Column

Een column over mediawijsheid in de praktijk.

Mediawijsheid


Daar stond ik dan... In een grote aula, klaar om vol enthousiasme te gaan presenteren over Mediasmarties. Het was wel even een rit naar Franeker, maar gezien mijn Friese roots leek het minder het einde van de wereld dan Obbicht en Oost-Souburg. De ouderavond in Franeker zou om 20.00 uur beginnen, maar met nog geen vijf minuten te gaan zaten er nog maar tien ouders in de zaal...

Mediasmarties startte in 2009 als een pilotproject in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Omdat Kijkwijzer zich alleen richt op de mogelijke schadelijkheid van audiovisuele media, was het doel van Mediasmarties het ontwikkelen van een systeem dat advies geeft over de geschiktheid van media voor kinderen. Na twee jaar kreeg Mediasmarties steeds meer vorm en hadden we echt iets om te presenteren. Tijd dus om de boer op te gaan met ouderavonden op scholen, kinderdagverblijven en presentaties op PABO’s. Omdat we gesubsidieerd waren, konden we gratis ouderavonden organiseren. Scholen en kinderdagverblijven met beperkte budgetten gingen hier gretig op in. Het bijzondere was dat de meeste aanvragen voor presentaties uit de verre uithoeken kwamen, met als gevolg dat ik samen met mijn collega of alleen door heel Nederland toerde.

Media-opvoeding, zoals de aanpak van Mediasmarties, stond niet bovenaan het opvoedingslijstje bij ouders. Ouders waren wel heel erg bezorgd over de gevaren van media: banga-lijsten, social media en de privacy van kinderen op internet. In Franeker stond ik dus uiteindelijk voor vijftien mensen mijn presentatie te houden (op een school van ongeveer 300 leerlingen). Dit was helaas geen uitzondering. Na afloop waren mensen echter altijd enthousiast: “Hier hadden meer mensen bij moeten zijn” of “Ik wist helemaal niet dat Mediasmarties bestond, wat een onzettend goed initiatief. Kunnen jullie niet meer adverteren op televisie?” Ja, dat had ik ook wel gewild en dan stond ik ook niet op een woensdagavond in Franeker voor anderhalve man en een paardenkop een presentatie te houden. Maar goed, het was zoals altijd weer erg leuk om te doen en door de positieve reacties ging ik om 22.30 uur ’s avonds toch tevreden naar huis.

De volgende dag voelde het alsof mijn werk van de vorige avond in Franeker compleet zinloos was geweest. Mijn eigen schoonmoeder kocht namelijk Call of Duty Black Ops (PEGI rating 18) voor haar kleinzoon van 10 jaar. Toen ik haar vroeg hoe ze die 18, die met koeienletters op de voorkant van de hoes staat, had kunnen missen, was haar antwoord: “Ja maar hij wilde dat spel zo graag.” Qua mediawijsheid is er dus nog een lange weg te gaan.

Over de auteur:
Wieteke Jongbloed studeerde in 2006 af in de afstudeerrichting Media Entertainment binnen de opleiding Communicatiewetenschap op de UvA. Op dit moment werkt ze als projectmedewerker voor Kijkwijzer. Mediasmarties is sinds 2013 geen subsidieproject meer maar is overgenomen door productiebedrijf JVtv.

Deze column verscheen in het blad 'Medium' van de opleiding Communicatiewetenschap in juni 2014.

Recente nieuwsberichten

Ontspannen met media

Ontspannen met media is het thema van de Media Ukkie Dagen, een jaarlijks terugkerende publiekscampagne van Netwerk Mediawijsheid.

Lees verder

Het recht op bescherming tegen schadelijke content, ook op social media

Kinderen hebben het recht beschermd te worden tegen schadelijke content op social media. Lees het essay dat Tiffany van Stormbroek, directeur-bestuurder van NICAM, hierover schreef voor UNICEF.

Lees verder

Alle leeftijden

Het leeftijdsadvies Alle leeftijden (AL) geeft aan dat een film, serie of televisieprogramma géén schadelijke beelden bevat.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 6 jaar

Voor kinderen jonger dan 6 kan het schadelijk zijn om beelden te zien van geweld, enge dieren of fantasiefiguren (zoals monsters en heksen) of van verwondingen. Kinderen onder de 6 hebben nog veel moeite om het verschil tussen ‘echt’ en ‘nep’ te zien.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 9 jaar

Voor kinderen jonger dan 9 kan het schadelijk zijn om griezelige beelden te zien, geweld tegen kinderen of dieren, of slachtoffers van bijvoorbeeld een ramp of oorlog.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 12 jaar

Beelden van hard geweld, bloederige wonden, lijken, mensen of dieren die doodsbang zijn, of beelden van alcohol/drugs, discriminatie of seks kunnen schadelijk zijn voor kinderen jonger dan 12.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 14 jaar

Beelden van gevaarlijk gedrag (zoals stunts en challenges) kunnen schadelijk zijn voor jongeren onder de 14. Ook horrorfilms (zowel realistische als onrealistische) zijn mogelijk schadelijk.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 16 jaar

Beelden van heftig geweld, horror, (expliciete) seks en verheerlijking van alcohol en drugs kunnen schadelijk zijn voor pubers van rond de 16. Ze zijn op zoek naar hun eigen grenzen, en naar spanning en sensatie. De invloed van hun leeftijdsgenoten is groot.

Lees meer

Mogelijk schadelijk tot 18 jaar

Het leeftijdsadvies 18 jaar geeft aan welke films en programma’s echt alléén voor volwassenen zijn.

Lees meer

Geweld

Er kunnen allerlei soorten geweld voorkomen in producties. Van slaan en schoppen tot schieten, martelen of seksueel geweld. De algemene regel is: hoe heftiger het geweld, hoe hoger de leeftijd. Ook wordt er gekeken naar hoe hard en hoe écht het geweld is, en of er bloed te zien is.

Lees meer

Angst

In de categorie angst kun je verschillende dingen tegenkomen: van verwondingen en lijken tot dierenleed, griezelige geluiden en horror. Maar ook aangrijpende beelden van zelfdoding of zelfbeschadiging. Net zoals bij geweld geldt: hoe echter en duidelijker iets in beeld komt, hoe hoger de leeftijd.

Lees meer

Seks

Het zien van seks kan jongeren, die hun (seksuele) identiteit aan het ontwikkelen zijn, een verkeerd beeld geven van wat 'normaal' is. Hoe ver een seksuele handeling gaat, en hoe vaak en duidelijk het in beeld komt, bepaalt het uiteindelijke leeftijdsadvies.

Lees meer

Grof taalgebruik

Grof taalgebruik gaat over grove woorden, schuttingtaal, schelden of vloeken. Kinderen kunnen hier een voorbeeld aan nemen en het nadoen of overnemen.

Lees meer

Discriminatie

Discriminatie is elke uitspraak of uitdrukking die bepaalde (groepen) mensen als ‘minder’ afschildert, bijvoorbeeld op basis van huidskleur, religie, seksuele geaardheid, geslacht of gender, nationaliteit, etc. Als dit in een productie voorkomt en de discriminerende uitspraak of actie wordt niet direct afgekeurd of afgestraft, dan wordt het pictogram voor discriminatie getoond.

Lees meer

Roken, alcohol en drugs

Als in een film of serie wordt gerookt, veel alcohol wordt gedronken of drugs worden gebruikt, dan krijgt het een Kijkwijzer symbool voor roken, alcohol en drugs. Jongeren kunnen het als iets normaals gaan zien, of zelfs als iets om uit te proberen.

Lees meer

Gevaarlijke challenges of stunts

Het pictogram voor gevaarlijk gedrag geeft aan dat er gevaarlijke challenges of stunts voorkomen.

Lees meer

Geweld

De game bevat geweld. In spellen met PEGI 7 gaat het om niet-realistisch of niet-expliciet geweld. Games in de leeftijdscategorie PEGI 12 kunnen realistisch geweld bevatten tegen fantasiepersonages, en niet-realistisch geweld tegen menselijke personages. In games met een PEGI 16 of PEGI 18 zit steeds realistischer geweld, vaak met bloed.

Angst

Dit pictogram komt voor bij spellen met een PEGI 7-advies als ze beelden of geluiden bevatten die angstaanjagend kunnen zijn voor jongere kinderen. Als er wat heftigere horroreffecten voorkomen leidt dit tot een PEGI 12 of PEGI 16.

Seks

Als dit pictogram voorkomt bij een spel met een PEGI 12-advies, kunnen personages seksueel getinte opmerkingen maken of uitdagend poseren. Bij een PEGI 16 game kan er sprake zijn van erotisch naakt of seks (waarbij geslachtsdelen niet zichtbaar zijn). Bij PEGI 18 wijst dit pictogram op expliciete seksuele activiteit. Aan beelden van niet-seksueel naakt hangt géén leeftijdsadvies.

Drugs

De game toont of verwijst naar het gebruik van illegale drugs, alcohol of tabak. Games met dit inhoudspictogram krijgen altijd het leeftijdsadvies PEGI 16 of PEGI 18.

Discriminatie

Als dit pictogram voorkomt, bevat een spel etnische, religieuze, nationalistische of andere stereotypes die aanzetten tot haat. Dit soort inhoud krijgt altijd een PEGI 18-classificatie en is in veel gevallen strafbaar.

Grof taalgebruik

Een game met dit pictogram bevat grof taalgebruik. In tegenstelling tot Kijkwijzer, waarbij grof taalgebruik niet tot een bepaalde leeftijd leidt, zorgt het bij PEGI voor een PEGI 12, PEGI 16 of PEGI 18. 

PEGI 3

PEGI 3 games zijn geschikt voor alle leeftijden. Een héél milde vorm van geweld kan voorkomen. De game bevat geen geluiden of beelden die jonge kinderen bang kunnen maken. Er is geen grof taalgebruik te horen of te lezen.

PEGI 7

Games met beelden of geluiden die angstaanjagend kunnen zijn voor jongere kinderen, vallen in deze categorie. Een heel milde vorm van geweld (niet-realistisch geweld, zonder al te veel details) kan voorkomen in een game met een PEGI 7 advies.

PEGI 12

Games met iets explicieter geweld tegen fantasiepersonages, of met niet-realistisch geweld tegen menselijke personages, krijgen een PEGI 12 advies. Er kunnen wat scheldwoorden in zitten, of een beetje schunnige opmerkingen. Er komt geen seks in voor.

PEGI 16

Games krijgen een PEGI 16 advies als er geweld voorkomt dat er realistisch uitziet. Een personage reageert dan zoals iemand in het echt ook zou reageren op geweld. Ook kan er grof taalgebruik voorkomen, of seks, of het gebruik van alcohol, drugs en tabak.

PEGI 18

PEGI 18 wordt gebruikt wanneer het gaat om grof geweld, zinloos geweld, of geweld tegen weerloze personages (zoals kinderen of gijzelaars). De verheerlijking van illegaal drugsgebruik, gesimuleerd gokken, en expliciete seksuele activiteit leiden ook tot PEGI 18.

Gokken

De game bevat elementen die gokken aanmoedigen en aanleren. Het gaat hierbij om kansspelen die normaal gesproken voorkomen in casino's of speelzalen. Een aantal oudere spellen hebben dit pictogram in combinatie met een PEGI 12 of PEGI 16, maar sinds 2020 krijgen nieuwe spellen met dit soort inhoud altijd PEGI 18.

In-game aankopen

De game biedt spelers de mogelijkheid om digitale spullen of diensten te kopen met echt geld. Denk hierbij aan bonus levels of kleding voor je personage, maar ook aan virtuele munten of het uitschakelen van advertenties. 

Selecteer een taal