YouTube is een video sharing platform waarop je video’s kunt delen en bekijken. Je kunt ook video’s beoordelen, opmerkingen plaatsen, andere gebruikers volgen en je abonneren op kanalen.
Wat is er te zien?
Op YouTube zie je video’s en livestreams. Het aanbod is enorm. Video's kijken kan met én zonder account. Sommigen verdienen zelfs hun brood met het maken van YouTube-video's en verdienen geld aan volgers, views maar ook aan advertenties en het promoten van producten.
Wat zijn de risico's?
Je kunt heftige en schadelijke beelden zien
Op YouTube zijn allerlei soorten video's te zien, vaak zonder leeftijdsadvies. Kinderen kunnen op YouTube ook heftige of schadelijke beelden tegenkomen waar ze nog niet aan toe zijn. Denk bijvoorbeeld aan schokkende nieuwsbeelden, filmpjes over oorlog, horrorvideo's of vechtpartijen. Om de kijker vooraf te laten weten of een video mogelijk schadelijke beelden bevat heeft Kijkwijzer een systeem ontwikkeld. YouTubers moeten dit systeem gaan gebruiken en de bekende Kijkwijzer pictogrammen ook laten zien.
Er zijn gevaarlijke challenges en stunts te zien
Op YouTube staan filmpjes waar challenges (uitdagingen) en stunts in te zien zijn. In zo’n filmpje voert iemand (vaak een influencer) een gekke opdracht uit. Kijkers kunnen vervolgens worden uitgedaagd om hetzelfde te doen. Dit kunnen onschuldige maar ook levensgevaarlijke opdrachten zijn. Zo was er de Tide Pod challenge, waarbij je een wastablet in je mond moet stoppen, de cinnamon challenge waarbij je zonder te drinken een hap kaneel moet doorslikken en de choking challenge, waarbij je je keel zo lang mogelijk moet dichtknijpen. Dit soort stunts kunnen slecht zijn voor je gezondheid en zelfs dodelijk aflopen. Zodra het Kijkwijzer systeem voor YouTube wordt ingevoerd wordt bij deze video's speciaal gewaarschuwd met een nieuw pictogram voor gevaarlijk gedrag.
Influencers zetten de trend
Op YouTube zijn video's te zien van zogenaamde ‘influencers’. Dat zijn een soort trendsetters met een groot aantal volgers. Dat geeft ze – de naam zegt het al – invloed. Ze zijn een soort idool waar kinderen veel van aannemen en overnemen: van welke kleren of make-up ze dragen, welke spullen ze hebben tot welke woorden ze gebruiken en welke games ze spelen. Het verschil met 'ouderwetse' idolen zoals een acteur of zanger is dat een influencer vaak wat gewoner overkomt, alsof het een vriend zou kunnen zijn.
Je ziet veel reclame
YouTube is gratis te gebruiken. In ruil daarvoor zijn er veel advertenties te zien. Het gaat hierbij om advertenties tussen filmpjes door maar ook om 'verstopte' reclames. Bijvoorbeeld wanneer influencers een product aanraden in een make-up tutorial: de kans is groot dat dit filmpje is gesponsord. YouTubers moeten het volgens de Reclamecode wel duidelijk aangeven als ze reclame maken. Bijvoorbeeld door de hashtag #Ad te gebruiken en hardop te zeggen dat ze iets promoten.
Je wordt beïnvloed door een algoritme
Om alle video’s die op YouTube verschijnen te stroomlijnen, wordt een algoritme gebruikt. Hoe dit algoritme precies werkt is niet bekend, maar het zorgt er voor dat je video’s aangeboden krijgt die - volgens YouTube - aansluiten op jouw voorkeuren en kijkgedrag. Zo wordt je een beetje gestuurd en kom je in een zogenaamde 'filterbubbel' terecht.
Als je de functie AutoPlay aan hebt staan (wat standaard zo is, tenzij je aangeeft dat je jonger dan 18 bent), dan begint een (door het algoritme) aanbevolen video al direct na een andere. Zo probeert YouTube jouw aandacht vast te houden en word je onbewust aangemoedigd om steeds maar door te blijven kijken.
Daar komt bij dat er ook schadelijke of zelfs extreme beelden tussen de aanbevolen video's kunnen zitten. Uit een groot onderzoek van De Volkskrant en De Correspondent blijkt dat hoe meer je op YouTube zit, hoe extremer de video's die je te zien krijgt.
Wat kun je doen?
Zet AutoPlay uit
Om te voorkomen dat kinderen naar video's kijken die ze niet zelf hebben opgezocht, kun je de functie AutoPlay uitzetten.
Maak een playlist aan
Een andere manier om zelf in de hand te houden wat je kind ziet, is het aanmaken van een playlist. Door zelf een selectie te maken, voorkom je dat kinderen beelden zien waar ze nog niet aan toe waren. Let op: sommige video's zijn gemarkeerd als 'Made for Kids' en kun je niet toevoegen aan een afspeellijst.
Kijk mee & praat erover
Kijk en bespreek filmpjes eens samen. Bedenk met elkaar hoe je nepnieuws en reclame herkent. Waarom zijn bepaalde YouTubers leuk om te volgen? Welke video's worden aan jou voorgesteld, en waarom zou dat zo zijn? Het Nederlands Jeugdinstituut geeft hier tips over het omgaan met influencers, nepnieuws en online beelden.
Blokkeer advertenties
Als je géén reclames wil zien op YouTube, dan kun je een adblocker installeren. Op de website van Radar vind je hiervoor een stappenplan.
