van de uitspraak van de Klachtencommissie schriftelijk bij de secretaris van de Commissie van Beroep te worden ingediend. Het adres luidt: NICAM, Commissie van Beroep, Postbus 322, 1200 AH Hilversum.
Hilversum, 17 september 2009