Column Mediagebruik

Richtlijnen Mediagebruik werken niet
Afspraak bij de huisarts voor uw peuter of kleuter; grote kans dat je als ouder je kind even laat spelen met de smartphone. Lekker makkelijk als je toch moet wachten. Spelenderwijs vermaakt je kind zich en leert 'ie ook nog wat als het mee zit. Of toch niet? Het is tijd voor andere ondersteuning bij mediaopvoeding.

Zorgen over steeds meer beeldschermgebruik op steeds jongere leeftijd
Er is een toenemende zorg over het beeldschermgebruik van kinderen. Cijfers laten zien dat kinderen op steeds jongere leeftijd steeds meer tijd doorbrengen met allerlei soorten beeldschermen; vooral de tablet en smartphone maken een enorme opmars. Bovendien veroveren de flikkerende schermen meer en meer het heilig domein van de kinderslaapkamer. Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd vallen jonge kinderen steeds vaker in slaap na een geanimeerd verhaaltje op een scherm, in plaats van een voorgelezen avontuur. Kinderen komen minder aan spelen en bewegen toe; ze zitten tegenwoordig langer stil, starend naar een beeldscherm. Amerikaanse kinderartsen trokken in 2001 al aan de bel. Wijzend op een veelheid aan mogelijke risico’s van te veel televisiekijken (overgewicht, ADHD, afnemende schoolprestaties, slaapproblemen, depressie en zelfs tienerzwangerschap), kwamen ze met het advies dat kinderen onder de 2 jaar helemaal geen beeldschermen zouden moeten gebruiken en kinderen tot 12 jaar maximaal 2 uur per dag. Die cri de coeur bleef niet onopgemerkt. Australië, Canada en Frankrijk volgden met soortgelijke adviezen of zelfs wettelijke regelingen. Ook in Nederland zijn richtlijnen in de maak bij het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, specifiek gericht op het voorkomen en terugdringen van overgewicht, waarbij het advies van maximaal 2 uur beeldscherm per dag geldt. Daarnaast publiceerde het netwerk van mediawijzer.net dit voorjaar een white paper waarin ze hun zorgen over te veel mediagebruik door ukkies onderbouwen en adviseren om tablets en televisie zo veel mogelijk te beperken voor kinderen tot 6 jaar.

Tijdsadviezen werken niet in de praktijk
De vraag is of bovenstaande adviezen wel helpen? Willen en kunnen ouders het mediagebruik van hun kind wel reguleren met een kookwekker? Wie realistisch is en om zich heen kijkt ziet dat het niet werkt. Veel ouders laten hun jonge kinderen elke dag weer opnieuw beeldschermen gebruiken. Ouders zien de risico’s van het beeldschermgebruik niet bij hun kind. Zij geloven niet dat de hersenen van het jonge kind onomkeerbaar worden misvormd. Integendeel, veel ouders zijn apetrots dat die kleine vingertjes al zo handig allerlei apps op het beeldscherm naar voren kunnen toveren. Daarnaast hebben ouders dan de handen vrij om iets voor zichzelf of voor het gezin te doen. En last but not least; de commerciële druk op het gezin om media te gebruiken is immens. Bij evenementen als het WK voetbal schiet de verkoop van nieuwe televisietoestellen sky high. En elke dag weer worden we aangespoord om de nieuwste smartphone of tablet met een zo goedkoop mogelijk abonnement aan te schaffen. Je voelt je toch een loser als je als ouder niet meegaat met die beeldscherm-trend!

Tijd voor een nieuw type ouderondersteuning
Kinderen opvoeden met media in huis is de laatste jaren in sneltreinvaart veranderd. Het is daarom tijd om ook de boodschap aan ouders te herzien. In plaats van met richtlijnen rigoureus in te zoomen op wat slechte media voor kinderen zijn en een onrealistische tijdslimiet voor kinderen voor te stellen, is het veel beter om ouders van jonge kinderen te ondersteunen met positieve adviezen over mediagebruik. Ouders kunnen daar veel beter mee uit de voeten. Mijn tips:

• Zorg voor heldere en gefundeerde adviezen over welke apps, kinderprogramma’s of websites goed zijn voor de peuter of kleuter. Welke ‘geschikte’ producties sluiten aan op de ontwikkelingsfase en helpen het kind om zichzelf en de wereld te ontdekken? Bij traditioneel speelgoed krijgen ouders ook zulke basisinformatie, waarom dan niet bij media?
• Wijs ouders op hun eigen mediagedrag. Hoeveel tijd besteden ze zelf aan televisie kijken, computeren, Whatsappen of Facebook? Hoe vaak doen ze dat in de buurt van of samen met hun kinderen? En hoe denken ze zelf over lezen, vrij spel, wandelen en gezond bewegen? Ouders moeten weten welk voorbeeld ze daarmee aan hun kind geven.
• Adviseer ouders om media vooral samen met het kind te gebruiken. Kinderen ‘leren’ vooral van apps of programma’s als ze dat samen doen met hun vader of moeder. Naast voorlezen, is het goed als ouders ook voor-spelen of voor-kijken. Door de juiste vragen te stellen, woordjes te herhalen en kinderen te laten raden, profiteren ze veel meer van die media.
• Her-introduceer de schijf van vijf voor de dagbesteding van het kind. Wijs ouders op het belang van verschillende activiteiten die essentieel zijn voor de ontwikkeling van het jonge kind, bijvoorbeeld: slapen, actief-spelen en ontdekken, communicatie-interactie met anderen, ontspannen en leren-doen. Media kunnen hierbij geïntegreerd worden. Skypen met opa of oma of spelen en ontdekken met een puzzelgame hoort er gewoon bij.

_{Over de auteur:}

Prof. dr. Peter Nikken (1960) is psycholoog en gespecialiseerd in de invloed van media op de ontwikkeling van kinderen. Hij is bijzonder hoogleraar Mediaopvoeding aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daarnaast werkt hij bij het Nederlands Jeugdinstituut als expert op het gebied van kinderen en media. Peter Nikken is lid van verschillende adviesraden, onder andere voor NTR Peuter TV, Mijn Kind Online en is hij lid van de Wetenschapscommissie van NICAM/Kijkwijzer.